«تک شاخ‌» در دنیای سرمایه‌گذاری چیست؟

احتمالا در میان افسانه‌ها و داستان‌هایی که در کودکی شنیده‌اید، اسم تک‌شاخ هم به گوشتان خورده است. تک‌شاخ‌ها اسب‌هایی افسانه‌ای هستند که قدرتی جادویی دارند و کارهای خارق‌العاده‌‎ای از آنان ساخته است. اما اصطلاح تک‌شاخ تنها به جهان داستان‌ها و اساطیر محدود نمی‌شود و به حوزه‌های دیگر هم کشیده شده است. در جهان استارتاپ‌ها این کلمه معنای جدید و تازه‌ای پیدا کرده است. در ادامه به این مفهوم در دنیای جدید می‌پردازیم و تک‌شاخ‌های دنیای سرمایه‌گذاری را معرفی می‌کنیم.

تک‌شاخ چیست؟

تک‌شاخ یا یونیکورن (unicorn) از انواع سرمایه‌گذاری‌های جسورانه‌‌ است و به یک شرکت استارتاپی خصوصی گفته می‌شود که به ارزش یک میلیارد دلار برسد. طبق آمار موجود، تا ماه آگوست سال 2021 تعداد تک‌شاخ‌ها به 936 مورد می‌رسید. از جمله تک‌شاخ‌های معروف می‌توان به اسپیس‌ایکس، شرکت بزرگ ایلان ماسک اشاره کرد. علاوه بر این، تا آگوست 2021 سی شرکت تک‌شاخ در دنیا ارزشی بیش از 10 میلیارد دلار دارند. به این شرکت‌ها دکاکورن (decacorn) گفته می‌شود. شاید برایتان جالب باشد که حتی نرم‌افزار آموزش زبان معروفی مانند دولینگو هم در فهرست تک‌شاخ‌ها به چشم می‌خورد.

چرا به استارتاپ‌های موفق تک‌شاخ می‌گویند؟

واژه تک‌شاخ اولین بار در سال 2013 از سوی آیلین لی، سرمایه‌گذار معروف ابداع شد. هدف او از انتخاب این واژه آن بود که نشان دهد چنین سرمایه‌گذاری‌های موفقی از نظر آماری نادر هستند و کمتر اتفاق می‌افتند. لی می‌گوید: «تلاش می‌‎کردم واژه‌ای را انتخاب کنم که بارها و بارها بتوان از آن استفاده کرد. چند کلمه را امتحان کردم ولی خوب نبودند. در نهایت کلمه یونیکورن یا تک‌شاخ را انتخاب کردم زیرا در میان انبوهی از شرکت‌های فعال در حوزه فناوری، تعداد بسیار کمی هستند که به تک‌شاخ تبدیل می‌شوند. آنها نایاب هستند.» اولین تک‌شاخ‌ها در دهه 1990 میلادی شکل گرفتند و در دهه 2000 میلادی هم تعداد زیادی از چنین استارتاپ‌هایی رشد کردند.

آشنایی با چند استارتاپ تک‌شاخ موفق

در بالا مفهوم شرکت‌های تک‌شاخ را مطرح کردیم. در ادامه قصد داریم 10 استارتاپی که ظرف 3 سال به ارزش چند میلیاردی رسیدند را مطرح کنیم. «دسکتاپ متال» یکی از این شرکت‌ها است. این شرکت به پرینت فلز 3 بعدی مشغول است و تنها یک سال و 9 ماه بعد از تاسیس به یک تک‌شاخ تبدیل شد. استارتاپ تشخیص سرطان گریل نیز در همین مدت تبدیل به یک تک‌شاخ شد. شرکت بعدی، شرکت اسنشیال بود که در زمینه تلفن همراه فعالیت می‌کرد و یک سال و 11 ماه بعد تک‌شاخ شد. از سایر استارتاپ‌هایی که تک شاخ شدند، می‌توان به لتگو (بازاری آنلاین برای کالاهای دست دوم) و زوکس (شرکت فعال در حوزه خودروهای خودران) اشاره کرد.

