ترکش‌های جنگ اوکراین به قیمت‌ کدام کالاها می‌خورد؟

هفته پیش بالاخره پس از مدتی حضور نیروهای نظامی در مرز با اوکراین، روسیه به این کشور حمله نظامی کرد. هجوم روسیه به اوکراین جنجال بین‌المللی زیادی به پا کرد و روی قیمت کالاهای زیادی تاثیر گذاشت. این اتفاق که تهدیدی برای صلح در اروپا محسوب می‌شود و ممکن است منجر به اتفاقات وخیم‌تری شود، روی بازارهای مختلف هم تاثیر گذاشته است و می‌تواند تبعاتی برای ایران هم داشته باشد. در ادامه به بررسی اثر اقتصادی جنگ اوکراین روی قیمت کالاهای مختلف می‌پردازیم.

صادرات و واردات اوکراین چیست؟

بزرگترین صادرات اوکراین به دنیا ذرت، دانه‌های روغنی، سنگ آهن و گندم است. در سال 2019 حدود 10 درصد از کل صادرات این کشور یعنی حدود 4.8 میلیارد دلار مربوط به ذرت بوده است، 7.5 درصد معادل با 3.75 میلیارد دلار متعلق به دانه‌های روغنی بوده، 7 درصد معادل با 3.36 میلیارد دلار مربوط به سنگ آهن و 6 درصد معادل با 3.1 میلیارد دلار مربوط به گندم بوده است. مقاصد اصلی صادراتی این کشور هم روسیه، چین و آلمان بوده‌اند.

ایران و اوکراین چه کالایی مبادله می‌کنند؟

طبق داده‌های گمرک ایران، کشور ما روابط تجاری زیادی با اوکراین ندارد. در مجموع 10 ماه 1400 کل صادرات ایران به این کشور حدود 51 میلیون دلار بوده است که 0.1 درصد از کل صادرات ایران در این بازه زمانی را تشکیل می‌دهد. اما تراز تجاری ما و اوکراین منفی است یعنی رقم واردات ما از اوکراین به حدود 112 میلیون دلار می‌رسد که 0.27 درصد از واردات ایران را به خود اختصاص می‌دهد. روغن دانه آفتابگردان با 44 میلیون دلار بزرگترین کالای واردات ما از اوکراین است و 25.7 میلیون دلار نیز به واردات ذرت از این کشور اختصاص داده شده است. در رتبه سوم واردات ایران از اوکراین گندم قرار دارد که 24 میلیون دلار در 10 ماه اول سال صرف واردات آن از این کشور شده است. بیشترین صادرات ایران به این کشور پسته، پلی استایرن و انگور خشک کرده است و ارزش صادراتی هر یک، بیش از 6 میلیون دلار در 10 ماه نخست سال بوده است.

ترکش اول جنگ روسیه به گندم

مصر مستقیما قربانی حمله روسیه به اوکراین نیست. با این حال، این کشور از آنجا که بزرگترین مصرف کننده گندم در دنیا به حساب می‌آید، می‌تواند با تنش روبرو شود. علت هم این است که روسیه و اوکراین کشتزارهای بزرگ گندم دارند. دو کشور روسیه و اوکراین حدود یک سوم گندم جهان را صادر می‌کنند. مصری‌ها و مصرف‌کنندگان عظیم گندم در شرایط وخامت جنگی با افزایش قیمت این محصول روبرو می‌شوند. از ابتدای سال میلادی 2022 تا 24 فوریه که روسیه حمله خود را آغاز کرد، قیمت گندم 20 درصد افزایش یافته است. سرمایه‌گذاران از این می‌ترسند که تحریم‌ها و نبرد عرضه گندم در جهان را مختل کند. ایران در ده ماه ابتدای امسال 5.5 میلیون تن گندم معمولی وارد کرده که ارزش آن به حدود 1.9 میلیارد دلار می‌رسد. در صورت افزایش قیمت بیشتر گندم، ایران نیز از این قضیه متضرر می‌شود.

