حرکت گله‌ای چیست؟

نظریه‌های اقتصادی در مورد اقتصاد مالی روی این مفهوم تکیه دارند که سرمایه گذاران و افراد، در داد و ستد و معاملاتشان به دنبال حداکثر کردن سود خود هستند. اما در بازار‌های مالی اتفاقات دیگری هم شکل می‌گیرد. از جمله اینکه به دلیل رفتار گله‌ای معامله گران، یک سهم یا کالای خاصی دچار حباب قیمتی شده و پس از مدتی دچار ریزش شدید قیمت‌ها شده است.

مهم‌ترین رفتار مخرب معامله گران در بازار سرمایه را می‌توان حرکت گله‌ای آن‌ها دانست. شناسایی و شناخت این اشتباهات و هیجانات سرمایه گذاران در رفتار معاملاتی آن‌ها، می‌تواند زمانی کمک کننده باشد که از آن درس گرفت و در مواقع مشابه گرفتار این سوگیری اقتصادی نشد.

منشا رفتار گله‌ای

انسان همیشه در جامعه بوده است. در واقع انسانها هستند که جامعه را می‌سازند و به تبع این ویژگی اجتماعی بودن انسان، آدم‌های یک جامعه می‌توانند بر یکدیگر اثر بگذارند. خیلی از اوقات، این اثرگذاری انسان‌ها بر یکدیگر از طریق رفتارهای افراد اتفاق خواهد افتاد. یک انسان بر حسب ویژگی اجتماعی بودن خود هم بر انسان‌های دیگر اثر می‌گذارد و هم خود بر سایرین قابلیت اثرگذاری را دارد. این رفتارهای انسانی ممکن است بر حسب شرایط موجود، اصلا منطقی و بر پایه‌ی تصمیم‌گیری‌های عقلانی صورت نگرفته باشند.

حرکت گله‌ای به چه معناست؟

انسان‌ها در بیشتر کارها و فعالیت‌های خود با منطق برخورد خواهند کرد و برای انجام کارهای روزانه و اجتماعی خود قطعا برنامه‌ریزی‌های خاصی را دارند. انسانها قبل از انجام این فعالیت‌ها از قوه تفکر خود استفاده خواهند کرد. اما گاهی اوقات بر اثر عصبانیت و یا تشنج‌های اجتماعی کارهایی را انجام خواهند داد که به دور از منطق است.

از جمله این فعالیت‌ها، رفتارهای مالی انسانها است. گاهی اوقات انسان‌ها بدون برنامه و منطق وارد معاملات می‌شوند. به زبان ساده دچار رفتار گله‌ای می‌شوند. به گونه‌ای که سرمایه گذاران برای انجام معاملات خود از برنامه‌ریزی و منطق علمی بهره نبرده و همسو با اکثریت جمعیت معامله‌ای را انجام می‌دهند. این همسویی بدون منطق و برنامه در واقع نشان از رفتار گله‌ای یک انسان هوشمند است.

ایران نیز در این مورد مستثنی نیست. در بازارهای مالی ایران نیز حرکات گله‌ای یافت می‌شود. این رفتار به وضوح نشان دهنده عدم آگاهی و دانش مالی افراد است.

به عنوان مثال، فرض کنید یک شخصی بصورت معمولی و با استفاده از علم و دانش و آگاهی مالی در یک بازار مالی در حال معامله است. اما در یک لحظه خاص یکی از سهم‌هایی که معامله کرده است در یک بازه زمانی کوتاه دچار صف خرید شود. به دلیل این صف خرید سایر سرمایه گذاران تمایل پیدا خواهند کرد که در آن سهم بخصوص ورود کنند. با ورود تعداد زیادی سرمایه گذار باعث رشد بیشتر و بیشتر قیمت آن خواهد شد و افراد برای آن که بتوانند آن سهم را خرید کنند در بالاترین قیمت ثبت سفارش خواهند کرد. این کار به وضوح رفتار گله‌ای سرمایه گذاران و تاثیر آن ها بر یکدیگر را نشان می‌دهد.

چگونگی رخ داد حرکت گله‌ای

رفتار گله‌ای افراد عموما تحت تاثیر تبلیغات و یا راهنمایی های غلط سایر افراد به یک معامله گر بازار اتفاق می‌افتد. یا اینکه این افراد تحت تاثیر افزایش قیمت یک سهم و تابلو خوانی دچار این توهم می‌شوند که این سهم حتما رشد دوباره خواهد داشت. پس رفتار گله‌ای زمانی اتفاق می‌افتد که سرمایه‌های زیادی بصورت مداوم وارد سهمی شود.

این افزایش ورود جریان نقدینگی به یک سهم باعث افزایش تقاضا برای خرید آن سهم می‌شود. این افزایش تقاضا موجب می‌شود که افراد دارای این سهم، از فروش سهم خودداری کنند و این کار باعث می‌شود که خریداران در صف خرید قرار بگیرند. اما به زمانی که جریان ورود سرمایه به این سهم قطع شود، قیمت این سهم به یکباره ریزش خواهد کرد.

دلیل این ریزش این است که افراد بدون آگاهی و سواد مالی، تحت تاثیر نظرات افراد دیگر و بصورت گله‌ای وارد این سهم شده‌اند و اگر روزی این مازاد تقاضا از بین رود سهم ریزش خواهد کرد.

حرکت گله‌ای در کجا اتفاق می‌افتد

حرکت گله‌ای اکثرا در جاهایی اتفاق می‌افتد که ارزش ذاتی می‌تواند به راحتی از ارزش اسمی آن فاصله بگیرد. با فاصله گرفتن ارزش اسمی از ارزش ذاتی موجب به وجود آمدن حباب خواهد شد. مثلا نرخ ارز، به دلیل اینکه نقد شوندگی بالایی دارد و در زمان کوتاهی می‌تواند قیمت آن رشد کند منجر به این اتفاق خواهد شد که با یک خبر سیاسی قیمت آن دچار نوسان و رشد قیمتی شده و گرفتار حباب شود.

چگونه گرفتار حرکت گله‌ای نشویم

گاهی اوقات افراد به دلیل داشتن دانش کافی از بازار سرمایه و معامله گری به درستی سهمی را تحلیل کرده و به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توانند با خرید این سهم موفق بوده و کسب سود کنند. اما این فرد بصورت ناگهانی می‌بیند که سهم مورد نظرش پس از مدتی در صف فروش قرار گرفته است.

اگر این معامله‌گر همسو با سایر معامله‌گران که بدون دانش بصورت جمعی شروع به فروش سهم کرده و در صف فروش ایستاده‌اند، شروع به فروش سهم خود کند، قطعا این شخص دچار رفتار گله‌ای شده است. اما اگر به علم و آگاهی خود اطمینان داشته تا رسیدن به نتیجه صبر کند، در دام رفتار گله‌ای نیافتاده است.

اگر سرمایه‌گذاری با تحلیل تکنیکال و سپس تابلوخوانی در بورس به قیمت مورد نظر برسد قاعدتا با صف فروش شدن و رسیدن به حد ضرر سهم را می‌فروشد. اما اگر با تحلیل بنیادی باشد معمولا اسیر نوسانات کوتاه مدت نشده و صبر می‌کند تا به هدف قیمتی برسد چرا که تحلیلگران بنیادی معمولا همراه با ارائه گزارش‌های مالی شرکت در خصوص سهم تصمیم‌گیری می‌کنند.