برجام به نفع کدام بازارهای ایران تمام می‌شود؟

توافق هسته‌ای گره کوری است که سال‌ها باز نشده است. در طول یک دهه‌ی اخیر بارها ایران و قدرت‌های جهانی بر سر میز مذاکره نشسته‌اند تا شاید بتوانند بر سر این گره به توافق برسند. هر چند در دولت اول روحانی توافقی صورت گرفت، اما چند صباحی بیشتر طول نکشید و با سرکار آمدن ترامپ، ایالات متحده یک جانبه از توافق صورت گرفته خارج شد. این خروج آمریکا از برجام شوک قابل توجهی به فضای اقتصادی ایران وارد کرد. در این میان و بعد از مدت کوتاهی از خروج آمریکا از برجام قیمت هر دلار آمریکا رشد قیمتی چشم‌گیری را تجربه کرد. بعد از این شوک، اقتصاد ایران عملا وارد یک بحران شد و سر آغازی برای رشد شدید تورم در ایران شد.

برجام و FATF دو موضوع مهم اقتصادی ایران

عده‌ای بر این باورند که با توافق هسته‌ای تمام مشکلات اقتصادی ایران یک شبه حل می‌شود. اما این عقیده توهمی بیش نیست. هرچند با بازگشت امریکا و کشورهای اروپایی به برجام و برداشته شدن محدودیت‌های صادراتی نفت و تجارت بین‌المللی ایران روزنه‌های امیدی بوجود خواهد آمد. اما با توجه به این که تحریم شبکه بانکی ایران در قالب FATF است، با برجام این محدودیت‌ بصورت کلی از بین نخواهد رفت. به بیانی دیگر در صورت توافق ایران با قدرت‌های بزرگ، ایران دومرتبه می‌تواند نفت خودرا به بازارهای جهانی بفرستد اما اگر تحریم‌های بانکی باقی بماند عملا تاثیر بسیار زیادی بر واقعیت اقتصاد ایران ندارد. در این حالت شاید ایران بتواند به راحتی نفت صادر کند اما اگر در بازگرداندن دلارهای حاصل از آن به مشکل بر بخورد، خود ایجاد کننده مشکلات دیگری است. زیرا وارد شدن سرمایه‌های ایران در خارج از کشور از طریق راه های دیگر باعث تحمیل هزینه‌هایی بر اقتصاد ایران می‌شود. البته در صورتی که تدابیری برای مشخص شدن تکلیف FATF هم اندیشیده شود، این مساله می‌تواند رفع و رجوع شود.

تاثیر توافق برجام بر نرخ ارز

به احتمال فراوان با اعلام رسمی توافق هسته‌ای یک شوک منفی به قیمت دلار و سکه وارد خواهد شد. چون قیمت دلار و طلا به اخبار سیاسی سریعا واکنش نشان می‌هند. در یک ماه گذشته به دلیل وجود اخبار منفی از اجرای توافق و وجود اختلافات شدید در میان ایران و آمریکا، قیمت دلار و سکه سریعا واکنش نشان دادند و رکورد جدیدی را ثبت کردند. با این حال با توجه به نیاز بازار جهانی به نفت ایران و بالارفتن قیمت نفت در پی حمله روسیه به اوکراین و همچنین برخی مذاکرات جدیدتر، احتمال توافق بیشتر شده است. در صورت توافق، قیمت دلار کاهشی خواهد بود. اما این کاهش قیمت به دلیل شرایط روانی و اخبار سیاسی خواهد بود و عملا اقتصاد ایران فقط با یک اعلام رسمی دچار شکوفایی نخواهد شد. اگر بعد از توافق طرف‌های غربی کارشکنی نکنند و منابع مالی ایران را که مقدار قابل توجهی است آزاد کنند، مزید بر علت کاهش بیشتر قیمت دلار در بازار آزاد خواهد بود.

