ابهامات سهام عدالت

سال ۱۳۸۴ نخستین باری بود که اسم سهام عدالت در کشور و عناوین مطبوعات به گوش رسید. پس از کش‌وقوس‌های فراوان سرانجام اردیبهشت امسال با آزادسازی سهام عدالت موافقت شد. بر همین اساس قرار شد واجدین شرایط به سایت سازمان خصوصی‌سازی مراجعه کنند و به صورت مستقیم یا غیرمستقیم مالکیت خود را انتخاب کنند. در صورت انتخاب گزینه مالکیت مستقیم مدیریت سهام به عهده خود فرد بود اما اگر مالکیت غیرمستقیم انتخاب می‌شد، سهام عدالت فرد در اختیار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی قرار می‌گرفت. همان طور که گفته شد از این دو دسته، تکلیف کسانی که گزینه غیرمستقیم را انتخاب کرده‌اند به شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی گره خورده که به تدریج در حال شکل‌گیری هستند. اما وضعیت کسانی که گزینه مستقیم را انتخاب کرده‌اند، پیچیده است. در ادامه وضعیت سهامداران مستقیم را بیشتر بررسی می‌کنیم.

ابهام اول: به روز نشدن سهام عدالت

یکی از مشکلاتی که دارندگان سهام عدالت با آن روبرو شدند، این بود که پس از اختصاص سهام عدالت به افراد، برخی شرکت‌هایی که سهامشان در اختیار مردم قرار گرفته بود، افزایش سرمایه دادند. با افزایش سرمایه، تعداد سهم افراد افزایش و قیمت آن کاهش می‌یابد. مشکلی که در این بین پیش آمده این است که قیمت سهام به روز شده اما تعداد سهم ثابت باقی مانده است. همین موضوع باعث شده ارزش سهام عدالت کاهش پیدا کند و کسانی که از سامانه بازدید می‌کنند با ابهام در مورد سهام خود مواجه شوند.

ابهام دوم: چرا فروش سهام عدالت اینقدر طول می‌کشد؟

یکی از مهمترین مشکلاتی که فروشندگان سهام عدالت را با مشکل روبرو کرده، فروش سهام عدالت است. سازوکاری که برای این فروش طراحی شده برای مخاطبان بسیار نامفهوم و ابهام‌آمیز است. در مرحله اول آزادسازی سهام عدالت، کسانی که گزینه مستقیم را انتخاب کرده بودند، مجاز به فروش ۳۰ درصد از آن بودند. کسانی که در آن هنگام دست به فروش سهام عدالت خود زدند، از اینکه مدت‌ها پس از سفارش فروش خود پولی دریافت نکرده بودند، گله داشتند. اما علت چه بود؟

کارشناسان معتقدند اصرار بر جدا بودن سامانه تخصیص سهام عدالت از بورس موجب مشکلاتی در آن شد. در ابتدا ورود اطلاعات به صورت دستی صورت می‌گرفت که کاری زمان‌‎بر بود. به همین دلیل هم ۱۰ تا ۱۵ روز صرف این می‌شد که داده‌های فروش در سامانه مربوطه ثبت و به کارگزاری‌ها اطلاع داده شود. همین مدت هم طول می‌کشید تا نتیجه فروش و تخصیص مبلغ پرداختی به هر کس، به کارگزاری‌ها اعلام شود. در نتیجه، واریز پول به حساب فروشندگان مدت زمانی طول می‌کشید.

در مرحله دوم آزادسازی نیز کارهای اداری تسریع شد اما کارهای عملیاتی سخت‌تر شد. علت هم این بود که قرار شد فروش به صورت بلوکی انجام شود و فروش بلوکی تنها برای حقوقی‌ها امکان‌پذیر بود. در این مرحله از آزادسازی، حقوقی‌ها تمایل چندانی به خرید نداشتند. این موضوع به نوبه خود باعث تاخیر در فروش و پرداخت پول سهامداران شد. به نظر می‌رسد آزادسازی مرحله سوم و پایانی نیز که احتمالا ۲۲ بهمن ماه انجام می‌شود، به همین شیوه صورت گیرد. با این حال، هنوز نه زمان آزادسازی و نه سازوکار فروش آن قطعی نیست و صرفا گمانه‌زنی‌هایی در این خصوص مطرح شده است.

بیشتر بخوانید: سهام بنیادی چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

ابهام سوم: چرا ورود به سامانه برخی واجدین شرایط تاخیر داشت؟

یکی دیگر از مشکلاتی که دارندگان سهام عدالت با آن روبرو بودند، این بود که چرا امکان ورود برخی افراد به سامانه و فروش سهام تا مدتی امکان‌پذیر نبود. یکی از دلایلی که کارشناسان در این خصوص ذکر می‌کنند این است که در پایان مهلت ثبت‌نام، تمدیدی صورت گرفت اما اطلاعات سازمان خصوصی‌سازی قبل از آن برای سپرده‌گذاری مرکزی فرستاده شده بود. در نتیجه، اطلاعات افرادی که در مهلت تمدید ثبت‌نام کردند، در سامانه مربوطه وارد نشده بود و این کار مدتی زمان برد. علاوه بر این، اگر اشتباهی در پر کردن ثبت‌نام صورت گرفته بود، نیز همین مشکل پیش می‌آمد و تصحیح آن به دلیل هماهنگ شدن با سازمان خصوصی‌سازی، زمان‌بر بود.