سوگیری انتخاب گزینشی چیست؟

همه‌ی ما در زندگی همواره در حال تصمیم گیری هستیم و کارهایی را انجام می‌دهیم. برای این تصمیم‌گیری‌ها و انجام کارهای خود از مغزمان استفاده می‌کنیم. ما تصور می‌کنیم که مغز فاقد اشتباه است و حتما مارا به نتیجه عاقلانه می‌رساند. اما خود مغز هم می‌تواند دچار سوگیری شود، در نتیجه این سوگیری، مغز باعث اشتباه در تصمیم گیری‌های ما خواهد شد. قبلا به چند مورد از انواع سوگیری‌ها اشاره کردیم. اکنون می‌خواهیم یکی دیگر از سوگیری‌ها، یعنی سوگیری انتخاب گزینشی را مرور کنیم.

سوگیری چیست؟

سوگیری اصولا به این نکته اشاره دارد که، یک فرد ممکن است به صورت افراطی از چیزی طرفداری کند یا آن را انکار کند. به گونه‌ای که طرفداری کردن از آن موضوع، عاقلانه نباشد. این سوگیری‌ها در تمام افراد وجود دارد. در ادامه به بررسی سوگیری گزینشی یا cherry picking می‌پردازیم که به زبان فارسی به معنای تورش «گیلاس چینی» هم ذکر شده است.

سوگیری انتخاب گزینشی

باغداری را تصور کنید که یک باغ گیلاس دارد. آن باغدار در فصل چیدن محصول خود، شروع به چیدن گیلاس‌ها می‌کند. اما به یک باره تصمیم می‌گیرد که محصولاتش را به صورت گزینشی و برحسب میوه‌های آن‌ها جداسازی کند. به این صورت که میوه‌های گیلاس را بر حسب اندازه، کال بودن و کرم خوردگی تفکیک کند. با این کار میوه‌های گیلاس به دو یا سه دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته که کاملا رسیده و خوش آب و رنگ هستند، دسته دیگر کال بوده و دسته دیگر کرم خورده و خراب. این باغدار میوه‌های دسته اول را که همه رسیده و خوش رنگ و زیبا هستند را بصورت جداگانه در بازار می‌فروشد. مشتریانی که این میوه‌ها را خریداری می‌کنند تصور خواهند کرد که همواره میوه‌های گیلاس این باغدار درجه یک هستند و شاید حتی بخواهند این باغ را بخرند. درصورتی که این فرد به صورت گزینشی میوه‌های خود را انتخاب کرده بود و مشتریان با این کار دچار یک اشتباه یا سوگیری شدند. این مشتریان با این دید، در آینده هم سعی خواهند کرد که از این باغدار میوه خریداری کنند. این اقدام باغدار به نحوی باعث ایجاد یک حس افراطی مشتریان نسبت به میوه‌های گیلاس خود شده است.

ارتباط سوگیری انتخاب گزینشی و سرمایه گذاری

این نوع سوگیری می‌تواند در مسائل اقتصادی و سرمایه گذاری بسیار تاثیر گذار باشد. یک شرکت برای اینکه بخواهد از وضعیت اقتصادی خود تعریف کند و به نحوی از آن حمایت کند چکار می‌کند؟ گاهی اوقات این شرکت‌ها برای جذب سرمایه یا پیشنهاد‌های سرمایه گذاری، بخشی از کسب و کار خود که سودده بوده و عایدی بالایی داشته‌اند را در معرض نمایش قرار می‌دهند و روی آنها مانور می‌دهند. آنها هیچ گاه در مورد آن بخش از فعالیت‌هایشان که زیان‌ده بوده‌اند صحبتی نخواهند کرد. بسیاری از ما باتوجه به این اطلاعات به آن شرکت اعتماد خواهیم کرد. زیرا فقط بازدهی‌های مثبت آن را دیده‌ایم یا به عبارت دیگر شرکت وضعیت را به شکل گزینشی به نمایش گذاشته است. در نتیجه شخص سرمایه گذار با دیدن این مسائل دچار سوگیری انتخاب گزینشی خواهد شد و به نحوی تصور خواهد کرد که این شرکت بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری خواهد بود. این در حالی است که سرمایه گذار در این حالت دچار سوگیری انتخاب گزینشی شده است و به فکر افزایش سرمایه است.

معایب سوگیری انتخاب گزینشی

سوگیری انتخاب گزینشی در بحث‌های سرمایه گذاری ما بسیار تاثیرگذار است. زیرا انسان در تصمیماتش از مغز استفاده می‌کند. مغز انسان در پی برخی مسائل محیطی دچار اشتباه می‌شود و از آن‌ها تاثیر می‌پذیرد. همانگونه که در مثال باغبانی که باغ گیلاس دارد، توضیح دادیم که ممکن است سرمایه گذار گرفتار این نوع سوگیری سرمایه گذاری شود. در این نوع سوگیری انسان گرفتار اطلاعاتی خواهد شد که آشکار هستند در صورتی که مغز آن فرد نسبت به اطلاعات پنهان به صورت افراطی بی‌اعتنا خواهد ماند. این مشکل از آنجا شروع می‌شود که کسانی با دست چین کردن و گزینشی انتخاب کردن اطلاعات و و بزرگتر نشان دادن آن‌ها ما را به اشتباه می‌اندازند.

این فریب خوردن اگر در مسائل اقتصادی و سرمایه گذاری باشد باعث ایجاد ضرر و زیان مالی برای شخص سرمایه گذار خواهد بود. به زبان دیگر می‌توان گفت که فریب خوردن مغز انسان در این شرایط ناشی از عدم تقارن اطلاعات است. یعنی اینکه، فردی که یک سری اطلاعات را در اختیار سرمایه گذار قرار می‌دهد، خود می‌داند که بعضی از اطلاعات را از سرمایه گذار پنهان کرده است. در صورتی که سرمایه گذار فقط اطلاعات بیان شده توسط مثلا آن شرکت را می‌داند.

جمع بندی

سوگیری گزینشی انتخاب علاوه بر مسائل روزمره و عادی که باعث می‌شود فرد در تصمیم گیری دچار اشتباه شود در مسائل سرمایه گذاری نیز بسیار تاثیر گذار خواهد بود. زیرا فرد سرمایه گذار با توجه به اطلاعات داده شده و تاثیر افراد موجود در اطراف آن تصمیم می‌گیرد. در حالی که ممکن است این تصمیم بر حسب تمام واقعیت موجود نباشد بلکه بر اساس یک سری داده‌های گلچین شده توسط فرد دیگری باشد.