مزایا و معایب صندوق های سرمایه گذاری چیست؟

جمله معروفی در نقض کمال طلبی وجود دارد که می‌گوید؛ «هیچ کس کامل نیست!». این جمله نه تنها در مورد انسان بلکه درباره ابزاری که ارائه می‌دهد هم صدق می‌کند. گرچه گزینه‌هایی مانند صندوق‌های سرمایه گذاری از بهترین ابزار برای سرمایه گذاری به شمار می‌آیند اما خالی از عیب نیستند. درباره معایب صندوق های سرمایه گذاری البته باید به این نکته اشاره کرد که تمام زمینه‌های سرمایه گذاری موجود هم در ذات‌شان معایبی دارند. طلا، سهام و اوراق درآمدثابت و سپرده‌های بانکی به دلیل تغییرات در شرایط سیاسی و اقتصادی و بازارهای جهانی به طور روزانه دچار نوساناتی می‌شوند.

جدا از این دست تاثیرپذیری‌ها، گاهی ویژگی‌های اصلی آن‌ها هم می‌توانند به عنوان معایب بروز کنند. تلاش می‌کنیم به صورت جداگانه به تعریف هر کدام از صندوق طلا، سهامی و درآمد ثابت به عنوان پرطرفدارترین انواع صندوق های سرمایه گذاری بپردازیم و معایب آن‌ها را برشماریم و همچنین اشاره‌ای به مزایای صندوق های سرمایه گذاری خواهیم داشت.

صندوق های طلا

مدتی است که مشاوران برجسته سرمایه‌گذاری به این مهم اشاره می‌کنند که دیگر نباید از شیوه سنتی خرید طلا برای سرمایه گذاری در این فلز گرانبها استفاده کرد. در عوض صندوق سرمایه گذاری طلا می‌تواند به عنوان شیوه‌ای نوین و کارآمد برای این نوع از سرمایه گذاری به کمک علاقمندان سرمایه گذاری در طلا بیاید.

بی شک طلا یکی از بهترین زمینه‌های سرمایه گذاری از دیرباز بوده است. اما با تمام مزایایی که صندوق طلا برای سرمایه گذاری دارد -–که در ادامه به این مزایا اشاره خواهیم کرد -–معایبی هر چند کوچک هم متوجه این ابزار سرمایه گذاری هست که به توضیح خواهیم پرداخت.

معایب صندوق طلا

همان‌طور که در آغاز گفتیم هیچ کدام از ابزار سرمایه گذاری خالی از عیب نیستند و هیچ بازاری به طور کامل بدون ریسک نیست. در میان معایب صندوق های سرمایه گذاری، در مورد صندوق طلا باید اول به این موضوع مهم اشاره کرد که این صندوق عمدتا از دسته صندوق‌های (ETF) یا قابل معامله به حساب می‌آید.

تفاوت اصلی صندوق طلا با دیگر صندوق‌های سرمایه گذاری در این است که این صندوق در بازار بورس کالا فعال است. در حالی که دیگر صندوق‌ها در بازار اوراق بهادار هستند. صندوق‌های سرمایه گذاری طلا به ویژه در چند سال گذشته رشد قابل توجهی داشته‌اند اما با تمام شکوفایی‌شان معایبی هم دارند.

از معایب آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛

-میزان نقدشوندگی صندوق‌های طلا نسبت به طلای فیزیکی پایین‌تر است و همین موضوع به تنهایی برای عده‌ای از سرمایه گذاران خوشایند نیست. گرچه باید در نظر داشت که میزان نقدشوندگی در این صندوق نسبت به انواع و شیوه‌ها و حتی دیگر صندوق های سرمایه گذاری ناچیز است.

-کارمزد این صندوق هم برای عده‌ای قابل بحث است. البته باید گفت که در مقابل مالیات خرید فیزیکی طلا این میزان کارمزدها چندان به چشم نمی‌آیند.

