صندوق سرمایه گذاری چیست؟

همیشه فرصتی برای بهره بردن حتی در شرایطی که بازار سهام و بورس دچار اصلاح و یا حتی ریزش می شوند هست. حتما این پرسش در ذهن شما شکل می‌گیرد که چگونه ممکن است؟ چه طور ممکن است زمانی که همه چیز به اصطلاح پر ریسک می‌شود همچنان می‌توان از دل بازار سرمایه سود به دست آورد؟ خوب، باید گفت که شاید به وجود آمدن صندوق‌های سرمایه گذاری و انواع آن اصلا به همین دلیل به وجود آمده‌اند که هر کسی از افراد حقوقی گرفته تا افراد حقیقی مانند ما بتوانیم با ریسک کم‌تر و هدفمندی بیش‌تر از دل بازار سرمایه در بلند مدت سود به دست بیاوریم. کمی حوصله کنیم و با پاسخ به این سوال که اصلا انواع صندوق های سرمایه گذاری چه هستند؟ و یا این‌که مزایای صندوق های سرمایه گذاری چیست و کدام نکات همان معایب صندوق های سرمایه گذاری است؟ کدام از آن‌ها به درد ما می‌خورد به جواب مشخص برسیم.

ماهیت صندوق سرمایه گذاری و چگونگی کارکرد بلند مدت آن

بی شک این جمله مشهور را که «همه تخم مرغ‌ها را در یک سبد نگذارید» را بارها و بارها شنیده‌ایم اما درست نمی دانیم که مفهوم آن چیست. همه می‌دانیم که تخم مرغ ماهیتی شکننده دارد و به خاطر مواد مغذی که در خود دارد بسیار باارزش است و جز سبد غذایی روزانه ما به حساب می‌آید. این کار عقلانی نیست که چنین موجودیت شکننده و باارزشی را روی هم در یک جا تلمبار کنیم و آن را حمل کنیم. بهتر است آن را در سبدهای مختلف تقسیم کنیم تا مبادا همه آن‌ها را طی حوادث میان راه از دست بدهیم و اگر هم اتفاقی افتاد تنها یک سبد و در واقع بخشی از آن‌ها را از دست داده باشیم. پول و سرمایه هم به همین شکل حساس، از دست رفتنی و البته با ارزش است و با از دست دادن آن زندگی‌مان نیز تا مقدار زیادی روی ناخوش به خود می‌گیرد.

صندوق‌ سرمایه گذاری آن هم به صورت بلند مدت حکم آن چند سبد نگه دارنده تخم مرغ‌ها را دارد که البته پول و سرمایه ما را به همان دقت و با تقسیم بندی افراد متخصص در خود نگه می دارد. که این نکته اشاره به مزایای صندوق های سرمایه گذاری دارد. اما چگونه؟ متاسفانه عده زیادی از هم وطنان با وارد کردن مقدار زیادی پول از فروش سقف بالای سرشان در بورس و خرید چند سهم بدون مشاوره با یک متخصص متحمل ضرر هنگفتی از اصلاح بازار شده‌اند. خوشبختانه خبر خوش چه برای کسانی که اهل ریسک هستند و چه برای کسانی که با خطر کردن میانه خوبی ندارد این است که هر میزان پولی را که وارد کنید برای شما تبدیل به سودی منطقی و مشخص در بلند مدت خواهد کرد. مزیت صندوق‌ های سرمایه گذاری و انواع آن در واقع این است که از جمع شدن سرمایه‌های کوچک و بزرگ افراد حقیقی و حقوقی تشکیل شده‌اند و در واقع هر کدام از آن‌ها میزان مبلغ به دست آمده را در صندوق سرمایه گذاری هر فرد تبدیل به سهام، اوراق مشارکت، سپرده‌های بانکی و اوراق بهادار و دیگر سرمایه‌های مجاز کرده‌اند و با این تقسیم سرمایه نه تنها با استفاده از تیم مجرب متخصصان مدیریتی دقیق انجام می‌دهند بلکه سودآوری را در شرایط پررونق ایجاد می‌کنند.

