اثر شترمرغ چیست و چه اثری در بازارهای مالی دارد؟

سوگیری شناختی یا خطاها‌ی شناختی، خطاهایی ذهنی هستند که به صورتی نظام‌مند به گرایش، نگرش، وهم یا باوری غلط منجر می‌شوند و روی تصمیم‌گیری، استدلال، ارزیابی، یادآوری، ادراک و شناخت افراد تاثیر می‌گذارند. سوگیری‌‌های ذهنی یکی از مباحث مهم علوم شناختی هستند. علوم شناختی تعداد زیادی از این خطاهای ذهنی را شناسایی کرده و زوایای متفاوتی از شرایط ظهور و بروزشان را بررسی کرده است. سوگیری شناختی، درنهایت ممکن است به تحریف درک، قضاوت نادرست، تفسیر غیرمنطقی یا آنچه که بصورت گسترده بی‌خردی نامیده می‌شود، منجر شود.

اثر شترمرغ چیست؟

تمایل ذهن به نادیده گرفتن اخبار بد و وانمود کردن اینکه اوضاع خوب است، اثر شترمرغ نام دارد. در زبان فارسی نیز به کسی که خودش را به نادانی زده است، اصطلاحاً کبکی که سرش را در برف فرو کرده می‌گویند. اکثر افراد بر این باورند که چون تا حالا همه چیز خوب پیش رفته از این به بعد هم همین‌طور خواهد بود، در واقع این افراد علائم خطر و عواقب آن را ناچیز و دست کم می شمارند.

به ویژه زمانی‌که افراد از نظر احساسی با موضوعی درگیر شده باشند، وقتی در معرض اطلاعات ناراحت کننده قرار می‌گیرند به جای رنج کشیدن و تحمل اضطراب ناشی از آن تمایل دارند، به سادگی آن اطلاعات را نادیده بگیرند. در واقع تعارضی بین آنچه ذهن منطقی ما تصور می‌کند که مهم است و آنچه ذهن عاطفی ما پیش‌بینی می‌کند که دردناک است رخ می‌دهد و با در نظر گرفتن جنبه‌های مثبت و انکار واقعیت‌های منفی در مورد یک موضوع، حواسمان را از خطرات احتمالی پرت می‌کنیم و هشدارهای پیشگیرانه را جدی نمی‌گیریم.

اثر شترمرغ در بازار مالی، تلاشی است که سرمایه گذاران برای جلوگیری از اطلاعات مالی منفی انجام می‌دهند. این نام از افسانه‌ای ناشی شده است که می گوید شترمرغ‌ها برای جلوگیری از خطر سر خود را در شن دفن می‌کنند. اجتناب از آگاهی از اطلاعات می‌تواند منجر به پیامدهای زیانبار در موقعیت‌های مختلف شود، بنابراین درک آن مهم است. اثر شترمرغ خود را در روابط ناسالم و موقعیت‌های سخت به خوبی نشان می‌دهد. افراد تحت تاثیر این خطای شناختی آنچه را باید ببینند نمی‌بینند و کاری را که باید انجام نمی‌دهند. در ظاهر مسئله گم یا رفع می‌شود اما هیچ‌گاه در واقع حل نمی‌شود. با قایم شدن هم کاری سر و سامان نمی‌یابد.

چرا مردم اثر شترمرغ را دوست دارند؟

همواره روبه‌رو شدن با مسائلی که بخواهد آدمی را ناراحت کند سخت و شکننده خواهد بود. بسیاری از مردم تصور می‌کنند اگر در مورد موضوعی که برای آنان ناراحتی ایجاد کرده است دوری کنند، دیگر آن مشکل به خودی خود حل خواهد شد درصورتی هیچ گاه اینگونه نبوده است. برعکس این فرار از آگاهی وضعیت را بدتر کرده و باعث بروز مشکل دیگری نیز شده است. سرمایه‌گذاران مالی نیز هنگامی که دچار کاهش قیمت سهام خود می‌شوند برای دور شدن از ناراحتی حاصل از کاهش سرمایه خود، از کسب آگاهی در مورد مشکل بوجود آمده طفره می‌روند.

مثال‌هایی از اثر شترمرغ

بسیاری از نمونه‌های تأثیر شترمرغ را می‌توان در بازارهای مالی و مدیریت سرمایه افراد مشاهده کرد. به عنوان مثال، یکی از این مطالعاتی که در حوزه اقتصاد انجام شده نشان داد که زمانی که بازارها عملکرد خوبی دارند، سرمایه‌گذاران تمایل دارند پرتفوی خود را بیشتر بررسی کنند. اما زمانی که بازارها عملکرد ضعیفی دارند «سر خود را در خاک فرو می‌برند» و نشانه‌های منفی را کمتر بررسی می‌کنند. این در حالی است که بررسی سبد آنها می تواند به این سرمایه گذاران کمک کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند.

پای اثر شترمرغ به حوزه‌های گسترده‌تر و حوزه سلامت شخصی هم کشیده شده است. یک مطالعه بیان می‌کند که ترس از دریافت اخبار بد در مورد سلامتی خود می‌تواند باعث شود افراد از جستجوی اطلاعات بهداشتی که از قضا، ممکن است برای حفظ سلامت بسیار مهم باشد، اجتناب کنند. در نهایت، یکی دیگر از مثال‌های رایج اثر شترمرغ این است که افراد عمداً از اطلاعاتی که می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا پیشرفت‌هایشان را به سمت اهدافشان سوق دهند، اجتناب می‌کنند.

چگونه از این اثر دوری‌ کنیم؟

افراد بهتر است هیچ‌گاه خود را از دریافت اطلاعات محروم نکنند زیرا صرف داشتن اطلاعات نمی‌تواند آسیبی به تصمیم نهایی بزند. این به آن معنا نیست که هیچ‌گاه نباید از هیچ اطلاعاتی چشم‌پوشی کرد. گاهی اوقات باید آگاهانه برخی اطلاعات را نادیده گرفت بویژه زمانی که مسئله‌ هیچ ربطی به ما ندارد و مسئولیت تصمیم‌گیری متوجه فرد نیست. وقتی کاری از دستمان ساخته نیست، لازم نیست اطلاعات بیشتری دریافت کنیم چون احتمالا دریافت اطلاعات بیشتر فقط حالمان را بدتر می‌کند. در نهایت آنچه در گزینش اطلاعات مهم است، تصمیم‌گیری با آگاهی کامل و از روی اندیشه است. به ویژه زمانی که درباره ورود به موقعیتی ناراحت‌کننده می‌اندیشیم. باید از خود سوال کنیم آیا اجتناب از آن موقعیت به نفع ما و اطرافیان‌مان است یا صرفاً ریشه در ترس از مواجهه با واقعیت دارد؟ اندیشیدن به چنین پرسش‌هایی تاثیر منفی اثر شترمرغ را کاهش می‌دهد.

جمع‌بندی

اثر شترمرغ یک خطای شناختی است که ریشه‌ی آن در فرار از آگاهی در مورد علت مشکلات بوجود آمده قرار دارد. بسیاری از مردم هم برای فرار از این مشکلات سعی دارند خود را از آن مشکل دور کنند. اما این راهکار خوبی نیست. فرار کردن گاهی می‌تواند شرایط شما را بسیار بدتر کند. اثر شترمرغ در بازارهای مالی هم کاربرد دارند و می‌توانند باعث شوند افراد اطلاعات را نادیده گرفته و زیان کند.