-سومین موضوع هم به تاثیرپذیری واحدهای سرمایه گذاری طلا از قیمت جهانی فلز زرد و برخی تحولات سیاسی اقتصادی داخلی یا بین‌المللی برمی‌گردد که البته این اتفاق طبیعی است. البته سرمایه گذاران صندوق‌های طلا باید توجه داشته باشند که در بازار ایران پیشران اصلی افزایش قیمت طلا و به تبع آن بالا رفتن قیمت واحد‌ صندوق‌‌های طلا افزایش قیمت دلار است. با افزایش قیمت دلار، خانوارها برای در امان ماندن از تورم پیش رو به سرمایه گذاری در طلا یا صندوق‌های طلا اقدام خواهند کرد.

مزایای صندوق طلا

گفتنی است که معایب صندوق های سرمایه گذاری در مقابل مزایای آن‌ها بسیار کم هستند. این موضوع در مورد صندوق سرمایه گذاری طلا هم صدق می‌کند. حرف از جایگزینی صندوق طلا به جای خرید سنتی این فلز گرانبها زدیم؛ بنابراین باید به این مهم اشاره کرد که مزایای این صندوق هم در میان مزایای صندوق های سرمایه گذاری دیگر ارتباط کامل با همین جایگزینی دارد؛

-امنیت در سرمایه گذاری؛ اولین مزیت جایگزینی سرمایه گذاری در صندوق طلا به جای خرید سنتی این فلز را می‌توان امنیت دانست. خطر سرقت در زمان خرید فیزیکی طلا از در طلافروشی تا حتی در صندوقچه و گاوصندوق میزان طلای خریداری شده‌مان را تهدید می‌کند. در صورتی که سرقت واحدهای سرمایه گذاری، آن هم در صندوق طلا اصلا امکان‌پذیر نیست.

-سرمایه گذاری در طلا با پول کم؛ برای عده بسیاری از ما سرمایه گذاری در طلا یک آرزو است؛ چراکه قیمت هر گرم طلا هم برای تعداد زیادی از ما زیاد است چه برسد به خرید سکه طلا. صندوق سرمایه گذاری طلا این امکان را برای همه سرمایه گذاران به وجود آورده که بتوانند تنها با پانصد هزار تومان سرمایه گذاری خود در زمینه طلا را شروع کنند.

-ترکیب برنده در صندوق طلا؛ سبد تشکیل شده در صندوق طلا از اوراق مشتقه طلا تشکیل شده است. این اوراق که ترکیب اصلی سبد صندوق طلا را تشکیل می‌دهند از اوراق معتبری هستند که از طرف نهادهای اقتصادی کشور منتشر می‌شوند.

-شفافیت در سرمایه گذاری؛ از آن‌جایی که صندوق‌های سرمایه گذاری از فضای سرمایه گذاری آنلاین بهره‌مند هستند می‌توان این ادعا را داشت که هیچ نقطه کوری در سرمایه گذاری در صندوق‌های طلا وجود ندارد.

- کاهش ریسک خرید تقلبی؛ خریداران طلای فیزیکی از جمله طلای آب شده ممکن است طلایی را خریداری کنند که عیار طلای پایینتری نسبت به سطح استاندارد دارد. اما با سرمایه گذاری در صندوق طلا این گونه ریسک‌ها متوجه سرمایه گذار نیست. زیرا سبد سرمایه گذاری صندوق طلا از اوراق گواهی سپرده سکه طلا، اوراق گواهی شمش طلا و برخی دارایی‌های دیگر تشکیل شده است.

صندوق های سهامی

صندوق‌های سهامی هم از بحث کلی ما که در مورد معایب صندوق های سرمایه گذاری است، مستثنی نیستند. گفتنی است که میان ابزار سرمایه‌گذاری مناسب برای سرمایه گذاری غیر مستقیم در بورس، صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی معتبر بهترین ابزار ممکن هستند.

این نوع صندوق‌ها با سبدی متشکل از 70 تا 90 درصد سهام و مابقی اوراق با درآمد ثابت، پرسودترین نوع سرمایه‌گذاری در بورس را ارائه می‌دهد.

می‌دانیم که سرمایه گذاری مستقیم در بورس نیاز به دانش و وقت کافی دارد. بنابراین بسیاری از مشاوران و فعالان حوزه بورس به بسیاری از افرادی که علاقمند به این حوزه هستند سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بورس را پیشنهاد می‌دهند.