نکته قابل توجه در مزایای صندوق های سرمایه گذاری

لازم به ذکر است که سرمایه گذاری در صندوق‌های سرمایه گذاری به نوعی، سرمایه گذاری غیر مستقیم به حساب می‌آید؛ به این معنا که کسانی که در این صندوق های سرمایه گذاری و انواع آن شرکت می‌کنند بدون این که به خود زحمت مطالعه و یادگیری بازارهای سرمایه و سهام را بدهند با کمک از متخصصینی که در صندوق ها در حال فعالیت هستند مدیریت سرمایه خود را به دست آن‌ها می‌سپارند و از تحلیل‌های بنیادی و رفتارشناسی افراد متخصص برای خرید اوراق مختلف و سهام بهره می‌برند. برای این که در همین قدم اول بتوانیم قوت قلبی برای مشارکت در صندوق های سرمایه گذاری به خود بدهیم بهتر است آماری از تعداد سرمایه‌گذارانی را بدهیم که از سال ۱۳۹۳ تا کنون به صورت بلند مدت در صندوق‌های سرمایه گذاری شرکت کرده اند را با هم مرور کنیم؛ تعداد سرمایه گذارانی که در صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سال ۱۳۹۳ حدود ۱۰۵ هزار نفر بوده و این تعداد در حال حاضر بالغ بر ۲ میلیون نفر شده و رشد ۲۰ برابری را تجربه کرده است. البته گفتنی است که هیچ ابزاری بی عیب نیست و در ادامه به معایب صندوق های سرمایه گذاری هم خواهیم پرداخت.

صندوق سرمایه گذاری برای چه کسانی مناسب است؟

بگذارید در همین اول جواب این سوال را به طور کلی بدهیم؛ صندوق سرمایه گذاری و انواع آن برای تمام گروه‌ها مناسب هستند. اما گروه بندی‌ اشخاص حقیقی و حقوقی در زمینه سرمایه گذاری به چه شکل است؟ افراد ویژگی‌های رفتاری متفاوتی دارند که باید به این نکته شگفت انگیز اشاره کرد که اصلا این رفتار ما انسان‌ها است که همه چیز را شکل می‌دهد و مسبب اصلی به وجود آمدن انواع صندوق‌ سرمایه گذاری است. افراد در زمان سرمایه گذاری به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند؛ افرادی که خطر پذیری‌شان زیاد است و با تمام پیچ و خم‌هایی که بازار سرمایه به ویژه بازار بورس پیش پای شان می‌گذارد باز هم می‌خواهند سود کنند و به قول معروف پی ضرر را هم به همان میزان به تن‌شان مالیده‌اند. دسته دوم افرادی هستند که اصلا حوصله ریسک را ندارند و می‌خواهند از سرمایه‌شان درآمد ثابتی به دست آورند و در رسیدن به هدف، عدد و رقم خاصی در ذهن ندارند. دسته سوم کسانی هستند که در میان این دو گروه قرار دارند؛ به این معنی که هم تا حدی ریسک پذیر هستند هم می‌خواهند درآمد ثابتی داشته باشند و با خطر کم‌تری اقدام به سرمایه گذاری در صندوق‌ سرمایه گذاری می‌کنند. خبر خوب این جا است که برای تمام این سه گروه صندوقی برای سرمایه گذاری وجود دارد. البته که می‌توان به ابعاد مختلفی از صندوق‌ها به عنوان مزایای صندوق های سرمایه گذاری اشاره کرد و دسته دیگری را هم معایب صندوق های سرمایه گذاری دانست.

امکان ایجاد تنوع در سرمایه گذاری

از ویژگی‌هایی که می‌توان به عنوان مزایای صندوق های سرمایه گذاری به حساب آورد این است که با سرمایه گذاری در سهام مختلف و متنوع هم بازدهی دارایی‌های سرمایه گذاران را افزایش می‌دهند و هم به کمک این تنوع باعث می‌شوند که ریسک سرمایه گذاری در بلند مدت تا حد زیادی کاهش یابد؛ به این معنی که اگر به عنوان مثال ده سهم مختلف در صندوق قرار گرفته باشد، با ضرر دهی یکی از این ده سهم و سود دهی ۹ سهم دیگر، ضرر آن یک سهم در حساب کلی یا بسیار کم خواهد بود و یا با سوددهی‌های سهم‌های دیگر خنثی می‌شود. در مثال سعی کردیم از صندوق سهامی برای درک این مزیت استافده کنیم پس بد نیست بدانیم که از معایب صندوق های سرمایه گذاری که به صندوق سهامی مربوط می‌شوند کدام است.

