چرا تصمیمات بدی در سرمایه گذاری می‌گیریم؟

اگر کمی به دور و اطراف‌مان نگاه کنیم و اتفاقات ضرر رسان مالی که برای افراد و همچنین خودمان می‌افتد را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که در بسیاری از مواقع، دچار خطاهای سرمایه گذاری شده‌ایم. نکته این‎‌جا است که بیش‌تر خطاهای سرمایه گذاری که مرتکب شده‌ایم بسیار پرتکرار هستند. از اجرا نکردن اصل مهم متنوع سازی در سرمایه گذاری گرفته تا ضعف در شناخت زمینه سرمایه گذاری موردنظرمان یا محدود کردن خود به آنچه که در سرمایه گذاری به دست آورده‌ایم، همگی از خطاهای رایج سرمایه گذاری هستند.

اما ممکن است این سوال برای بسیاری از ما مطرح شود که چرا تصمیمات بدی در سرمایه گذاری می‌گیریم؟ چه عواملی در شکل گیری این تصمیمات خطا نقش دارند؟ آیا می‌توان قسمتی از این خطاها را به گردن ژنتیک و محیطی که در آن بزرگ شده‌ایم، انداخت؟ والدین و موارد ارثی چه نقشی در سرمایه گذاری فرزندان در آینده دارند؟

چه مواردی در خطاهای سرمایه گذاری نقش دارند؟

مشخص است که همه افراد دچار خطاهای سرمایه گذاری که به آن‌ها اشاره کرده‌ایم، نمی‌شوند. اما عده زیادی از افراد خطر می‌کنند و خارج از چارچوب عمل کردن‌شان می‌تواند خطرساز به نظر بیاید. این سوال مطرح می‌شود که این سطح از بی باکی در تصمیمات مالی مهم مانند سرمایه گذاری هم می‌تواند به خانواده و عوامل ژنتیکی مربوط باشد یا خیر.

دو اقتصاددان مالی به نام‌های هنریک کرونکویست و استفان سیگال روی این موضوع مهم که والدین چقدر روی سرمایه گذاری فرزندان نقش دارند، تحقیق کرده‌اند و نتایج جالبی به دست آورده‌اند. این دو اقتصاددان با تحلیل هوشمندانه‌ای که بر رفتار اقتصادی جامعه‌ای 30 هزار نفره انجام دادند، توانسته‌اند به پاسخ‌هایی برای سوالات مطرح شده برسند. آن‌ها متوجه سوگیری‌های سرمایه گذاری شده‌اند که دلیل به وجود آمدن‌شان ویژگی‌های اقتصادی-اجتماعی هستند. از سن و جنسیت گرفته تا میزان تحصیلات و ثروت و عوامل محیطی و همچنین ژن در به وجود آمدن این سوگیری‌های سرمایه گذاری تاثیر داشته‌اند.

تصمیم گیری بر اساس ژن یا محیط؟

دو اقتصاددان موردنظر یعنی هنریک کرونکویست و استفان سیگال در تحقیقات خود متوجه شده‌اند که نوسان‌هایی که ذهن ما بر اساس آن اقدام به تصمیم‌گیری‌های اقتصادی می‌کنند، تحت تاثیر سوگیری‌های سرمایه گذاری از ژن‌های ما و تجربیات ثبت شده‌ای است که از محیط اطراف در مدت زمان زندگی‌مان دریافت می‌کنیم.

به عنوان مثال می‌توان به «سوگیری خانه» و تاثیر آن بر متنوع سازی در سرمایه گذاری اشاره کرد. در بررسی آزمایش دو اقتصاددان سوئدی، این‌طور ثابت شده است که «سوگیری خانه» با خانواده ارتباط زیادی دارد.

سوگیری خانه و متنوع سازی

برای هر کدام از ما پیش آمده است وقتی از خانه دور می‌شویم تا اندازه‌ای دچار اضطراب شویم و تمایل بازگشت به خانه را داشته باشیم. سوگیری خانه که در سرمایه گذاری اتفاق می‌افتد و اجازه انجام متنوع سازی را نمی‌دهد، هم از همین سوگیری برمی‌آید. زمانی که می‌خواهیم در جای همیشگی که آن را می‌شناسیم قرار بگیریم و به تجربه و تنوع نپردازیم، دچار «سوگیری خانه» شده‌ایم. این رفتار یکی از تاثیراتی است که عواملی مانند خانواده در آن تاثیر به‌سزایی داشته است. در سرمایه گذاری نیز چنین موضوعی پیش می‌آید.

زمانی که در مواردی که می‌شناسیم و حتی چندان مطلوب نیستند سرمایه گذاری می‌نماییم اما قدمی برای رفتن به سوی گزینه‌های ناآشناتر و شناخت آنها برنمی‌داریم یا تمایلی به ایجاد متنوع‌سازی در سرمایه گذاری نداریم، دچار سوگیری خانه شده‌ایم. این اتفاق باعث می‌شود تا با ایجاد محدودیت در سرمایه گذاری، امکان متضرر شدن برای ما پیش بیاید.

نقش ژن‌ها در تصمیم گیری

ممکن است این سوال مطرح شود که ژن‌ها تا چه اندازه روی تصمیم‌گیری‎‌های مالی ما تاثیر می‌گذارند؟ جالب است که بر اساس نتایج به دست آمده از تحقیقات بالا، ژن‌ها مقصر 45 درصد سوگیری‌های تصمیم‌گیری در زمینه متنوع‌سازی سرمایه گذاری هستند. علاوه بر این، ژن‌ها روی اطمینان به نفس کاذب افراد نیز نقش دارند. ژنها مقصر حدود 25 درصد از اشتباهات مالی مربوط اعتماد به نفس بیش از حد افراد هستند. به راحتی می‌توان گفت تجارب یک فرد در تصمیمات سرمایه گذاری او نقش مهمی را ایفا می‌کنند.

هنریک کرونکویست و استفان سیگال، دو دانشمندی که آزمایش را انجام داده‌اند در پاسخ به نتایج شگفت آوری که به دست آورده‌اند به مزاح به افراد سرمایه گذار پیشنهاد می‌کنند که هر کس در انتخاب پدر و مادر خود دقت کند تا آینده مالی موفقی داشته باشد. البته این به معنای آن نیست که عوامل محیطی یا یادگیری نقشی ندارند.

جمع بندی

در فرصت پیش آمده متوجه شدیم که عامل وراثت و عوامل محیطی و ابعاد مختلف زندگی‌مان در تصمیم‌های مالی ما به طور مستقیم تاثیرگذار هستند. بسیاری از ما با این عوامل بزرگ شده‌ایم. در برخی از موارد این عوامل مانع از فعالیت درست و سودآوری ما می‌شوند. یکی از راه‌هایی که می‌توان بر این عوامل غلبه کرد، افزایش آگاهی و شناخت در خصوص بازارها است. اما راه دیگری هم وجود دارد. استفاده از ابزار مالی خوبی مانند صندوق‌های سرمایه گذاری معتبر می‌تواند ما را از شرّ خطاهای سرمایه گذاری‌مان به خصوص مواردی که ژنتیکی هستند، راحت کرده و مسیر موفقی را برای ما رقم بزند.

منبع: Henrik Cronqvist and Stephan Siegel, 2014, “The genetics of investment biases,” Journal of Financial Economics 113, 215-234