مدیریت ریسک و سرمایه چیست؟

در جهانی زندگی می‌کنیم که ریسک‌های بالقوه بسیاری را در خود جا داده است. از ساختن یک خانه که با ریسک زلزله تهدید می‌شود تا سرمایه‌ای که در یک بازار قرار می‌دهیم و خطر سقوط و نزول قیمت آن را تهدید می‌کند. هر کدام از ریسک‌ها درجات مختص به خود را دارند و هیچ کدام شبیه به دیگری نیست. بعضی از ریسک‌ها به ندرت از حالت بالقوه به حالت بالفعل در می‌آیند و زیاد نگران‌شان نیستیم. اما ریسک‌هایی که همیشه به چشم می‌آیند و نیاز به مدیریت‌شان داریم بیش‌تر مربوط به سرمایه و وجه مالی زندگی‌مان می‌شود. مدیریت ریسک و سرمایه از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که یادگیری آن سن و سال نمی‌شناسد. شیوه‌هایی هست که بتوان با فراگیری‌شان به مدیریت ریسک و سرمایه پرداخت. اما قبل از یادگیری تکنیک‌ها یا به عبارتی روش‌ها بهتر است با مفاهیم ریسک و سرمایه و نقش هر کدام از آن‌ها در مسیر سرمایه گذاری آشنا شویم.

سرمایه چیست؟

از وجه نقد گرفته تا دارایی‌های دیگر را می‌توان سرمایه دانست. اما تفاوت پول به تنهایی با سرمایه در این است که پول را برای خریدها و خدمات استفاده می‌کنیم. اما آن وجه نقد یا دارایی برای افزایش ثروت و رسیدن به اهداف مالی که برای رسیدن‌شان نیازمند شکیبایی و طی کردن مسیر سرمایه گذاری هستیم را سرمایه می‌گویند. سرمایه سه نوع دارد؛ سرمایه ثبت شده یا حساب سرمایه¹ ، سرمایه استقراضی² و سرمایه در گردش³ . هر کدام از این انواع تعریف مشخص خود را دارند. اما یک نقطه مشترک میان هر سه آن‌ها این است که برای رسیدن به اهداف مالی و افزایش ثروت مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین باید اعتراف کرد که در تعریف سرمایه، جایی هم برای فعل زمان و ارزش آن باید در نظر گرفت. چرا که رشد دارایی به زمان نیاز دارد. به زبان ساده‌تر، از زمانی که وجه نقد یا یک دارایی را در یکی از بازارهای سرمایه قرار می‌دهیم و از طریق یک ابزار سرمایه گذاری اقدام به رشد آن وجه نقد یا دارایی می‌کنیم باید بازه زمانی را طی کنیم تا به نتیجه موردنظر از سرمایه گذاری‌مان برسیم.

1. سرمایه ثبت شده (Equity Capital)؛ حسابی که در سهام یا ترازنامه بخش حقوق صاحبان است را سرمایه ثبت شده یا حساب سرمایه هم می‌نامند.

2. سرمایه استقراضی؛ گاهی برای دریافت سرمایه موردنیاز اقدام به گرفتن وام می‌کنیم که به آن سرمایه استقراضی می‌گویند. استقراض در لغت به معنای «طلب قرض کردن» است. گاهی برای راه‌اندازی یک کسب و کار کوچک هم از دوست و خانواده پول قرض می‌گیریم که به آن هم سرمایه استقراضی می‌گویند.

3. سرمایه در گردش (Working Capital)؛ نقدشوندگی بالای یک شرکت نشان از سرمایه در گردش‌اش دارد. اگر نام دارایی‌های جاری به گوش‌تان آشنا هست، بدانید که سرمایه در گردش اشاره به همان دارایی‌ها دارد.

