مفهوم «نماد» در بورس اوراق بهادار

جر و بحث بالا گرفته بود. چند نفر پشت یک میز جمع شده بودند. به صفحه کامپیتور زل زده بودند. سر و بدن‌های‌شان تکان نمی‌خورد و انگار خشک‌شان زده باشد تنها لب‌های‌شان تکان می‌خورد و کلماتی نامفهوم را به زبان می‌آوردند. یکی فریاد می‌زد؛ «بابا فملی بهتر است!». یکی دیگر در جواب می‌گفت؛ «نه! الان وقتشه که بریم سراغ گروه «و». بحث ادامه داشت و نمی‌شد به این رمزگذاری‎‌ها پی برد. بعد از چند ساعت از یکی‌شان پرسیدم که قصه این کلمات ناآشنا چیست؟ در پاسخ گفت که این‌ها نماد سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس هستند. متوجه شدم که نماد در بورس اوراق بهادار باید از اهمیت بالایی برخوردار باشد که مانند ارزهای مختلف به صورت مداوم بر زبان افراد حاضر در بورس جاری است. اما برای این که به فایده آن‌ها پی ببرم بیش‌تر سوال کردم و در نهایت نتیجه تمام سوالاتم به شکلی شد که برای‌تان تعریف خواهم کرد.

اهمیت وجود نماد در بورس اوراق بهادار

به سرعت رد و بدل شدن اطلاعات میان همان افرادی که پشت رایانه به صفحه نمایشگر نورانی خیره شده بودند دقت کردم و بعد از توضیحاتی که همکار فعال در بورس ارائه داد فهمیدم که برای رسیدن به نتیجه سریع‌تر است که نمادها این طور به کار می‌روند. در واقع این اولین مزیت آنها است. نماد در بورس به خاطر کوتاه بودن‌اش این ویژگی را دارد که سرعت در کلام را بالا می‌برد و تنها با چند حرف به هم چسبیده، اطلاعاتی را در مورد یک سهم ارائه می‌دهد. اما چرا باید برای انتقال اطلاعات و جستجو در بورس تا این اندازه سرعت عمل داشت و با شناخت هر چه بیش‌تر نمادها به عملکرد و انتخاب و خرید و فروش در سهام اهمیت داد؟ یک دلیل این است که زمان باز شدن بازار بورس و اجازه معامله تنها در زمانی کوتاه – در حد سه تا کمتر از چهار ساعت – امکان‌پذیر است. از طرف دیگر تصمیماتی که می‌گیریم نیز باید سریع انجام گیرند. جذاب‌تر برایم این بود که اصلا نمادها چگونه ساخته می‌شوند؟ آیا از الگویی یکسان پیروی می‌کنند یا دلبخواه هر کدام از شرکت‌ها انتخاب می‌شوند؟

ساختن نماد در بورس

شرکت‌های پذیرفته شده در بورس باید نماد مشخصی برای فعالیت و معاملات‌شان داشته باشند. نمادهای بورسی هم آن طور که به نظر می‌رسد بدون اصول انتخاب نمی‌شوند. مشخص است که نماد بورسی هر شرکت از دو بخش تشکیل شده است؛ قسمت اول آن نشان دهنده صنعتی است که شرکت مربوطه در آن فعال است. به عنوان مثال نماد «سخوز» که متعلق به سهام سیمان خوزستان است در اول نماد خود حرف «س» را دارد که اشاره به صنعت سیمان در کشور دارد. و قسمت دوم را خلاصه‌ای از نام شرکت موردنظر می‌دانند. البته گفتنی است که این قاعده از چند جهت شامل استثنا هم هست. یکی این که لزوما همه نمادهای شرکت‌های فعال در یک صنعت با اول اسم آن صنعت شروع نمی‌شوند (مثلا سرمایه‌گذاری‌ها و بانک و تامین مالی) و دیگر این که برخی حرف‌ها مانند «ح» وجود دارند که وقتی اول نماد باشند به سهام خاصی اشاره نمی‌کنند. منظور از همین حرف «ح» تنها این است که سهام موردنظر یک حق تقدم سهام است و حرف بعد از «ح.» نماد و صنعت را مشخص می‌کند. البته در این حالت از حرف «ح» در پایان نماد هم استفاده می‌شود. در بعضی دیگر از ابزار سرمایه گذاری مانند صندوق های سرمایه گذاری هم چنین حالاتی وجود دارد؛ به عنوان مثال صندوق سرمایه گذاری طلای کیان با نماد گوهر در صفحه‌های نمایشگر نمادها در بازار بورس و اوراق بهادار به چشم می‌خورد. اما جذاب است که برخی از حروف اول در نمادهای بورسی را بشناسیم.

