مفهوم هزینه فرصت چیست و چطور وضع ما را بهتر می‌کند؟

احتمالا پیش آمده است که در یک صف طولانی برای دریافت یک کالای رایگان یا ارزان‌تر از قیمت بازار قرار گرفته باشید. در این شرایط گمان می‌کنید یک کالا را با هزینه کمتر یا حتی رایگان به دست می‌آورید. اما این طور نیست. ماجرا پیچیده‌تر است. شما باید زمان را نیز جزو دارایی‌های خود به حساب بیاورید زیرا در این زمان می‌توانستید کارهای دیگری انجام دهید ولی آنها را برای دریافت آن کالا فدا کرده‌اید. اگر با این چارچوب به دریافت کالای رایگان نگاه کنیم، این کالا واقعا رایگان هم نیست بلکه با چشم‌پوشی از برخی گزینه‌های رفاهی ما به دست آمده است. در واقع، ما زمان خود یا برخی کارها را در ازای دریافت آن کالای رایگان معامله کرده‌ایم. به این مفهوم هزینه فرصت می‌گویند، یعنی ارزشی که می‌توانستیم به دست بیاوریم را به دلیل انتخاب یک گزینه دیگر از دست داده‌ایم.

هزینه فرصت چطور وضع ما را بهتر می‌کند؟

حالا که با مفهوم هزینه فرصت آشنا شدید، بهتر است به این فکر کنیم که چطور این موضوع می‌تواند به بهتر شدن وضع ما کمک کند. در اولین مرحله به بررسی هزینه فرصت در سرمایه‌گذاری می‌پردازیم. در مرحله دوم نیز به اهمیت تقسیم کار و تجارت بر اساس هزینه فرصت اشاره می‌کنیم.

مفهوم هزینه فرصت در سرمایه‌گذاری

این موضوع در مورد سرمایه‌گذاری نیز رخ می‌دهد. ممکن است دوستی به شما بگوید اگر در جایی مثلا بانک سرمایه‌گذاری کنید، سالانه 16 درصد سود به دست می‌آورید و ریسک کمی دارد. در این حالت شما شاید مشتاق شوید چنین کاری کنید و پولتان را در بانک بگذارید. در این صورت، بدون در نظر گرفتن تورم، شما در یک سال 16 درصد سود کرده‌اید. اما بیایید دوباره به مفهوم بالا فکر کنیم. هزینه فرصت این کار چیست؟ فرض کنید قبل از این کار با یک کارشناس سرمایه‌گذاری مشورت می‌کردید. او می‌گفت شما گزینه‌های دیگر و بهتری نیز داشتید. مثلا اگر شما فردی هستید که چندان اهل ریسک نیست، کارشناس به شما صندوق‌های درآمد ثابت را معرفی می‌کرد. به عنوان مثال اگر صندوق درآمد ثابت کیان را به شما معرفی می‌کرد، در یک سال اخیر شما حدود 20 درصد سود می‌کردید.

چطور هزینه فرصت را به کار بگیریم؟

جالب است بدانیم که ما نادانسته در بسیاری از مواقع از مفهوم هزینه فرصت در خرید و فروش‌های‌مان استفاده کرده‌ایم. گاهی کالایی را که داشته‌ایم به فروش رسانده‌ایم و مقداری پول تهیه کرده و کالای دیگری را خریده‌ایم. در بسیاری از مواقع ما با تصمیمات مالی روبه‌رو می‌شویم و سعی می‌کنیم در این تصمیمات از بازدهی بیش‌تری بهره‌مند شویم. گاهی پیش می‌آید که با فروش یک سهم به سراغ خرید سهم دیگری می‌رویم. ممکن است سهمی که فروخته‌ایم کم‌تر از ارزش واقعی‌اش بوده است اما به خاطر اطمینان از بازدهی سهم جدیدی که در نظر گرفته‌ایم از هزینه فرصت استفاده می‌کنیم و این کار را انجام می‌دهیم.

بیشتر بخوانید: بانک بهتر است یا صندوق درآمد ثابت؟

در واقع هزینه فرصت شما در صورت انتخاب بانک، از دست دادن 4 درصد سود بیشتری است که می‌توانستید در صندوق درآمد ثابت فوق به دست بیاورید. از طرف دیگر اگر شما ریسک‌پذیر بودید، کارشناس به شما صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام را معرفی می‌کرد.

تخصص و تجارت بر اساس هزینه فرصت

در بالا به سودمندی هزینه فرصت برای انتخاب یک سرمایه‌گذاری درست اشاره کردیم. اکنون به موضوع تخصص و تجارت بر اساس هزینه فرصت اشاره می‌کنیم. فرض کنید دو نفر در جزیره‌ای باشند که می‌توانند دو کالا را فراهم ‌کنند: موز و ماهی. فرض کنید این دو نفر یا می‌توانند به دریا بروند و ماهی صید کنند یا به جنگل بروند و موز بچینند. نفر اول اگر به دریا برود در یک روز 10 ماهی و اگر به جنگل برود 10 موز می‌گیرد. اما نفر دوم در ماهیگیری تخصص بیشتری دارد. او اگر به جنگل برود 10 موز به دست می‌آورد اما اگر به دریا برود 30 ماهی صید می‌کند.

بیشتر بخوانید: بهترین روش‌های سرمایه‌گذاری با پول کم در سال 1400

به این ترتیب اگر نفر اول به جنگل برود تا 10 موز بچیند، از صید 10 ماهی چشم‌پوشی کرده است. در واقع، او به ازای هر موز یک ماهی را از دست می‌دهد. اما نفر دوم که تخصص ماهیگیری دارد اگر به جنگل برود، 10 موز می‌گیرد و 30 ماهی از دست می‌دهد. یعنی به ازای هر موز 3 ماهی از دست می‌دهد. هزینه فرصت نفر دوم برای موز جمع کردن 3 برابر نفر اول و بالاتر از او است. به این ترتیب یک راه حل وجود دارد: هر کسی کاری را که در آن بهتر است و تخصص دارد، انجام دهد و در نهایت محصول را با هم مبادله کنند. در این مثال اولی بهتر است موز بچیند و دومی ماهی صید کند و آنها را به توافق تقسیم کنند. به این شکل، هر کس کاری را که هزینه فرصت کمتری دارد، انجام می‌دهد و همه از نتیجه آن سود می‌برند

دو راهی ها

در این مطلب آموختیم که هزینه فرصت نه تنها نوعی سردرگمی نیست بلکه موقعیتی برای تنفس در تصمیم گیری‌های مالی ما است. البته نباید از تفکر همه‌جانبه و در نظر گرفتن شرایط چشم پوشید. این که چندین مسیر متفاوت بر سر راه ما در موقعیت‌های مختلف سرمایه گذاری قرار بگیرد، کاملا طبیعی است. این که ما بتوانیم از بهترین فرصت ممکن استفاده کنیم و بهترین راه را بنا بر شخصیت سرمایه گذاری‌مان انتخاب کنیم، اهمیت دارد. در واقع باید تلاش کنیم به پرسش کدام گزینه برای سرمایه گذاری بهتر است، تا حد ممکن جواب خوبی بدهیم.