تاثیر توافق برجام بر بازارسرمایه

شرکت‌های ایرانی سال‌هاست که درگیر تحریم‌های کشورهای بزرگ هستند. این تحریم‌ها دسترسی شرکت‌های بزرگ ایرانی را به تکنولوژی روز دنیا و همچنین بازارهای جهانی، بسیار کاهش داده‌اند. با رفع تحریم‌ها این شرکت‌ها بهتر می‌توانند کارهای تجاری خودرا انجام دهند. رفع تحریم‌ها می‌تواند به بهبود فضای کسب‌وکار و رونق تولید منجر شود و این موضوع می‌تواند درآمد شرکت‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد. با انجام توافق هسته‌ای، قیمت دلار کاهش می‌یابد و چون برخی از شرکت‌های بازار سهام ارتباط زیادی با قیمت ارز دارند، با کاهش قیمت دلار قیمت محصولات صادراتی بورس هم نزول خواهند کرد. البته در برخی موارد ممکن است به دلیل بهبود ارتباطات خارجی شاهد سود آنها باشیم. با این حال کارشناسان بر این باورند که حتی اگر بازار سهام در نتیجه توافق هسته‌ای با نزول مواجه شود، این نزول موقتی خواهد بود و در بلندمدت، بازار سرمایه بیشترین نفع را از توافق هسته‌ای خواهد برد. ضمن این که برخی از شرکت‌های بازار سهام از بهبود ارتباطات خارجی ایران منتفع می‌شوند و خرید سهام آنها برای سرمایه‌گذارانشان منفعت‌زا خواهد بود. در این مواقع سرمایه‌گذاری مستقیم و خرید صندوق‌هایی مانند آوای سهام کیان یا آهنگ سهام کیان می‌تواند به سرمایه‌گذاری افراد کمک کند. صندوق شاخصی هم وزن کیان نیز در این شرایط می‌تواند از جمله صندوق‌های سودده باشد.

بر اساس نظر بسیاری از اقتصاددانان تورم کشور در سال‌های اخیر ناشی از دو عامل بوده است: یکی از سمت افزایش هزینه‌ها و دیگری افزایش نقدینگی. به این معنا که افزایش قیمت ارز به رشد تورم تولیدکننده منجر شده و این موضوع اثرش را در ماه‌های گذشته روی تورم مصرف‌کننده نشان داده است در چنین شرایطی نقش توافق هسته‌ای هم در قیمت ارز و شکل‌گیری تورم بسیار زیاد است. کاهش قیمت ارز باعث کاهش تورم انتظاری خواهد شد و این کاهش تورم بر بازار سرمایه تاثیر منفی خواهد گذاشت اما در بلندمدت به دلیل افزایش تولید و کیفیت محصولات تولیدی شرکت‌ها و دسترسی راحت‌تر آنان به بازارهای دیگر باعث افزایش سوددهی آن‌ها خواهد شد و این افزایش سوددهی منجر به رشد بازار سرمایه در کشور می‌شود.

تاثیر برجام بر بازار مسکن

هر چند احیای برجام و ورود منابع بلوکه شده به ایران باعث کاهش قیمت دلار می‌شود. این امر باعث کاهش قیمت مصالح ساختمانی که وابسته به قیمت دلار هستند هم خواهد شد. اما از سوی دیگر، احیای برجام تقاضای سرمایه‌گذاری در مسکن را کاهش می‌دهد. یکی از دلایل عمده افزایش رونق مسکن در این سالها رشد چشمگیر دلار و تورم انتظاری بوده است. اگر برجام احیا شود، احتمالا از رشد قیمت مسکن کاسته می‌شود یا دست کم رشد آن کمتر از میزان تورم خواهد بود.

البته تعیین بازار مقصد برای سرمایه گذاری به ویژگی‌های صاحب سرمایه نیز بستگی دارد. اگر سرمایه گذار ریسک پذیر باشد به احتمال زیاد وارد بازار سرمایه خواهد شد و اگر ریسک گریز باشد و نسبتا دنبال بازاری با نوسان کمتر بگردد با احتمال بالا وارد بازار مسکن یا مواردی مشابه می‌شود. هرچند سرمایه موردنیاز برای ورود به بازار مسکن و بازار سرمایه بسیار متفاوت است. هرکسی نمی‌تواند وارد بازار مسکن شود زیرا به سرمایه بالایی نیاز دارد اما برای ورود به بازار سرمایه حداقل 500 هزار تومان نیاز است که این خود باعث ایجاد انگیزه‌ای برای ورود به این بازار و رونق گرفتن آن در بلندمدت می‌شود.

جمع بندی

درصورت احیای برجام، قیمت سکه و دلار به دلیل ورود منابع بلوکه شده ایران در خارج از کشور، کاهش می‌یابند. کاهش قیمت در این بازارها باعث از بین رفتن انگیزه برای سرمایه گذاری در بازار سکه و دلار خواهد شد. سرمایه‌هایی که در این دو بازار بوده‌اند تمایل به خروج از آنها را پیدا می‌کنند. بازارهای جایگزین برای این دو بازار، برخی از شرکت‌های بازار سرمایه و گزینه‌های درآمد ثابت خواهند بود. کسانی که آگاهی زیادی از شرایط بازار ندارند یا وقت کافی برای تحلیل ندارند، می‌توانند از صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام و صندوق‌های درآمد ثابت استفاده کنند. یکی از صندوق‌های درآمد ثابت در ایران، صندوق درآمد ثابت کیان است.