اثر پلتزمن چیست و چطور ریسک ما را بالا می‌برد؟

دو موتور سوار را در یک شهر مشخص که قوانین و مقررات ثابتی دارد، در نظر بگیرید. تمام قوانین راهنمایی و رانندگی به جز استفاده از کلاه ایمنی برای این دو موتور سوار یکسان است.

یعنی یکی از موتور سوار‌ها باید از کلاه ایمنی استفاده کند و دیگری حق استفاده از کلاه ایمنی را در هنگام موتور سواری ندارد. در این حالت موتورسواری که حق استفاده از کلاه ایمنی را ندارد، هنگام موتور سواری بیشتر احتیاط خواهد کرد زیرا می‌ترسد که اگر اتفاقی بیفتد، حتما آسیب خواهد دید.

اما فردی که باید در هنگام موتور سواری از کلاه ایمنی استفاده کند در هنگام رانندگی ممکن است گاهی اوقات بی‌احتیاطی‌هایی مانند مانور دادن یا سرعت بیشتر از حد مجاز را انجام دهد.

دلیل این کار موتور سوار بر می‌گردد به این که او دارای کلاه ایمنی است و به نحوی این اطمینان را دارد که اگر کمی بی‌احتیاطی کند، اتفاق خاصی نخواهد افتاد. بی‌احتیاطی این موتورسوار برمی‌گردد به این مسئله که او دارای کلاه ایمنی است و به طور کاذب فکر می‌کند هر ریسکی را می‌تواند پوشش دهد.

این افزایش اطمینان از عدم آسیب دیدن باعث افزایش ریسک‌پذیری موتورسوار شده است. اما فردی که مجاز به استفاده از کلاه ایمنی نیست، به دلیل وجود احتمال آسیب‌دیدگی از کارهای پرریسک اجتناب می‌کند.

بیایید یک مثال دیگر را با هم بررسی کنیم. در برخی از کشورها مدتی پس از تزریق دو دوز واکسن کرونا، تعداد مبتلایان به کووید-19 افزایش یافت. شاید این نتیجه برای بسیاری از افراد تعجب‌آور باشد.

اما واقعیت این است که تعداد زیادی از افراد پس از واکسن زدن احساس امنیت بیش از حد می‌کردند و مراقبت‌های لازم را به کلی کنار گذاشته بودند. همین موضوع ممکن است توجیه کند چرا وقتی افراد بیشتری واکسن می‌زنند باز هم ممکن است نرخ ابتلا بالا برود. این موارد با استفاده از «اثر پلتزمن» قابل بیان هستند.

اثر پلتزمن چیست؟

یکی از اولین کسانی که به بررسی قوانین و مقررات اجباری و اثر آنها بر زندگی مردم جامعه پرداخت، فردی به نام پلتزمن بود. پلتزمن معتقد است که اجباری کردن مقررات برای کاهش خطرات ممکن است باعث نتیجه معکوسی شود.

در واقع این کار می‌تواند به دلیل این که اطمینان از آسیب ندیدن در برابر حوادث را بیشتر می‌کند، افراد را ریسک‌پذیرتر کند. این ریسک‌پذیری باعث می‌شود فرد کارهای پرخطرتری انجام دهد. درست است که این اثر به رفتارهای اجتماعی اشاره می‌کند اما در رفتارهای دیگری از جمله سرمایه گذاری هم قابل کاربرد است.

در پایان خوب است به این نکته هم اشاره کنیم که نظرات او در برخی موارد از جمله بستن کمربند ایمنی تایید نشده است.

اثر پلتزمن در سرمایه‌گذاری

در بالا به اثر پلتزمن و افزایش رفتارهای پرریسک اشاره کردیم. در حوزه سرمایه گذاری نیز می‌توان برداشت‌های جالبی از این مطلب کرد. یکی از تعابیر این اثر را در ادامه مورد بررسی قرار می‌دهیم.

