میزان تحمل ریسک سرمایه گذاری خود را چطور تعیین کنیم؟

واژه ریسک را بارها شنیده‌ایم. در تمام ابعاد زندگی با این واژه مواجه هستیم؛ از انتخاب محلی که می‌خواهیم به سفر برویم تا جایی که می‌خواهیم در آن به سرمایه گذاری بپردازیم. البته ناگفته نماند که این واژه را بیش‌تر در زمانی استفاده کرده‌ایم که تمایل به سرمایه گذاری در جایی داشته‌ایم اما از عواقب آن و به خطر افتادن سرمایه‌مان در هراس بوده‌ایم. این نوع ترس کاملا طبیعی است اما در افراد به طور متفاوت نمود پیدا می‌کند. تحمل ریسک سرمایه گذاری در میان افراد متفاوت است. درک تحمل ریسک در هر شخص این کمک را به ما می‌کند تا بتوانیم سریع‌تر و بهتر در امور مالی تصمیم بگیریم و مناسب‌ترین راه سرمایه گذاری را انتخاب کنیم. ارزیابی سنجش ریسک از ویژگی‌هایی برخوردار است که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.

تحمل ریسک چیست؟

قبل از این که به شناخت ابعاد مختلف تحمل ریسک سرمایه گذاری بپردازیم بهتر است اول از همه، یک تعریف مشخص از تحمل ریسک ارائه دهیم. تحمل ریسک به توانایی مالی و حسی ما برای تحمل زیان از طرف منبع سرمایه گذاری‌مان گفته می‌شود. شاید این سوال برای‌مان پیش بیاید که طبق این تعریف، چرا باید احساسات در سرمایه گذاری دخیل باشند؟ مگر نه این که تصمیمات مالی ما باید به طور کامل بر اساس منطق انجام شود؟ در پاسخ به سوالات پیش آمده باید گفت که اتفاقا اصول منطقی در نظر گرفته شده برای تصمیم‌گیری‌های ما باید تمام ابعاد انسانی ما را در بر بگیرد و احساسات و کنش‎‌ها و واکنش‌های غریزی و عاطفی ما – مانند دیگر ابعاد زندگی – در سرمایه گذاری که می‌کنیم تاثیر مستقیم داشته باشند. افرادی که احساسات و ترس‌ها و امیدهای خود را در میزان تحمل ریسک سرمایه گذاری خود در نظر نمی‌گیرند، این احتمال می‌رود که با بالا و پایین‌های بازارهای سرمایه دچار ناامیدی و فرسودگی شوند.

ویژگی های تحمل ریسک

ویژگی‌هایی که میزان تحمل ریسک سرمایه گذاری در فرد را در بر می‌گیرند به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ اولین عامل سن است. سن ما مشخص می‌کند که به طور طبیعی و معقول تا چه میزان توانایی تحمل ریسک داریم. وضعیت تاهل و یا تجرد، میزان سرمایه، اهداف مالی، جدول زمانی، عوامل احساسی و هدف اصلی در سرمایه گذاری از ویژگی‌های اصلی هستند که در تحمل ریسک به فرد سرمایه گذار کمک می‌کنند تصمیم گیری بهتری داشته باشد. یک به یک به بررسی این ویژگی‌ها خواهیم پرداخت.

سن، فرصت برای سرمایه گذاری

سن و سال یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که هر فرد باید برای میزان تحمل ریسک سرمایه گذاری در نظر بگیرد. این که جوان باشیم و سن و سال‌مان در دهه‌های اول زندگی باشد پس می‌توانیم با ریسک پذیری بالایی اقدام به سرمایه گذاری کنیم؛ به همین خاطر برای جوانان گزینه‌های پر ریسک‌تر و البته پر بازده‌تر در نظر گرفته می‌شود. البته ناگفته نماند که سن و سال تنها عامل مهم نیست و ممکن است باقی ویژگی‌ها باعث خنثی شدن ریسک پذیری ما حتی در جوانی شوند.

وضعیت تاهل یا تجرد

این موضوع که در دوران تاهل هستیم و یا ازدواج نکرده‌ایم و تشکیل خانواده نداده‌ایم می‌تواند یکی از ویژگی‌های مهم در تحمل ریسک پذیری ما باشد. همه ما می‌دانیم که در زمان تجرد می‌توان تا حد قابل توجه‌ای ریسک پذیر بود. این میزان تحمل بالا به خاطر کم بودن تعداد مسئولیت‌ها است. اما فرد متاهل به خاطر حجم مسئولیت و مخارجی که هر ماه در حساب و کتاب خود می‌گنجاند باید با احتیاط بیش‌تر و ریسک پذیری کم‌تر پیش رود. اولویت بندی در بودجه و مخارج زندگی، به ویژه در مواقعی که مسئولیت رفاه چند نفر دیگر بر عهده ما است تا حدی تحمل ریسک سرمایه گذاری را از ما می‌گیرد.