معایب صندوق های سرمایه گذاری؛ صندوق سهامی

با تمام تعاریف باید گفت که صندوق‌های سهامی دارای معایبی هم هستند که به صورت نکته می‌توان به هر کدام‌شان اشاره کرد؛

· ریسک بالا در سرمایه گذاری؛ پر ریسک بودن از بزرگ‌ترین معایب صندوق های سرمایه گذاری در بورس به حساب می‌آید. اقتضای طبیعت بورس به پر ریسک بودن و البته پر بازده بودن آن است که این ویژگی شامل حال سهام موجود در صندوق سهامی هم می‌شود. گرچه گفتنی است که صندوق های سهامی موفق همیشه یک گام فراتر از بازدهی کلی بورس بوده‌اند.

· شرایط ابطال یا فروش واحدهای سرمایه گذاری؛ واحدهای سرمایه گذاری در صندوق سهامی را نمی‌توان مانند صندوق درآمدثابت بلافاصله بعد از خرید به فروش رساند. بعد از خرید واحد سرمایه گذاری باید حداقل سه ماه صبر کرد و بعد اقدام به فروش آن کرد. این قانون به این دلیل است که اگر به غیر از این حالت باشد، صندوق با کسری بودجه ناشی از فروش بی حساب و کتاب سرمایه گذاران مواجه می‌شود و این نکته می‌تواند از معایب صندوق های سرمایه گذاری سهامی به حساب بیاید.

حفظ تعادل بین ریسک و بازده در سرمایه گذاری

اگر به حرکت یک هواپیما و شناور بودن‌اش در آسمان دقت کنیم علاوه بر سرعت و قدرتی که دارد متوجه حرکت مداوم و ثبات آن هم می‌شویم. دلیل اصلی این که وسیله‌ای مانند هواپیما به این شکل و با شگفتی کامل در آسمان پرواز می‌کند این است که موتورهای آن در دو باله آن قرار دارد و حتی موتورهای کمکی دیگر هم در ردیف باله تعبیه شده‌اند که در صورت شرایط اضطراری جایگزین توربین آسیب دیده شوند. و این باعث می‌شود که این وسیله سالم و با تعادل مثال زدنی از مبدا به مقصد برسد. تقسیم نیرو بین اجزا ثابت کرده است که میزان آسیب ‌کم‌تر و تعادل و استحکام را بیش‌تر می‌کند. از مزایای صندوق های سرمایه گذاری که شباهت به نوع عملکرد هواپیما دارد می‌توان به تقسیم کردن سرمایه شما میان سهام مختلف اشاره کرد که باعث می‌شوند تعادل مالی شما حفظ شود؛ به این معنا که با مشارکت و سرمایه گذاری در یکی از انواع آن شما صاحب ده ها و حتی صدها سهم مختلف می‌شوید که تعدادی از آن‌ها رو به رشد هستند و تعدادی دیگر دچار اصلاح شده‌اند اما از آن جایی که صندوق‌ها بنا بر رشد طراحی شده‌اند حتی در صورت ضرر چند سهم، شما همچنان حرکت ممتد و رو به افزایش سود خود را طی می‌کنید.

از دیگر مزایای صندوق‌ های سرمایه گذاری این است که شما با هر مقدار پولی که دارید می‌توانید در یکی از آن‌ها بسته به سلیقه و ترجیح‌تان یکی را انتخاب کنید و مشارکت خودتان را شروع کنید. به یاد داشته باشید که شما با سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری تنها نخواهید بود و در این هواپیما با همسفرانی همراه هستید که هر کدام‌شان به نوبه خود به برقراری تعادل و قدرتمند شدن بدنه صندوق کمک می‌کند. درست است که اگر به طور انفرادی و نداشتن نیروی متخصص و مشاور دست به سرمایه گذاری و خرید سهام بزنید ممکن است سرعت‌تان نسبت به این هواپیما بیش‌تر باشد اما بدانید که شما یک موتوره در حال حرکت هستید و در صورت خرابی ممکن است اتفاقاتی که تمایل ندارید در مسیر خرید سهم در بورس رخ دهد.

جمع بندی

در پایان، این نکته را خاطر نشان می‌کنیم که در حال حاضر صندوق‌های سرمایه گذاری با این که مدت زمان طولانی نیست که پا به عرصه دنیای سرمایه گذاشته‌اند بازده خوبی داشته‌اند و مورد قبول بسیاری از افراد غیرحرفه‌ای، نیمه‌حرفه‌ای و حتی حرفه‌ای‌های این زمینه شده‌اند. حال به شناخت انواع صندوق‌های سرمایه گذاری در ایران می‌پردازیم.