چشم‌انداز تورمی ایران در سال 1401

تورم یکی از مشکلات اقتصادی ایران در دهه‌های گذشته بوده و در سال‌های اخیر همچنان خانوارها و قدرت خرید آنها را با مشکل روبرو کرده است. آخرین گزارش مرکز آمار که در ابتدای سال جاری منتشر شده است، نشان می‌دهد در اسفند ماه نرخ تورم ماهانه نسبت به ماه قبل کاهش یافته است. اما آیا افت تورم ادامه دار خواهد بود؟ در سال جدید تورم چه وضعیتی خواهد داشت؟ و برای غلبه بر آن چه کارهایی می‌توان کرد؟ در ادامه به این پرسش‌ها خواهیم پرداخت.

انواع نرخ تورم

برای سنجش تورم معمولا از سه نرخ استفاده می‌شود که از نظر زمانی با هم تفاوت دارند. تورم ماهانه، تورم سالانه و تورم نقطه‌ای یا نقطه به نقطه. تورم برحسب درصد بیان می‌شود و به زبان ساده به ما نشان می‌دهد متوسط قیمت کالاهایی که خانوارها از آن مصرف می‌کنند، در بازه زمانی ماهانه یا سالانه چقدر تغییر کرده است. مثلا نرخ تورم ماهانه می‌گوید در یک ماه اخیر متوسط کالاها یا خدمات مصرفی شما چقدر گران‌تر شده است و تورم نقطه‌ای هم نشان می‌دهد قیمت‎‌ها نسبت به یک سال پیش در همین موقع، چقدر تغییر کرده است. تورم سالانه معمولا استفاده زیادی ندارد اما در گزارش‌های آماری دیده می‌شود. محاسبه نرخ تورم سالانه به این صورت است که تغییرات میانگین شاخص در 12 ماه منتهی به ماه مورد نظر ما با مدت مشابه سال گذشته آن مقایسه می‌شود.

مثلا در پایان اسفند ماه 1400، تورم‌ها این گونه محاسبه می‌شوند: تورم ماهانه یعنی رشد قیمت کالاها و خدمات در مقایسه با بهمن 1400، تورم نقطه‌ای یعنی میزان رشد قیمت‌ها در مقایسه با اسفند 1399 و در نهایت تورم سالانه یعنی درصد تغییر میانگین افزایش شاخص قیمت در 12 ماه سال 1400 نسبت به 12 ماه سال 1399.

تورم در سال 1400

در سه سال گذشته، تورم مقدار قابل توجهی داشته است. با وجود این، در اسفند ماه 1400 نشانه‌هایی از کاهش تورم به چشم می‌خورد. در آخرین ماه سال 1400، نرخ تورم ماهانه به 1.3 درصد رسید که در مقایسه با ماه قبل افت کرده است. تورم نقطه‌ای نیز به 34.7 درصد رسید، یعنی نسبت به اسفند سال قبل کالاها و خدمات به طور میانگین حدود 35 درصد گران‌تر شده‌اند. تورم سالانه نیز حدود 40 درصد اعلام شده است. با این حال، هنوز تورم خوراکی‌ها بیشتر از خدمات است. نرخ تورم برای روستاها نیز همچنان بالاتر از تورم شهری قرار دارد.

تغییرات قیمت اجاره در اسفند ماه

گزارش مرکز آمار حاکی از آن است که در آخرین ماه سال، قیمت اجاره‌بها در کشور نسبت به ماه قبل 0.7 درصد و نسبت به اسفند سال پیش 27.5 درصد رشد داشته است. البته آماری که بانک مرکزی در این خصوص اعلام می‌کند، بالاتر است.

بیشترین افزایش قیمت ماهانه و نقطه‌ای مربوط به کدام کالاها است؟

صرف نظر از ساختمان و مسکن، بیشترین افزایش قیمت کالاها و خدمات در اسفندماه نسبت به بهمن 1400 متعلق به گروه «نان و غلات» با رشد 4.9 درصدی بوده است. بیشترین افزایش قیمت یک ساله منتهی به اسفند هم مربوط به «سبزیجات» و «هتل و رستوران» به ترتیب با رشد 64 و 57 درصدی بوده است. علاوه بر این، رشد قیمت کالاهای بی‌دوام و کم‌دوام در یک سال اخیر از کالاهای بادوام بیشتر است. کالاهای بی‌دوام در این مدت حدود 38 درصد گران‌تر شده‌اند در حالی که کالاهای بادوام حدود 35 درصد رشد داشته‌اند. تثبیت نسبی قیمت دلار در این یک سال می‌تواند از دلایل این موضوع باشد.

