در جستجوی اعتبار از دست رفته چک

تصویر دستی را که روی کاغذی مستطیلی شکل به سرعت حرکت می‌کند و چند جمله و عدد می‌نویسد را بارها و بارها درفیلم‌ها دیده‌ایم. این تصویر برای‌مان مفهوم اعتبار و جا به جا شدن رقم‌های بزرگ را دارد. اما این تصویر تا ۱۳ آبان ۱۳۹۷ در واقعیت هیچ مفهومی را برای کسانی که چک رد و بدل می‌کردند جز دردسر و نقد نشدن چک و دادگستری و شکایت نداشت. ۱۳ آبان ۹۷ تاریخی است که مجلس شورای اسلامی قانون جدید چک را برای بازگرداندن اعتبار این ورقه بهادار بازگرداند. در ادامه به جزئیات قانون جدید چک خواهیم پرداخت.

واکنش سریع بانک مرکزی

با این که برای اجرای مفاد این قانون تا همین چند وقت پیش وقت باقی بود، بانک مرکزی از همان روزهای آغازین این قانون، بند بند آن را به اجرا درآورد. اما با سرآمدن آبان ماه ۹۹، از این پس تمام برگه‌های چک باید طبق قانون جدید چک تولید و میان افراد رد و بدل شوند.

چک صیاد

مهم‌ترین عاملی که می‌توان با کمک آن هر بی نظمی را تحت نظارت درآورد همسان سازی است. چک صیاد با تصویب قانون جدید چک، اولین گام برای ایجاد همسان سازی چک است. اول از همه، با چک صیاد تمام چک‌ها ظاهری یکسان پیدا کردند و همین امر باعث می‌شود که جعل این برگه بهادار تا حد زیادی غیر ممکن شود. تمام دسته چک‌ها باید متحد الشکل شوند و بنابراین تمام چک‌های قدیمی از رده خارج منسوخ شده‌اند. اما جدا از تغییر در ظاهر، مهم‌ترین ویژگی چک صیاد وجود شماره‌ای منحصر به فرد است که برای هویت سنجی صاحب چک قرار داده شده است. با پیامک کردن شماره درج شده روی چک به شماره ۷۰۱۷۰۱ می‌توان فهمید که صاحب چک سوسابقه دارد یا خیر. این امکان باعث می‌شود که قبل از بستن هر نوع قرارداد و دریافت این برگه بهادار از سلامت رفتاری و مالی صاحب چک باخبر شد. ۲۸ شهریور ۹۶ زمانی بود که ساختمان بانک مرکزی از سامانه صیاد (سامانه صدور یکپارچه دسته چک) رونمایی کرد.

اعتبار سنجی صاحب دسته چک

به اجرا درآمدن قانون جدید چک این قابلیت را ایجاد کرده که بتوان فهمید که در حساب صاحب چک اصلا پولی وجود دارد یا خیر. عبارت ((چک بی محل)) را بارها شنیده‌ایم و می‌دانیم که تا قبل از تصویب و به اجرا درآمدن قانون جدید، صاحبان چک حتی با حساب خالی از پول هم می‌توانستند چک بکشند و قول پر شدن حساب‌شان را در آینده‌ای نزدیک به طرف مقابل‌شان بدهند. البته گفتنی است که بیش‌تر این قول و قرارهای زبانی و نه مکتوب قانونی، سرآخر صف دادگستری‌ها و سلول‌های زندان را پر می‌کرد. با اجرای قانون جدید چک، دسته چک افراد به طور مستقیم به حساب‌های اصلی آن‌ها متصل است و شخص می‌تواند با یک استعلام ساده از پر و یا خالی بودن صاحب حساب باخبر شود.

راه رسیدن به مجرم در سریع‌ترین زمان

تا قبل از تصویب و اجرا قانون جدید چک، اگر برای نقد کردن آن به بانک می‌رفتیم و با حساب خالی صاحب چک مواجه می‌شدیم باید روزها و ماه‌ها با چک بلامحل در دست به این طرف و آن طرف می‌زدیم و هفت خان را رد می‌کردیم تا حکمی قضایی برای بازداشت صاحب چک مجرم به دست بیاوریم که البته در بیش‌تر مواقع، تا قبل از رسیدن به حکم قضایی، صاحب چک متواری شده بود. اما با وجود قانون جدید به محض برگشت خوردن چک می‌توان با گواهی عدم پرداخت به طور مستقیم چک را به دادگستری برد و دادگستری نیز موظف است که گزارش عدم پرداخت را به سرعت به راهنمایی رانندگی و ثبت اسناد برساند و به این دو ارگان دستور ضبط اموال و خودروهای پلاک شده به نام صاحب چک را به نفع فرد مقابل صادر کنند.

پایان پشت نویسی

با رونمایی از سیستم ثبت اطلاعات در قانون جدید چک، دیگر پشت نویسی کردن کاری بی معنا شده است و این کار خطرناک از دامن معاملات پاک شده است. اما مسئله این جا است که این سامان هنوز در دسترس مردم قرار نگرفته است و امید است هر چه زودتر ثبت اطلاعات به صورت اینترنتی امکان پذیر شود.

هر کسی نمی‌تواند دسته چک داشته باشد

در قانون جدید چک، افراد متقاضی باید دارای شرایطی باشند تا بتوانند دسته چک دریافت کنند. یکی از شرایط این است که فرد متقاضی ورشکسته و یا ناتوان مالی نباشد. به این معنی که فرد باید اعتبار مالی کافی داشته باشد. همچنین، متقاضی نباید تا ۳ سال قبل از زمان تقاضای چک هیچ سوسابقه و چک برگشتی داشته باشد. گفتنی است که بدهکاری فرد نیز از مواردی است که مانع دریافت دسته چک برای ایشان می‌شود.

چک های الکترونیکی

از دیگر مزایای قانون جدید چک در کشور این است که افرادی که نیاز به دسته چک ندارند برای رفع نیاز خود می‌توانند چک تک برگ الکترونیکی دریافت کنند. این تک برگ های الکترونیکی، فرد متقاضی را بی نیاز از اعتبار سنجی و رتبه بندی در زمان دریافت چک می‌کنند. لازم به ذکر است که هر گونه تخلف با چک الکترونیکی همان عواقب چک کاغذی را برای صاحبش دارد. یعنی فرد تا ۳ سال بعد از برگشت خوردن چک نمی‌تواند تقاضای مجدد کند.

بیشتر بخوانید: 5 گام کوچک برای کاهش استرس در خانه و محل کار

اما زمان اجرای قانون جدید چک چه زمانی است؟

بی شک جو ناشی از حضور کرونا در کشور منجر به تعویق برخی کارهای اجرایی شده است. اما جدا از همه گیری این ویروس، نیاز به بالا بردن شبکه بانکی قدرتمند برای اجرای یکپارچه این سامانه در کشور هست که بنا بر اطلاعات منتشر شده از طرف بانک مرکزی از اواخر آذر ماه این سامانه به صورت گام به گام فعالیت خود را آغاز خواهد کرد.