داستان موفقیت برادران خیامی و پیکان جوانان

کمتر کسی در ایران وجود دارد که حتی یک بار هم سوار خودروی پیکان نشده باشد. شاید تا حالا به این فکر کرده باشید که خودروسازی در ایران چگونه شروع شد؟ شکل‌گیری خودروسازی در ایران را می‎توان ناشی از نبوغ برخی کارآفرینان مانند برادران خیامی دانست. برای آشنایی با این کارآفرینان و میراث آنها در اقتصاد ایران باید به اواخر دهه‌ی 30 شمسی برگردیم.

سپیده دم خودروسازی در ایران

اواخر دهه 30 شمسی، محمود و احمد خیامی در بازار تهران یک گاراژ تعمیر کامیون داشتند. این دو برادر بعد از چند سال تصمیم گرفتند جدای از تعمیر کامیون به کار دیگری نیز روی بیاورند. این کار فروش قطعات خودرو بود، کار آنها در زمینه فروش قطعات خودرو تا حدی پیشرفت کرد که فروشگاه قطعات خودرو برادران خیامی به بزرگترین فروشگاه قطعات در پایتخت تبدیل شد.

اما این دو برادر هنوز فکرهای بزرگتری در ذهن داشتند. بعد از مدت کوتاهی نمایندگی لاستیک و باطری را از چند شرکت خارجی گرفتند و تجارت خود را بیشتر از گذشته گسترش دادند. اما این پایان پیشرفت برادران خیامی نبود و هنوز رویاهای بزرگتری در ذهن داشتند. این رویای بزرگ، ساخت ماشین بود.

تلاش برای ساخت نخستین ماشین در کشور

برای تحقق رویای ساخت ماشین توسط برادران خیامی، احمد خیامی روانه کشورهای دیگر شد تا بتواند صنایع خودروسازی دیگر کشورها را از نزدیک ببیند. برای این کار ابتدا به شرکت خودرو سازی فیات ایتالیا رفت.

پس از آشنا شدن احمد خیامی با چگونگی کار ، این دو برادر اقدام به دریافت مجوز تاسیس یک کارخانه خودروسازی کردند. این کارخانه خودروسازی با سرمایه اولیه 10 میلیون تومان در 12 مهر سال 1341 با هدف مونتاژ و تولید انواع خودرو در خیابان اکباتان تهران متولد شد و در 28 اسفند 1342 با تولید اتوبوس شروع به کار کرد.

نامی که احمد و محمود خیامی برای این شرکت خودروسازی انتخاب کردند، ایران ناسیونال بود. در کارخانه خودروسازی ایران ناسیونال انواع اتوبوس و مینی‌بوس بنز تولید می‌شد.

کیفیت محصولات تولیدی در ایران ناسیونال به حدی خوب بود که مدیر عامل مرسدس بنز خود اعتراف کرده بود محصولات ایران ناسیونال از نظر کیفیت و استحکام به طور کامل با محصولاتی که آن‌ها در کارخانه مانهایم تولید می‌شوند برابری می‌کنند.

داستان پیکان

یکی دیگر از اهداف کارخانه خودروسازی ایران ناسیونال تولید ماشینی بود که از لحاظ اقتصادی ارزان قیمت و در عین حال دارای کیفیت مناسب باشد تا عموم مردم بتوانند از آن استفاده نمایند. برای تحقق این هدف در سال 1346 قراردادی بین شرکت ایران ناسیونال و تالبوت انگلستان در مورد مونتاژ و ساخت خودروی پیکان بسته شد.

تولید پیکان به‌طور رسمی در اردیبهشت سال 1346 با ظرفیت 60 هزار دستگاه و با حضور مقامات کشوری شروع شد. قیمت پیکان‌های تولیدی شرکت ایران ناسیونال در سال اول تولید 12 هزار تومان بود. تولیدات این شرکت در سال‌های دیگر با تولید اتومبیل‌های پیکان تاکسی، پیکان کار، پیکان جوانان، پیکان استیشن، پیکان وانت و پیکان دولوکس به 120 هزار دستگاه در سال رسید.

نیروی کار ایران ناسیونال

به دلیل کیفیت خوب محصولات این شرکت، شرایطی به وجود آمده بود که بسیاری از سران کشورها، روسای دولت‌ها، سفرا و مقام های خارجی علاقمند به بازدید از خطوط تولید ایران ناسیونال بودند و با مشاهده محصولات با کیفیت این کارخانه قرارداد خرید امضا می‌کردند.

رشد این شرکت در حدی بود که در سال 1357 حدودا 15 هزار نفر در داخل کارخانه و چندین هزار نفر دیگر در بخش فروش لوازم یدکی و تعمیرگاه‌های مجازی که زیر نظر مستقیم کارخانه اداره می‌شد، کار می‌کردند.

اولین هنرستان صنعتی

احمد خیامی با استفاده از پرسنل کار آزموده ایران ناسیونال اولین هنرستان صنعتی ایران را تاسیس کرد. این کار می‌توانست نیروی جوان و با انگیزه‌ای که عاشق کار و تلاش بودند تربیت کند.

جدایی محمود و احمد خیامی

احمد و محمود خیامی در سال 1351 بعد از حدود یک دهه همکاری در ایران ناسیونال از هم جدا شدند. بعد از این جدایی، کارخانه ایران ناسیونال و توسعه آن را محمود خیامی بر عهده گرفت و احمد خیامی وارد صنعت بیمه و مبل شد.

احمد خیامی بعد از جدایی از برادرش دو شرکت بزرگ به عنوان مبل ایران و بیمه آسیا را تاسیس کرد. در واقع احمد خیامی از صنعت خودرو سازی خارج شد و تجارت جدیدی را راه اندازی کرد.

تلاش برای خودکفایی در تولید

محمود خیامی که بعد از جدایی از برادرش مسئولیت ایران ناسیونال را بر عهده گرفته بود در سال 1352 برای رسیدن به خودکفایی در زمینه تولید قطعات یدکی، بلبرینگ سازی، پیستون سازی و تولید موتور چند شرکت متفاوت تاسیس کرد و توانست تا حد زیادی این قطعات را داخلی سازی کند. محمود خیامی علاوه بر این شرکت‌ها، با همراهی چند نفر از سرمایه گذاران برتر ایران بانک صنعت و معدن را تاسیس کرد.

ایران ناسیونال بعد از انقلاب

بعد از انقلاب اسلامی، شرکت ایران ناسیونال توسط دولت وقت به نفع دولت مصادره گردید. بعد از مصادره نام این شرکت از ایران ناسیونال به ایران خودرو تغییر کرد.

در گذشت براداران خیامی

احمد خیامی در 7 خرداد سال 1379 در سن 75 سالگی در کانادا در گذشت و محمود خیامی نیز در نهم اسفند ماه سال 1398 در سن 90 سالگی جان به جان آفرین تسلیم کرد.