تک‌شاخ‌های آینده در کدام حوزه‌ها فعالند؟

در آینده سه دسته از شرکت‌ها می‌توانند به فهرست تک‌شاخ‌ها اضافه شوند. دسته اول مربوط به اقتصاد اشتراک‌گذاری است. این قبیل شرکت‌ها چند سالی است بسیار معروف شده‌اند و اساس کار آنها بر در اختیار گذاشتن ظرفیت اضافی خالی برای یک فرد متقاضی دیگر است. در این چارچوب، از طریق یک پلتفرم، مبلغی برای تبادل خدمات ارائه می‌شود. نمونه این شرکت‌ها تاکسی‌های اینترنتی هستند که با «اوبر» آغاز شدند. البته دامنه آنها به اجاره خانه و موارد دیگر هم کشیده شده است که مهمترین آن شرکت Airbnb است. دومین دسته از شرکت‌ها که می‌توانند جزو تک‌شاخ‌های آینده باشند، بنگاه‌های فعال در صنعت تجارت الکترونیک هستند. شرکت‌هایی که نوآوری‌هایی در خصوص ایجاد شدن بازارهای آنلاین داشته‌اند، به خصوص پس از دوران کرونا و استقبال از خریدهای آنلاین، رشد خوبی کرده‌اند. فروشگاه‌های آنلاین در حال حاضر در حال جایگزینی برخی از فروشگاه‌های فیزیکی هستند، هرچند انجام این کار به زمان بیشتری نیاز دارد.تک‌شاخ‌های مهم و معروف این حوزه عبارتند از آمازون و علی بابا.

دسته سوم شرکت‌هایی که به استارتاپ‌های تک‌شاخ ملحق می‌شوند، فین‌تک‌ها هستند. فین‌تک‌ها یا همان فناوری‌های مالی در سال‌های اخیر رشد خوبی را شاهد بوده‌اند و شرکت‌های فعال در این حوزه پتانسیل‌های بالایی از خود نشان داده‌اند.

تک‌شاخ‌ها در کدام کشورها حضور دارند؟

بیشترین تک‌شاخ‌ها در ایالات متحده قرار دارند. آخرین گزارش‌های آماری نشان می‌دهد حدود نیمی از تک‌شاخ‌های دنیا در آمریکا فعالیت می‌کنند. پس از این کشور، چین با 18 درصد شرکت‌ها در جایگاه دوم قرار دارد. هند نیز با حدود 5 درصد از یونیکورن‌ها در جایگاه سوم دنیا جای گرفته است. از جمله تک‌شاخ‌های چینی می‌توان به شرکت‌های شیائومی، بایت دنس و علی بابا اشاره کرد.

ارزشمندترین تک‌شاخ‌های دنیا

در حال حاضر ارزشمندترین تک‌شاخ دنیا شرکت چینی بایت دنس است که در حوزه هوش مصنوعی فعالیت می‌کند. این شرکت که مالک تیک تاک است، در آگوست سال 2021 به ارزش 400 میلیارد دلار نیز رسید. در رده‌های بعدی ارزشمندترین تک‌شاخ‌های دنیا، اسپیس‌ایکس با 100 میلیارد دلار دوم است و پس از آن استرایپ که در حوزه خدمات مالی فعالیت می‌کند با 95 میلیارد دلار جای دارند. استارتاپ حوزه خدمات مالی سوئدی کلارنا با 45 میلیارد دلار در رتبه قرار دارد و شرکت «اپیک گیمز» با 42 میلیارد دلار پنجم است.

اهمیت سرمایه‌گذاری روی تک‌شاخ‌ها

در بالا به مفهوم تک‌شاخ اشاره کردیم و رشد قابل توجه آنها را در سال‌های اخیر دیدیم. نکته‌ای که در اینجا اهمیت دارد، این است که تک‌شاخ‌ها از جنس استارتاپ هستند و از جمله سرمایه‌گذاری‌های جسورانه به حساب می‌آیند. بنابراین سرمایه‌گذاری در آنها ریسک دارد. در ایران هم سرمایه‌گذاری جسورانه وجود دارد و برخی افراد در آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند. هرچند در ایران تک‌شاخ وجود ندارد اما همان طور که گفتیم سرمایه‌گذاری جسورانه ریسک بالایی دارد ولی می‌تواند سود خوبی نیز در صورت موفقیت عاید سرمایه‌گذاران کند.