معایب صندوق های سهامی

با تمام آن‌چه که از مزایای صندوق های سرمایه گذاری برشمردیم باید گفت که صندوق‌های سهامی دارای معایبی هم هستند که به صورت نکته می‌توان به هر کدام‌شان اشاره کرد؛

-ریسک بالا در سرمایه گذاری؛ پر ریسک بودن از بزرگ‌ترین معایب سرمایه گذاری در بورس به حساب می‌آید. اقتضای طبیعت بورس به پر ریسک بودن و البته پر بازده بودن آن است که این ویژگی شامل حال سهام موجود در صندوق سهامی هم می‌شود. گرچه گفتنی است که صندوق های سهامی موفق عمدتا یک گام فراتر از بازدهی کلی بورس بوده‌اند.

-شرایط ابطال یا فروش واحدهای سرمایه گذاری؛ واحدهای سرمایه گذاری در صندوق سهامی را نمی‌توان مانند صندوق درآمدثابت بلافاصله بعد از خرید به فروش رساند. بعد از خرید واحد سرمایه گذاری باید حداقل سه ماه صبر کرد و بعد اقدام به فروش آن کرد، در غیر این صورت کارمزد آن بالا خواهد بود. این قانون به این دلیل است که اگر به غیر از این حالت باشد، صندوق با کسری بودجه ناشی از فروش بی حساب و کتاب سرمایه گذاران مواجه می‌شود.

مزایای صندوق های سرمایه گذاری سهامی

اگر در یک ابزار سرمایه گذاری مانند صندوق سهامی و دیگر صندوق‌ها تعداد مزایا بیش‌تر از معایب آن نباشد پس اصلا دلیلی برای ادامه حیاتش وجود ندارد. خوشبختانه باید گفت که نه تنها تعداد مزایای صندوق‌های سرمایه گذاری سهامی بیش از معایب آن‌ها است بلکه تعداد معایب آن در مقابل مزایا بسیار ناچیز است. از مزیت‌های این صندوق می‌توان به نکات زیر اشاره کرد؛

-بی نیازی از دانش و وقت کافی؛ سرمایه گذاری به صورت مستقیم در بورس به دانش و وقت کافی نیاز دارد. زمانی که پرتفوی شخصی‌مان را با دریافت کد بورسی از سامانه سجام و ثبت نام در یکی از کارگزاری‌ها راه‌اندازی می‌کنیم در واقع شروع به سرمایه گذاری مستقیم در بورس کرده‌ایم؛ بنابراین هم زمان نیاز داریم و هم دانش کافی در بورس. بی شک بسیاری از ما نه وقت کافی داریم و نه دانش مربوط به سرمایه‌گذاری در بورس. پس بهترین راه برای سرمایه گذاری در بازار سهام این است که ابزاری شفاف را انتخاب کنیم که با حضور متخصصین و تحلیل‌گران آن بتوانیم سرمایه گذاری بی دردسر و سودآوری را داشته باشیم. صندوق‌های سهامی تمام ویژگی‌هایی که اشاره کردیم را دارند.

-شفافیت در سرمایه گذاری؛ یکی از مهم‌ترین شاخصه‌ها که باعث می‌شود به یک ابزار سرمایه گذاری اعتماد کنیم میزان شفافیت آن در ارائه گزارش‌ها و عملکردهایش است. صندوق‌های سرمایه گذاری با داشتن صفحات آنلاین و بهره‌مندی از فضای سرمایه گذاری آنلاین مانند اپ تمام اطلاعات لازم و عملکردهای لحظه‌ای را در دسترس سرمایه گذاران قرار می‌دهند.