کاهش تورم ادامه می‌یابد؟

همان طور که در ابتدا اشاره کردیم، نرخ تورم در اسفند ماه نسبت به ماه‌های قبل کاهش نشان می‌دهد. در واقع، تورم ماهانه اسفند از اردیبهشت 1400 به این سو بی‌سابقه است. حتی اگر کمی بلندمدت‌تر نگاه کنیم، خواهیم دید از اسفند 1398 تاکنون تورم ماهانه تنها در دو ماه کمتر از 1.5 درصد بوده است: اولی اردیبهشت 1400 با 0.7 درصد و دومی اسفند همین سال با 1.3 درصد. همین موضوع به نظر می‌رسد نشانه‌هایی از خوشبینی برای افت تورم ارائه دهد. اما افت تورم در سال جاری هم ادامه می‌یابد؟ ابتدا به چند تحلیل جهانی از وضعیت تورم ایران در سال آتی اشاره می‌کنیم و بعد مطالب بیشتری را مطرح می‌کنیم.

چند تحلیل بین‌المللی از تورم ایران در سال 2022

گزارش‌های بین‌المللی موجود نشان می‌دهند که تورم ایران در سال 2022 با افت روبرو خواهد شد اما همچنان مقدار آن قابل توجه خواهد بود. به عنوان مثال، صندوق بین‌المللی پول در آخرین پیش‌بینی‌های خود نرخ تورم سال 2022 را برای ایران 27.5 درصد اعلام کرده و معتقد است در سال 2023 این مقدار به 25 درصد می‌رسد. اکونومیست نیز تورم ایران در سال 2022 را 23.5 درصد تخمین زده است.

شرایط تورمی در سال 1401

شرایط تورمی ایران در سال 1401 به عوامل مختلفی بستگی دارد. تورم اساسا یک پدیده پولی است. به همین دلیل هم تا حدود زیادی به سیاست‌های اقتصادی و پولی وابسته است. مهمترین موضوع ایران در خصوص تورم، سرنوشت برجام است. به نظر می‌رسد پیشرفت‌های خوبی در این کار انجام شده باشد، اما هنوز نتیجه قطعی اعلام نشده است. دستیابی به توافق می‌تواند منابع ارزی بلوکه شده ایران را آزاد کند، روابط تجاری و مالی را بهبود بخشد و موجب رشد اقتصادی در کشور شود. قیمت دلار نیز می‌تواند با افت روبرو شود. این اتفاقات می‌تواند تورمی را که ناشی از فشار هزینه (مربوط به مواد اولیه و تجهیزات) باشد را کاهش دهد و انتظارات تورمی را نیز حداقل تا مدتی کاهش دهد. با این حال، تمام ماجرا این نیست.

هرچند دستیابی به توافق، برای کنترل تورم مهم است اما سیاست پولی صحیح هم در آن تاثیرگذار است. کنترل نقدینگی و مدیریت صحیح بودجه می‌تواند عوامل مهم دیگری باشند که در اینجا به کمک کنترل تورم می‌آیند.

جمع‌بندی

در این مطلب به بررسی تورم در سال 1400 و چشم‌انداز سال 1401 پرداختیم و عوامل موثر را نیز مورد اشاره قرار دادیم. اما شاید این مساله مطرح شود که برای مقابله با تورم چه می‌توان کرد؟ موضوع اینجا است که تورم پدیده‌ای کلان است و در سطح خُرد نمی‌شود کار زیادی در خصوص آن کرد. تورم بلندمدت در ایران بیش از 20 درصد در سال بوده است و این نشان می‌دهد نگهداری پول نقد یا گزینه‌های کم بازده مانند بانک چقدر می‌توانند قدرت خرید افراد را کم کنند. بهترین راه برای مقابله با تورم در سطوح خانوار و فردی، افزایش سواد مالی و سرمایه‌گذاری اصولی است. یکی از راهنمایی‌هایی که متخصصان مالی می‌کنند، آن است که سعی کنید متنوع‌سازی را در سرمایه‌گذاری رعایت کنید. یعنی سبدی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری مختلف تشکیل دهید تا ریسک شما کم باشد و قدرت خرید خود را هم در طول زمان حفظ کرده یا افزایش دهید. همچنین در صورتی که وقت یا زمان کافی برای این کار ندارید، می‌توانید از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلف استفاده کنید.