حروف اول، نشانگر صنعت مربوطه

با مراجه به وبسایت رسمی TSETMC می‌توان با تمام نمادهای بورسی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس آشنا شد. اما تا فرصت هست و گرم مبحث مفهوم نماد در بورس هستیم به شناخت بعضی از حروف اولی‌ها بپردازیم.

حرف «ف» در نمادهای بورسی: حرف «ف» را در نمادهای بورسی مانند فملی که متعلق به صنعت ملی مس ایران است می‌بینیم، یا نمادهای دیگری مانند فجر به عنوان فولاد امیرکبیر کاشان یا فکاوه که می‌شود فولاد کاوه جنوب کیش. این حرف نشان‌دهنده گروه فلزات اساسی است.

حرف «و» در نمادهای بورسی: شاید انتظارمان این باشد که گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری باید حرف اول نمادشان «ب» باشد. اما این حرف «و» است که در اول نمادهای بانکی و مالی قرار می‌گیرد. وسپه، وخارزم و وبیمه از این دست نمادها هستند.

حرف «س» در نمادهای بورسی: حرف «س» به عنوان حرف اول که در اول بعضی از نمادهای بورسی می‌نشیند اشاره به صنعت سیمان دارد. مانند سخوز که مثال‌اش را زدیم یا سبزوا که به سیمان لار سبزوار مرتبط می‌شود.

حرف «چ» در نمادهای بورسی: این حرف که گویی طعنه به چوب و کاغذ می‌زند به اول نماد گروهای محصولات کاغذی اضافه می‌شود. مانند نمادهای چکاپا، چکارن و چکاوه. البته گفتنی است که شرکت‌های تولید کننده چوب هم مانند شرکت‌های تولید کننده کاغذ دارای این حرف در اول نماد خود هستند.

ابزار سرمایه گذاری و مالی حاضر در بورس اوراق بهادار

پیش‌تر هم اشاره کردیم که بعضی از نمادها انگار به هیچ کدام از سهامی که به چشم‌مان آشنا هست تعلق ندارند. حضور ابزار سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار ایجاب می‌کند که ما شاهد حضور نمادهایی مستقل از لحاظ ترکیب حروف و بدون هیچ پیشوند و پسوند آشنایی باشیم. ابزارهای مالی مانند اسناد خزانه، امتیاز تسهیلات مسکن و همچنین ابزاری که چه در بازار بورس و چه فرابورس برای مدت مشخصی حضور دارند از دسته نمادهایی خواهند بود که باید آن‌ها را به طور مستقل و نه از روی حرف اول‌شان بشناسیم.

نتیجه گیری

در گیر و دار خریدهای‌مان در بازار بورس بارها این سوال برای‌مان پیش آمده بود که این نمادهای بورسی نشان دهنده چه چیز هستند و اصلا مفهوم نماد در بورس چیست؟ فرصتی پیش آمد تا هر آن چه در مورد این نمادهای متنوع وجود دارد را بشناسیم. از تجزیه ساختار کلی نماد گرفته تا استثناهایی که در بعضی از آن‌ها وجود دارد و باید به طور جداگانه شناخته شود را مورد بررسی قرار دادیم.