-تنوع در سرمایه گذاری؛ هر قدر از معایب صندوق های سرمایه گذاری بگوییم باز هم مزایای صندوق های سرمایه گذاری هستند که در جهان سرمایه گذاری می‌توانند تمام معایب شمرده و ناشمرده را بپوشانند. یکی از این مزایا همین تنوع در سرمایه گذاری است. صندوق‌های سرمایه گذاری سهامی با تمرکز بر چند سهم موفق در بازار و ایجاد تنوع در سهام موجود در سبد باعث می‌شوند تا خطر سرمایه گذاری انحصاری بر یک سهم برطرف شود و در صورت ضرر یک سهم، بازدهی سهام دیگر موجود در سبد، ضرر به وجود آمده را جبران کند.

- نقد شوندگی بالا؛ سرمایه گذارانی که به صورت مستقیم در بازار اوراق بهادار سرمایه گذاری کرده‌اند، ممکن است حداقل یک بار با صف خرید یا صف فروش سهمی که در آن سرمایه گذاری کرده‌اند مواجه شده باشند. اما این اتفاق در صندوق‌های سرمایه گذاری نمی‌افتد. افرادی که بخواهند در صندوق های سرمایه گذاری، شروع به سرمایه گذاری کنند باید بدانند که هنگام فروش واحد‌های خریداری شده، در صف قرار نمی‌گیرند. به زبان ساده‌تر آنها می‌توانند سرمایه خود را سریع‌تر به وجه نقد تبدیل کنند.

صندوق های درآمد ثابت

نام بانک را به عنوان یک ابزار سرمایه گذاری بارها و بارها شنیده‌ایم. اما موضوع مهم این است که این ابزار در حال حاضر و با افزایش روز به روز تورم چندان به کار نمی‌آید. البته گفتنی است که بسیاری از افراد به دلیل شخصیت سرمایه گذاری ریسک گریزی که دارند به دنبال سرمایه گذاری در حساب‌های بانکی می‌روند.

اما کسانی که خبر از حضور صندوق درآمد ثابت دارند و می‌دانند که با ریسک بسیار کم‌تر، بازدهی بالاتر از بانک دارد مدعی هستند که جایگزینی بسیار بهتر از بانک برای سرمایه گذاری پیدا کرده‌اند. باید گفت که این ادعا درست است و صندوق درآمد ثابت از چنین ویژگی‌هایی برخوردار است. گرچه در میان برشماری معایب صندوق های سرمایه گذاری می‌توان نکاتی را هم به عنوان معایب صندوق درآمد ثابت ارائه داد.

معایب صندوق های درآمد ثابت

بی شک بازدهی صندوق درآمد ثابت بالاتر از بانک است و به خاطر مزایای دیگر که به آن خواهیم پرداخت می‎‌توان با خیال راحت به سرمایه گذاری در آن پرداخت. اما باید به این نکته به عنوان عیب این صندوق اشاره کرد که در زمانی که تورم به سطح بالایی می‌رسد و تقریبا هیچ چیز جلودار آن نیست بی شک بازدهی حاصل در صندوق درآمد ثابت هم نمی‎‌تواند چندان کارآمد باشد.

مزایای صندوق های سرمایه گذاری درآمد ثابت

در شرایطی که می‌خواهیم سرمایه گذاری موفقی داشته باشیم و همچنین بدون ریسک به مسیر سرمایه گذاری‌مان ادامه دهیم می‌توانیم با خیال راحت صندوق های درآمد ثابت را انتخاب کنیم. صندوق‌های درآمد ثابت ویژگی‌هایی دارد که با تکیه بر آن‌ها می‌شود چنین پیشنهادی را به افراد سرمایه گذار ریسک گریز داد.

-ساختار کم ریسک؛ صندوق درآمد ثابت با سبد متشکل از اوراق درآمد ثابت و سپرده‌‎های بانکی که دارد به طور ذاتی تا حد زیادی ریسک سرمایه گذاری را کم می‌کند و این ویژگی برای افرادی که ریسک گریز هستند به عنوان یک گزینه فوق العاده برای سرمایه گذاری به چشم می‌آید.

-نقدشوندگی بالا؛ از دیگر مزایای صندوق های سرمایه گذاری درآمد ثابت می‌توان به نقدشوندگی بالای واحدهای سرمایه گذاری آن اشاره کرد. یکی از ویژگی‌های بارزی که البته در تمام صندوق‌های سرمایه گذاری وجود دارد این است که نقدشوندگی واحدهای سرمایه گذاری‌شان مناسب بوده و بالاتر از بسیاری از ابزار سرمایه گذاری موجود در بازارهای مالی است.