میزان سرمایه برای تحمل ریسک سرمایه گذاری

یک قانون کلی در مورد سرمایه می‌گوید؛ هر چه بیش‌تر داشته باشید، توانایی از دست دادن بیش‌تری را دارید. به این معنی که تحمل ریسک سرمایه گذاری در افرادی که از سرمایه بیش‌تری برخوردار هستند به مراتب بیش‌تر است. البته این واقعیت کاملا مشخص است که سرمایه بیش‌تر به معنای پشتوانه محکم‌تر است و به همین خاطر افراد سرمایه‌دار می‌توانند راحت‌تر ریسک کنند و عواقب آن را تحمل کنند.

اهداف مالی، روشنا و نشانگر مسیر

اهداف مالی مشخص می‌کنند که ما تا چه اندازه بازده انتظاری داریم. هر چه مدت زمان مشخص شده ما برای رسیدن به اهداف مالی بیش‌تر باشد می‎‌توان گفت که تحمل ریسک سرمایه گذاری بیش‌تری داریم. به عنوان مثال خرید خانه یکی از اهداف مالی بلند مدت است که افراد برای دستیابی به آن باید مدت طولانی‌تری نسبت به دیگر اهداف خود صبر کنند. با این حساب باید به سمت سرمایه گذاری بلند مدت گرایش پیدا کنند. بسیاری از زمینه‌های سرمایه گذاری بلند مدت مانند بازار سهام در کوتاه مدت با ریسک بسیار بالایی رو به رو هستند. اما با تحمل ریسک پذیری در بازه زمانی 5 تا 10 سال می‌توان انتظار یک بازدهی فوق العاده را از آن داشت. صندوق سرمایه گذاری سهامی یکی از بهترین گزینه‌ها برای این دست افراد است که می‌خواهند در بلند مدت بهترین نتیجه را از سرمایه گذاری خود بگیرند.

جدول زمانی، زمان بندی برای نتیجه گیری

اهداف مالی ما ویژگی‌های مختلفی دارند که همین ویژگی‌ها، آن‌ها را از نظر زمانی و اولویت بندی از یکدیگر متمایز می‌کنند. بعضی از اهداف نیاز چندان زیادی به صبر و جمع آوری سرمایه هنگفت ندارند. به عنوان مثال برای یک سفر نیازی به سرمایه گذاری بلندمدت نداریم و تحمل ریسک سرمایه گذاری در چنین مواردی از اهداف مالی موردنیاز نیست. اما زمانی فرا می‌رسد که بنا بر اولویت و ضرورت نیاز داریم تا تحمل ریسک خود را بالا ببریم و به همان میزان انتظار خود را در کوتاه مدت کم کنیم و محدوده زمانی موردنظر خود را برای نتیجه گیری بالا ببریم.

عوامل احساسی، موثر در تحمل ریسک پذیری

همان‌طور که در آغاز اشاره کردیم عوامل احساسی می‌توانند در تحمل ریسک پذیری سرمایه گذاری ما بسیار تاثیرگذار باشند. هم‌چنین این که به طور ذاتی و شخصیتی تا چه میزان می‌توانیم ریسک را تحمل کنیم در این موضوع بسیار تاثیرگذار است. عده‌ای از سرمایه گذاران از میزان اضطراب بالایی برخوردارند و به همین خاطر نمی‌توانند ریسک پذیر باشند. البته باید به این نکته مهم هم اشاره کنیم که هدف از سرمایه گذاری ساختن زندگی راحت‌تر است. به همین خاطر اگر سرمایه گذاری ما از نوع اضطراب آور برای ما و شخصیت سرمایه گذاری ما باشد و قرار باشد به سلامتی‌مان آسیب بزند باید هر چه سریع‌تر از آن نوع سرمایه گذاری فاصله بگیریم. هیچ برآورد مالی وجود ندارد که ارزشش با سلامتی ما برابری کند. برای این‌که بتوان از تاثیر عوامل احساسی و همچنین توان مالی در شکل‌گیری شخصیت سرمایه گذاری آگاه شد، بهتر است به شناخت ریسک دو بعدی پرداخت.