صعود قیمت سوخت و انرژی

گندم تنها کالایی نیست که از این ماجرا آسیب می‌بیند. روسیه بیشتر سوخت اروپا را تامین می‌کند و دومین صادرکننده بزرگ نفت و بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی در جهان است. قیمت انرژی این روزها افزایش چشمگیری یافته است. قیمت نفت پس از حمله روسیه به اوکراین برای نخستین بار پس از سال 2014 از مرز 100 دلار عبور کرد و سه‌رقمی شد. اما پس از مدت کوتاهی به زیر صد دلار برگشت. قیمت گاز طبیعی در روز حمله 50 درصد افزایش یافت و بر بازارهای دیگر نیز تاثیر خواهد گذاشت. سرمایه‌گذاران گمان می‌کنند که قاره اروپا همگام با افزایش وابستگی آن به گاز طبیعی مایع به تانکرهای بیشتری نیاز دارد. افزایش قیمت سوخت در جهان می‌تواند به نفع کشورهای صادرکننده نفت مانند ایران تمام شود و درآمدهای آنها را افزایش دهد.

احتمال افزایش قیمت فلزات

حضور روسیه در بخش معدن موجب افزایش قیمت فلزات در روزهای اخیر شده است. در سال 2020 این کشور 43 درصد از پالادیوم جهان را تولید می‌کرد که عنصری در مبدل‌های کاتالیزور در خودروها به کار می‌رود. قیمت این فلز از ابتدای امسال 23 درصد رشد کرده است. علاوه بر این، روسیه 11 درصد از نیکل دنیا را تولید می‌کند و مقدار کمتری از مس و آلومنیوم دنیا را نیز در اختیار دارد. فلزات قیمتی در زمان حمله روس‌ها به اوکراین با رشد روبرو شدند، اما نسبتا زود مهار شدند. دو روز پیش، پنجشنبه، قیمت طلا به هر اونس 1974 دلار رسید اما زود به کمتر از 1900 دلار بازگشت.

افزایش قیمت کمودیتی‌ها می‌تواند درآمدهای اقتصادی روسیه را افزایش دهد، البته در صورتی که تحریم‌ها باعث شود برخی کشورها این محصولات را از روسیه بخرند. البته این مزیت نسبت به آسیبی که به اقتصاد روسیه وارد می‌‎شود، سنگین‌تر نیست چرا که بازار سهام و نرخ ارز این کشور مسیری نزولی پیموده است. بازار سهام این کشور در زمان حمله روسیه به اوکراین 38 درصد از ارزش خود را از دست داد. روبل نیز به شدت در مقابل دلار افت کرده است. البته رئیس جمهور روسیه، پوتین، ممکن است تا حدودی احساس راحتی کند چرا که می‌داند روس‌ها تنها کسانی نیستند که از اقدامات وی زیان می‌بینند.

پیامدهای جنگ اوکراین بر برجام

یکی از اتفاقاتی که ممکن است با جنگ اوکراین رخ دهد، این است که توجه جهانیان به این جنگ بیشتر جلب شود و مذاکرات احیای برجام با تاخیر روبرو شود. یکی دیگر از احتمالات آن است که روس‌ها در قبال مذاکرات خود با غرب بر سر مساله اوکراین و مواردی دیگر، ایران را نیز موضوع خود قرار دهند. این موضوعات در صورتی که اجرایی شوند، می‌تواند به اصطکاک در احیای برجام منجر شود. با این حال دلار در بازار آزاد ایران هنوز واکنشی به این جنگ نشان نداده است و این موضوع می‌تواند به معنی عدم تغییر شرایط و بدتر نشدن آن در حال حاضر باشد.

جمع‌بندی

همان طور که در بالا مشاهده کردیم، جنگ روسیه و اوکراین می‌تواند روی قیمت برخی از کالاهای کلیدی در جهان تاثیر بگذارد. این تغییرات قیمتی روی اقتصادهای جهان نیز تاثیر می‌گذارد. قیمت نفت، فلزات و گندم می‌تواند در این روزها رشد کند و این موضوع پیامدهای متنوعی برای کشورهای مختلف دارد. البته در حال حاضر قیمت‌ها نسبت به روز آغازین جنگ اوکراین کاهش یافته است. گمانه‌زنی‌های مقدماتی در خصوص عدم گسترش جنگ به سایر کشورها از جمله دلایل این افت بوده است، با این حال برای اتفاقات آینده باید خبرهای روزهای آتی را به دقت دنبال کرد.

در بخشی از این مطلب از مقاله‌ای در اکونومیست نیز استفاده شده است.