-بازدهی بالاتر از بانک؛ بازدهی همیشه یکی از اولویت‌های سرمایه گذاران است. افرادی که شخصیت سرمایه گذاری ریسک گریزی دارند و به دنبال این هستند که ماهانه سود ثابتی از سرمایه خود دریافت کنند، در بانک سرمایه گذاری می‌کنند. اما صندوق‌های درآمد ثابت سوددهی بالاتری از بانک دارند. بانک‌ها به سپرده‌های بلندمدت یک ساله، سالانه 20.5 درصد سود پرداخت می‌کنند. اما به عنوان مثال سود موثر سالانه صندوق درآمد ثابت کیان حداقل 27 درصد است.

صندوق های شاخصی

صندوق‌های شاخصی نوعی دیگر از سرمایه گذاری غیر مستقیم در بورس هستند. این صندوق‌های سرمایه گذاری بر اساس یکی از شاخص‌های اصلی بازار بورس تشکیل شده‌اند. به این معنی که هر صندوق شاخصی در هنگام تاسیس به گونه‌ای تشکیل می‌شود که برحسب شاخص مبنا حرکت کند. شاخص مبنا می‌تواند یکی از موارد شاخص کل بازار اوراق بهادار، شاخص هم وزن و شاخص 30 شرکت برتر در بازار باشد.

مزایای صندوق های شاخصی

بازدهی بر اساس یک شاخص خاص؛ بیشتر سرمایه گذاران نمی‌توانند با تحلیل شخصی خود مطابق با شاخص کل یا هم وزن از بازار بازدهی کسب کنند. اما با سرمایه گذاری در یک صندوق شاخصی می‌توانند به اندازه یک شاخص مشخص سود به دست بیاورند. بیشتر صندوق‌های شاخصی در کشور بر مبنای شاخص کل بازار اوراق بهادار تشکیل شده‌اند. اولین و تنها صندوق شاخصی بر مبنای شاخص هم وزن در ایران صندوق شاخصی هم وزن کیان است.

صندوق های با تضمین اصل سرمایه

همیشه گفته می‌شود که سرمایه گذاری در بورس ریسک دارد، اما با تشکیل صندوق‌های تضمین اصل سرمایه این مشکل به نحوی حل شده است. با این کار دیگر سرمایه اولیه سرمایه گذاران با ریسک روبرو نخواهد شد، زیرا با سرمایه گذاری در این نوع صندوق‌ها، اصل سرمایه افراد تضمین می‌شود. در عین حال فرد سرمایه گذار می‌تواند از رشد بازار نیز بهره‌مند شود. این صندوق‌ها برای افراد ریسک گریزی که می‌خواهند از بازار سهام سود کسب کنند بسیار مناسب است. البته برای فعال شدن ویژگی تضمین اصل سرمایه این صندوق، لازم است پول فرد مدت زمانی در این صندوق باقی بماند.

نکته مهم و جمع‌بندی

مهم‌ترین نکته در مورد صندوق‌‎های سرمایه گذاری این است که امکان کلاهبرداری، اختلاس و هزار نوع تقلب ریز و درشت دیگر در آن‌ها وجود ندارد. برای به اثبات رساندن این حرف بهتر است مطلب آیا کلاهبرداری صندوق های سرمایه گذاری امکان پذیر است؟ را مطالعه کنید.

صندوق‌های سرمایه گذاری هم مانند دیگر ابزار سرمایه گذاری دارای معایبی هستند که به توضیح همه آن‌ها پرداختیم. اما توضیح معایب به این معنا نیست که صندوق‌ها محل مناسبی برای سرمایه گذاری نیستند.

درست بر خلاف آن، باید گفت که به دلیل کم بودن معایب و تعداد زیاد مزایا بهتر است صندوق‌ها را برای ورود به هر کدام از زمینه‌های سرمایه گذاری انتخاب کنیم.