مفهوم ریسک

ریسک و خطر را می‌توان از اولین مفاهیمی دانست که از زمانی که بشر اولین قدم‌هایش را برای زندگی برداشت همراه‌اش بوده است. اصلا یکی از دلایل قبیله‌ای زندگی کردن ما که امروز به آن جامعه می‌گوییم به خاطر کم کردن هر چه بیش‌تر خطرات و ریسک‌های احتمالی در زندگی بوده است. خطر یا ریسک یعنی مواجهه با فرصتی که می‌تواند یا به نفع‌مان تمام شود یا به ضررمان. صحنه‌ای را تصور کنید که انسان‌های اولیه به دنبال شکار یک گاومیش رفته‌اند. در این موقعیت به خاطر تعداد بالای شکارچیان خطر، ریسک کمتری برای آسیب دیدن وجود دارد. اما باید در نظر داشت که حجم گوشت شکاری گاومیش به همان میزان که ریسک کمی در شکار دارد برای عده شکارچیان کم است. حال تصور کنید که به جای گاومیش قرار بر شکار یک ماموت باشد. بی شک ریسک زیادی در این شکار وجود دارد. اما در عوض اگر شکار به خوبی انجام شود به همان میزان گوشت شکار بیش‌تری نصیب همگی می‌شود. به این معنی که هر چه ریسک بیش‌تر باشد به همان میزان می‌توان انتظار بازدهی داشت. در سرمایه گذاری هم اوضاع چنین است. به عنوان مثال اگر سرمایه گذاری در سهام را انتخاب کنیم می‌توان به همان اندازه که ریسک این بازار بیش‌‎تر است انتظار بازدهی داشت. اما زمانی که موضوع مدیریت ریسک و سرمایه به میان می‌آید باید گفت که هنوز تکنیک‌هایی هست که بتوان در این نوع سرمایه گذاری‌ها هم موفق عمل کرد و تا حد ممکن از ریسک سرمایه گذاری کم کرد.

تکنیک‌های مدیریت ریسک و سرمایه

یکی از شایع‌ترین و معروف‌ترین جملات در مدیریت ریسک و سرمایه گذاری این است که «تمام تخم مرغ‌های‌مان را در یک سبد نگذاریم.». این نکته مهم در مدیریت ریسک در سرمایه گذاری را می‌توان با انجام تنوع در سرمایه گذاری رعایت کرد. به عنوان مثال ابزار سرمایه گذاری مانند صندوق سرمایه گذاری سهامی با توجه به داشتن سبدی متشکل از سهام مختلف و البته کارشناسی شده می‌تواند تا حد بسیار زیادی به مدیریت ریسک و سرمایه ما بپردازد. البته باید گفت که نکته دیگری که در این ابزار می‌تواند از ریسک انتخاب‌های ما کم کند حضور کارشناسان و تحلیل‌گران بازار سهام در آن است. در صندوق‌های سرمایه گذاری حضور ارکان و متخصصین صندوق می‌تواند از انتخاب‌های کورکورانه ما در مسیر سرمایه گذاری جلوگیری کند. به عنوان مثال زمانی که انتخاب سهام را به عهده افراد باتجربه در صندوق می‌گذاریم می‌توانیم تا حد قابل توجه‌ای از ریسک بالقوه چنین بازارهای دارایی آسوده خاطر باشیم. اما یک نکته دیگر هم باید به این نتیجه‌گیری افزود. آن هم این است که برای بهتر کردن پیامدهای سرمایه‌گذاری بهتر است حتی گزینه‌ها را هم متنوع‌تر کرد. مثلا می‌توان از صندوق‌های طلا یا درآمد ثابت هم برای کاهش ریسک استفاده کرد.

نتیجه گیری

مدیریت ریسک و سرمایه در مسیر سرمایه گذاری از مهم‌ترین مهارت‌ها در هر فرد به حساب می‌آید. هر میزان که به بحث بازدهی اهمیت می‌دهیم باید به خطرات و ریسک‌ها و مدیریت آن نیز توجه کنیم تا بتوانیم بهترین نتایج را از مسیری که انتخاب کرده‌ایم و سرمایه‌مان را در آن قرار داده‌ایم به دست بیاوریم. در فرصتی که پیش آمد به بررسی مفاهیم ریسک و سرمایه و مدیریت این دو پرداختیم تا دست کم بتوانیم مفهومی کلی و البته کاربردی را برای بهتر قدم برداشتن در زمینه‌های سرمایه گذاری یاد بگیریم.