تشخیص ریسک دو بعدی، تحمل ریسک و ظرفیت ریسک

نیاز است در مواقعی به شناخت عمیق‌تر شخصیت سرمایه گذاری افراد بپردازیم تا بتوانیم درک بهتری از تشخیص تحمل ریسک داشته باشیم. در این زمینه، رویکرد استانداردی برای تعیین تحمل ریسک و ظرفیت ریسک وجود دارد که به عنوان تشخیص ریسک دو بعدی شناخته می‌شود. ظرفیت ریسک به بررسی توانایی مالی سرمایه گذار می‌پردازد و بُعد دیگر، تحمل ریسک است که اهداف و انتظار سرمایه گذار را در نظر دارد. پیش‌تر هم اشاره شده که احساسات و قدرت مالی با هم در تصمیم‌گیری‌های سرمایه گذاری و موفقیت فرد سرمایه گذار تاثیر دارند. با در نظر گرفتن این دو بعد می‌توان به انتخاب دقیق‌تری برای انجام سرمایه گذاری دست پیدا کرد. به عنوان مثال با بررسی تحمل ریسک به عنوان یکی از ابعاد تشخیص ریسک دو بعدی، می‌شود متوجه شد که پرتفویی که نوسانات زیادی را در بازار نزولی تجربه می‌کند با میزان تحمل ریسک فرد سرمایه گذار موردنظر تناسب دارد یا خیر. دو بعد تحمل ریسک و ظرفیت ریسک، سرمایه گذاران را در سه حالت محافظه‌کار، میانه‌رو و تهاجمی قرار می‌دهد. پرسشنامه‌هایی نیز برای تشخیص ریسک دو بعدی سرمایه گذار وجود دارد.

سه شخصیت سرمایه گذاری

شخصیت‌های محافظه‌کار، میانه‌رو و تهاجمی از شخصیت‌های سرمایه گذاری هستند که افراد از نظر ریسک دو بعدی در یکی از آن‌ها قرار می‌گیرند. شخصیت سرمایه گذاری محافظه کار به افرادی تعلق دارد که ممکن است ظرفیت ریسک (که اشاره به همان توان مالی دارد) را داشته باشند اما از طرفی دیگر از تحمل ریسک در برابر نوسانات بازار و نزول برخوردار نباشد. میانه‌روها اما همان‌طور که از نام‌شان پیدا است با شخصیت محافظه کار در سرمایه گذاری متفاوت هستند و به همان میزان ظرفیت ریسک‌شان، از تحمل ریسک هم برخوردار هستند. شخصیت تهاجمی در تشخیص ریسک دو بعدی به آن سرمایه گذارانی گفته می‌شود که به طور معمول از ظرفیت ریسک برخوردار هستند و از طرف دیگر، تحمل ریسک را هم دارند. در شکل‌گیری هر کدام از این سه شخصیت سرمایه گذاری، عواملی مانند سن، اهداف مالی و درآمد ماهانه تاثیر مستقیم دارند.

نتیجه‌گیری

ویژگی‌هایی که با هم بر شمردیم را می‎‌توان از عوامل موثر در میزان تحمل ریسک پذیری دانست. از احساسات گرفته تا محدوده انتظارات ما در به دست آوردن بازه موردنظرمان همگی به نوبه خود می‌توانند در تصمیمات مهم ما برای شروع یک سرمایه گذاری مهم تاثیر داشته باشند. بهتر است خود و میزان تحمل ریسکمان را بشناسیم تا در گزینه‌های مناسبی سرمایه‌گذاری کنیم و از مواردی که برای ما مناسب نیستند، دوری کنیم. در این صورت تحقق اهداف مالی ما نیز تضمین بیشتری خواهند داشت. شناخت ابعاد ریسک و تحمل آن با توجه به شخصیت سرمایه گذاری‌مان باعث می‌شود تا دقت بیش‌تری در انتخاب مسیر سرمایه گذاری‌مان داشته باشیم. بهتر است عواملی مانند سن، درآمد ماهانه و اهداف سرمایه گذاری را هم در تشخیص و تحمل ریسک پذیری‌مان در نظر داشته باشیم. سه شخصیت سرمایه گذاری که در این فرصت بررسی کرده‌ایم، هر کدام می‌تواند این نکته مهم را به ما یادآوری کند که باید مراحل سرمایه گذاری را به چه شکل کامل کنیم.