صرف سهام چیست؟ و افزایش سرمایه به روش صرف سهام چگونه است؟

در یک سال و نیم اخیر بسیاری از تازه‌واردانی که در بورس سرمایه‌گذاری کرده بودند، با زیان روبرو شدند. مهمترین دلیل چنین اتفاقی ناآشنایی با بازار سهام و مفاهیم آن بود، هرچند دلایل دیگری هم در این زمینه وجود دارد. آشنایی با بورس و مفاهیم آن می‌تواند به افراد کمک کند تا از زیان‌های احتمالی جلوگیری کنند و سرمایه‌گذاری معقولی داشته باشند. یکی از این موارد صرف سهام است. از این اصطلاح در افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی استفاده می‌شود. در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم که صرف سهام چیست و چه کاربردی دارد.

راه‌های افزایش سرمایه در ایران

هر سهم یک ارزش اسمی دارد که هنگام انتشار مشخص می‌شود. در واقع این قیمت حاصل تقسیم سرمایه شرکت بر تعداد سهم‌های منتشر شده است. البته ممکن است فروش سهم به قیمتی بالاتر صورت بگیرد. در بورس ایران ارزش اسمی همه سهم‌ها برابر است و پس از عرضه شدن آن و میزان خرید و فروش سهم، قیمت آن تعیین می‌گردد. گاهی پیش می‌آید که شرکت‌های مختلف به منظور توسعه و انجام طرح‌های خود به کسب منابع مالی نیاز داشته باشند. یکی از راه‌هایی که به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا چنین برنامه‌هایی را دنبال کنند، افزایش سرمایه است که از مسیرهای مختلفی صورت می‌گیرد. چهار راه افزایش سرمایه عبارتند از: تجدید ارزیابی دارایی‌ها، افزایش سرمایه از طریق سود انباشته، افزایش سرمایه از راه آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران و در نهایت افزایش سرمایه از طریق صرف سهام.

افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام

همان طور که گفتیم صرف سهام یکی از راه‌های افزایش سرمایه یک شرکت است. طبق ماده 160 قانون تجارت، یک شرکت می‌تواند سهم‌های جدید خود را پس از افزایش سرمایه به قیمت ارزش اسمی بفروشد یا این که مبلغ بالاتری را به عنوان اضافه ارزش از خریدار بگیرد. به اختلاف میان ارزش اسمی و مقدار دریافت شده به دلیل فروش سهام جدید، صرف سهام گفته می‌شود. در افزایش سرمایه به روش صرف سهام، پذیره‌نویسی سهام جدید بر اساس قیمت بازار صورت می‌گیرد. بر همین اساس، شرکت سهام تازه خود را به قیمت بالاتر از اسمی به فروش رسانده و منابع لازم برای افزایش سرمایه خود را به سرعت تامین می‌نماید.

ذی‌نفعان صرف سهام چه کسانی هستند؟

زمانی که شرکتی تصمیم می‌گیرد سهام جدید را به قیمت بالاتر از ارزش اسمی به فروش برساند، شرایطی را مورد نظر قرار می‌دهد. به این ترتیب در 4 دسته می‌توان به تاثیر صرف سهام بر ذی‌نفعان این کار اشاره کرد. در مورد شرکت، می‌توان گفت شرکت‌های بورسی و غیربورسی مایل هستند با انتشار حداقل سهام ممکن منابع مالی موردنیاز خود را جذب کنند. روش صرف سهام ریسک پایینی دارد و موجب می‌شود سود و اعتبار شرکت بالا برود. علاوه بر این، همان طور که گفتیم سرعت دستیابی به سرمایه در این روش بسیار مناسب است. در دسته دوم، بازار سهام قرار می‌گیرد. صرف سهام باعث می‌شود تصویر مثبتی از سودآوری یک شرکت ایجاد شود و در نتیجه اثر آن روی بازار هم مثبت است و می‌تواند سبب ورود پول به بازار شود. در دسته سوم، سهامداران عمده یک شرکت قرار دارند. این دسته از سهامداران که کنترل شرکت را در اختیار دارند، می‌خواهند سهم خود را حفظ کنند و این روش برای آنها هم مناسب است. در گروه آخر سهامداران خرد قرار دارند. هدف این دسته از سرمایه‌گذاران کسب بازدهی و سود بالاتر است. آنها مایلند با این روش قیمت سهمشان بالاتر برود تا از افزایش آن منتفع شوند.

مزیت‌های افزایش سرمایه با صرف سهام

همان طور که در مباحث قبل اشاره کردیم، افزایش سرمایه به روش صرف سهام موجب افزایش قیمت سهام و سودآوری شرکت می‌شود. این کار برای آن دسته از شرکت‌هایی که نیاز دارند ساختارشان اصلاح شود و احتیاج به افزایش سرمایه زیادی دارند، مناسب است. این نوع افزایش سرمایه به دلیل آن که سررسید نامشخصی دارد، برای شرکت‌ها هم مناسب است زیرا آنها را درگیر مساله بازپرداخت زودهنگام و معین نمی‌کند. این موضوع می‌تواند به معنی افزایش اعتبار شرکت باشد.

معایب افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام

اگر افزایش سرمایه‌ای که با استفاده از این روش صورت می‌گیرد با منافع سهام‌دار عمده و اصلی شرکت متعارض باشد، شرکت نمی‌تواند با استفاده از آن افزایش سرمایه دهد. از سوی دیگر، ممکن است به دلیل این که روش صرف سهام به تعهد اشخاص حقیقی یا حقوقی برای خرید سهام پذیره‌نویسی نشده نیاز دارد، گاهی اوقات شخصی که حاضر به چنین کاری نباشد، پیدا نشود.

مصارف صرف سهام

مصارف صرف سهام را می‌توان به 3 دسته تقسیم کرد. دسته اول تقسیم نقدی صرف سهام در میان سهامداران قبلی است. با این شیوه، شرکت سود نقدی را بین سهامداران پیشین توزیع می‌کند. روش دوم توزیع سهام جایزه بین سهامداران است. بر اساس این شیوه، شرکت سهام جدیدی را به قیمت اسمی منتشر می‌نماید و به سهامداران قدیمی خود می‌دهد. روش سوم انتقال صرف سهام به اندوخته شرکت است. در این حالت سوم، صرف سهام مربوط به انتشار سهام جدید وارد حساب جداگانه‌ای می‌شود و به همه سهامداران نوین و سابق تعلق می‌گیرد.