به عنوان مثال در سال‌های گذشته چند موسسه اعتباری در ایران وجود داشتند که بعد از مدتی اعلام ورشکستگی کردند. افراد زیادی که اقدام به سرمایه گذاری در این موسسات اعتباری کرده بودند، پول خود را کم و بیش از دست دادند.

این موسسات اعتباری سود بالاتر از عرف بازار را به سرمایه گذاران پرداخت می‌کردند و از سویی دیگر سرمایه گذاران فکر می‌کردند که هیچ اتفاقی برای این موسسات نخواهد افتاد و اگر هم اتفاقی برای آن‌ها بیفتد، سرمایه آنها تامین خواهد شد. می‌توان اثر پلتزمن را در این قضیه مشاهده کرد.

در واقع اطمینان کاذب سرمایه گذاران به موسسات اعتباری و این که فکر می‌کردند بانک بدون ریسک است، باعث شد سرمایه گذاران ریسک‌پذیرتر شوند و خطر بالاتری را تحمل کنند. این رفتار مخاطره آمیز که سرمایه گذاری در موسسات اعتباری بود باعث از دست رفتن سرمایه‌های آنان شد.

چند نکته برای کنترل ریسک پایین

درسی که می‌توان از این اثر گرفت این است که قبل از سرمایه گذاری باید از اطمینان کاذب جلوگیری کرد و در جایی سرمایه گذاری کنیم که واقعا دارای مجوزهای لازم از سازمان‌های مسئول باشد. اما صرفا هم نباید به داشتن مجوز اکتفا کرد.

شفافیت یک گزینه سرمایه گذاری، رصد میزان مخارج، بدهی‌ها و درآمدهای آن، وضعیت مالی آن، تغییرات ماهانه سبد سرمایه گذاری و چارچوب کلی‌اش، در کنار مجوزهای لازم باید مورد بررسی قرار گیرند. در مورد موسسات اعتباری، اطمینان کاذب ناشی از عدم شفافیت آنها بود.

به عنوان مثال، شما به عنوان یک سرمایه گذار حقیقی امکان دسترسی به صورت‌های مالی موسسات و بانک‌های غیربورسی را به صورت آنلاین ندارید. به همین دلیل هم نمی‌توانید ریسک واقعی آنها را ارزیابی کنید.

حال آن که در مورد گزینه‌هایی مانند صندوق‌های سرمایه گذاری، می‌توانید به تمام موارد فوق دسترسی داشته باشید و وضعیت مالی دقیق آنها را از سایت‌های رسمی و معتبر و نهادهای مسئول بررسی کنید. در ادامه به معرفی یک گزینه سرمایه گذاری بسیار کم‌ریسک اشاره می‌کنیم.

صندوق‎‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت کیان و ندای ثابت کیان

صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت کیان و ندای ثابت کیان گزینه مناسبی برای سرمایه گذارانی است که خواهان ریسک کم هستند. این صندوق‌ها بازدهی بالاتری از بانک دارند.

هرکدام از این صندوق‌ها ویژگی خاصی دارند. صندوق درآمد ثابت کیان یک صندوق قابل معامله است که می‌توان مستقیما آن را از بورس خریداری کرد اما صندوق ندای ثابت کیان یک صندوق غیر قابل معامله است و باید از طریقی مانند اپلیکیشن کیان دیجیتال آن را خریداری کرد.

صندوق ندای ثابت کیان به صورت ماهانه به سرمایه گذاران سود ثابت پرداخت می‌کند اما صندوق درآمد ثابت کیان اصل پول و سود را یک جا و به هنگام ابطال صندوق توسط سرمایه گذار، پرداخت می‌کند.

جمع بندی

اثر پلتزمن می‌گوید اگر افراد اطمینان پیدا کنند خطری تهدیدشان نمی‌کند، رفتار‌های پرخطرتری انجام می‌دهند. این موضوع ریسک‌پذیری آنها را بالاتر می‌برد. این اثر در سرمایه گذاری نیز وجود دارد. برای دوری کردن از این اثر بهتر است ابتدا بررسی‌های لازم در خصوص گزینه موردنظر سرمایه گذاری خود را به دقت انجام دهیم.