عرضه پول چیست؟ و چه اهمیتی دارد؟

در میان ضرب المثل‌ها به چرک کف دست تشبیه شده و به بی وفایی‌اش اشارات بسیاری آمده است. اما بدون این کاغذ اغلب مستطیلی شکل و رنگارنگ که به نام پول معروف است هیچ تبادل و تعامل اقتصادی، تجاری و مالی امکان‌پذیر نیست. عرضه پول نیز به همان میزان که وجود پول اهمیت دارد در نظام مالی هر کشور از حساسیت بالایی برخوردار است. طوری که تنها نهادهای رسمی مالی مانند بانک مرکزی در عرضه آن دخالت دارند و همه مراحل عرضه آن باید با حساب و کتاب انجام شود. پول به عنوان ابزاری کارآمد در دست تک تک ما حضور دارد. اما آیا تا به حال از خودمان پرسیده‌ایم که عرضه آن به چه شکل انجام می‌شود و چه‌ تاثیری بر زندگی ما دارد؟ عرضه این کاغذ بهادار نیز مانند تولید دیگر محصولات انسان ساخت از جذابیت‌های خاص خود برخوردار است و خالی از لطف نیست که نگاهی به روند آن بیاندازیم.

فرایند عرضه پول چگونه انجام می‌شود؟

عرضه پول نیز مانند هر محصول و ابزاری که در دسترس افراد جامعه برای اهداف مختلف قرار می‌گیرد شامل فرایند و طی کردن مراحل مختلف است. البته گفتنی است که عرضه پول تنها به شکل اسکناس آن مربوط نمی‌شود و سکه‌های پول رایج نیز در این عرضه قرار دارند. اما فرایند عرضه پول شامل سپرده، خلق پول، عرضه و مصرف می‌شود. صرف نظر از پول‌های فیزیکی مانند اسکناس و سکه‌ها، اعتبار نیز می‌تواند به نوعی وارد مساله شده و ماجرا را پیچیده‌تر کند. در ادامه به توضیح هر یک از این مراحل خواهیم پرداخت.

بیشتر بدانید: راه‌های سرمایه گذاری با پول کم

سپرده، سرچشمه مفهوم عرضه

بیایید به سال‌های دور سری بزنیم. به زمانی که معامله‌ها کالا به کالا انجام می‌شد. همه خوب می‌دانیم که برگه‌هایی از تاریخ انسان نشان دهنده این است که زمانی افراد برای رفع نیازهای خود اقدام به مبادله کالا به کالا می‌کردند و در پایان هر روز هر آن چه که در دست فرد باقی می‌ماند دارایی و اندوخته فرد به حساب می‌آمد. اما بعد از خروج طلا و نقره و دیگر فلزات گرانبها از دل زمین و تبدیل شدن آنها به پول مورد وثوق همه، اوضاع به کلی تغییر کرد و مبنای معاملات را سکه‌های فلزی ضرب شده تشکیل می‌دادند. از آن به بعد مردم برای معاملات خود از سکه‌ها که پول‌های رایج بودند استفاده می‌کردند. اما از آن‌جایی که بانکی در کار نبود، بعد از هر معامله، پول نزد معامله کننده‌ها باقی می‌ماند. بعدها که بانک‌ها به وجود آمدند، مردم پول حاصل را به عنوان سپرده در بانک قرار می‌دادند و بانک نیز برای نگه داری از پول سپرده شده کارمزد که تا آن زمان تنها راه درآمد بود را از سپرده برای درآمد خود کسر می‌کرد. بعدها که حکومت‌ها برای راحت‌تر دریافت کردن مالیات از مردم گزینه بانک را بهترین راهکار دیدند، پول جنبه تولید شوندگی به خود گرفت و دومین مرحله عرضه پول یعنی خلق پول به وجود آمد.

بیشتر بدانید: 4 راه متفاوت برای دو برابر کردن پولمان

به این ترتیب عرضه پول را می‌توان در دو بخش تحلیل کرد. بخش اول که به چاپ پول و مسکوک برمی‌گردد در انحصار نهادهای حاکمیتی است. اما بخش دوم و خلق پول می‌تواند از سوی بانک‌ها نیز صورت گیرد.

خلق پول و وام دهی

اما خلق پول به چه شکل به یکی از مراحل عرضه پول تبدیل شد؟ بعد از این که بانک پذیرای پول مردم به عنوان سپرده شد، بانک‌ها توانستند با ارائه وام‌ها در انواع مختلف به افراد پول دهد و بنا بر میزان پول لازم برای ارائه وام اقدام به تولید پول کنند. به این شکل که هر کدام از بانک‌ها با توجه به سپرده‌هایی که دارند 10 درصد از سپرده‌ها را برای پرداخت به افراد سپرده گذار نگه می‌دارند و 90 درصد باقی مانده را به گردش درمی‌آورند. سپس 90 درصد باقی مانده را به همراه نرخ بهره به عنوان وام به افراد ارائه می‌کنند. این روند وام دهی به خودی خود به خلق پول منجر می‌شود. به این شکل که بانک مرکزی به تعدادی از بانک‎ها اجازه وام‌دهی را با حفظ تعادل در عرضه پول می‌دهد. حال این سوال پیش می‌آید که بانک مرکزی چگونه اقدام به حفظ تعادل عرضه پول می‌کند؟

عرضه پول و حفظ تعادل

برای این که بهتر درک کنیم که چطور بانک مرکزی با اجازه وام‌دهی به بانک‌ها به حفظ تعادل عرضه پول می‌پردازد بهتر است به دو نوع وام‌دهی بانک‌ها دقت کنیم. بانک‌ها جدا از وام‌دهی به افراد به بنگاه‌ها و نهادهای اقتصادی هم وام می‌دهند. که این دو نوع وام دهی، هر کدام به طور خاص و البته بدون در نظر گرفتن شرایط تحریم، باعث حفظ تعادل عرضه پول می‌شوند. به این شکل که بنگاه‌ها و نهادهای اقتصادی با دریافت وام می‌توانند تولیدات خود را افزایش دهند و به موجب افزایش تولید نیاز به نیروی کار نیز افزایش پیدا می‌کند. حالت به دست آمده باعث به وجود آمدن فرصت‌های سرمایه گذاری بیش‌تر می‌شود و افراد نیز با دریافت وام و افزایش تقاضا برای سرمایه‌گذاری از طرف دیگر به حفظ تعادل و توازن در عرضه پول و رونق بیش‌تر و کاهش تاثیرات تورم کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید: شرکت سپرده گذاری مرکزی چیست؟

جمع بندی

نظارت بر عرضه پول به شکل درست و منطقی که مراحل آن را در این فرصت به دست آمده توضیح دادیم می‌تواند به توازن و تعادل عرضه و تقاضا و از بین رفتن تورم و جلوگیری از شکست فرصت‌های سرمایه گذاری منجر شود. پول به عنوان ابزاری کارآمد در دست همه ما در حال چرخش است. عرضه این ابزار باید در معقول‌ترین حالت ممکن برای بهبود اقتصاد کشور انجام شود.