حباب قیمت در بورس چیست و چگونه شکل می گیرد؟

هر قمیتی که بدون منطق و توجیه اقتصادی بالا برود حباب قیمتی تلقی می‌شود. حباب قیمت در بورس نیز از این قاعده مستثنی نیست. حباب بورس زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت سهام بدون هیچ توجیه مشخصی از قیمت ذاتی آن بالاتر رود و به نوعی دیگر آن سهام در قیمت جدید ارزنده نباشد. این افزایش قیمت، تنها و تنها، ریشه در هیجانات معاملات و پیش بینی‌های افزایش قیمت دارد.

عامل به وجود آمدن این هیجانات یا سودجویان هستند و یا ضعف‌های نهادی و اقتصادی. موضوعی که بیش از همه موجب می‌شود که افراد از حضور حباب آسیب ببینند این است که تا وقتی حباب نترکد بسیاری از افراد نمی‌توانند به ارزش ذاتی سهام موردنظرشان پی ببرند و اصلا از حضور حباب مطمئن شوند.

پنداری که در لحظه به وجود آمدن و بادکردن این حباب، ما نیز پشت دیواره‌های نامرئی آن قرار گرفته‌ایم. به هر صورت چه بخواهیم و چه نخواهیم مفهوم حباب قیمت در بورس و یا هر بازار دارایی دیگر به وجود می‌آید. ما نیز برای سرمایه گذاری نیاز داریم که با این مفهوم آشنا شویم و با زوایای آن آشنا شویم. از فهم تاریخچه حباب قیمت گرفته تا دلایل رخ دادن و انواع شناخته شده آن برای هر سرمایه گذار و حتی افراد عادی حائز اهمیت است.

تاریخچه حباب قیمتی

این موضوع به قرن 17 میلادی برمی‌گردد. یعنی از قرن نامبرده می‌توان با نگاه به تاریخ متوجه حضور حباب قیمت در سرزمین‌های مختلف شد. نمونه‌های بسیاری از حباب قیمتی در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد. حتی کشورهای توسعه یافته هم از این مساله دور نبوده‌اند.

به عنوان مثال ایالات متحده آمریکا میان سال‌های 1998 تا 2000 که به سال سیاه هم مشهور شده بود در مورد شرکت‌هایی که در بستر اینترنت فعال بودند، شاهد حباب قیمتی بود.

در این دوران بسیاری از اقتصاددانان شروع به تحقیقات گسترده کردند و بعد از تلاش بسیار متوجه حباب قیمتی پیش آمده شدند. ناگفته نماند که در کشور خودمان ایران نیز در سال 1383 هجری شمسی بازار سهام دچار نزول شد که اقتصاددانان این نزول را ناشی از به وجود آمدن حباب قیمت یا حباب بورس می‌دانستند.

جالب است که در سال 1387 هم بازار سهام دچار حباب شد. البته این بار بورس با روند مثبت همراه بود. اما این روند مثبت، در واقع فاصله قیمتی بود که سهام از ارزش ذاتی خود گرفته بود. تشخیص حباب قیمت در بازار بورس در همان لحظه‌ای که اتفاق می‌افتد دقیقا امکان‌پذیر نیست و تنها با بررسی داده‌ها و اطلاعات به دست آمده بعد از به وجود آمدن حباب می‌توان این رخداد را تشخیص داد. ممکن است در دوره‌های مختلف زمانی با حباب قیمتی رو به رو شویم. یعنی در واقع این رویداد چندان ارتباطی با فصول و یا زمان خاصی در سال ندارد.

حباب قیمت در بورس چیست؟

افزایش معاملات و قیمت‌های هیجانی و به دور از منطق در بورس یکی از مهم‌ترین دلایل به وجود آمدن حباب قیمت در بورس است. این حالت زمانی است که خرید و فروش سهام در حال افزایش باشد، اما این افزایش با هیچ توجیه منطقی همراه نباشد. از پیش بینی‌ها گرفته تا شایعات و اخبار بی اساس که البته تعدادشان هم کم نیست همگی باعث افزایش هیجانات و ایجاد صف خرید و فروش می‌شوند.

گفتنی است که سودجویان هم یکی از به وجودآورندگان این نوع فضاها هستند.حباب قیمت با افزایش نوسانات قیمتی در دوره‌های کوتاه مدت پدید می‌آید که عرضه و تقاضا را تحت تاثیر قرار می‌دهند. انتظار می‌رود که حباب قیمت در سهام زمانی رخ دهد که قیمت سهام از ارزش ذاتی و قیمت واقعی خود فاصله بگیرد.

درست است که حباب‌ها عمری کوتاه دارند اما می‌توانند تاثیرات بدی در روند بازارها به وجود بیاورند و باعث به وجود آمدن ارابه موسیقی در سرمایه گذاری نیز شوند. این کار جامعه سرمایه گذاران را متحمل ضرر و بدتر از آن، بی اعتمادی نسبت به امر مهمی به نام سرمایه گذاری کنند.

انواع حباب بورس

آشنایی با تاریخچه به وجود آمدن حباب بورس یا حباب قیمت و رویارویی ما با این پدیده در بازار سرمایه باعث می‌شود به جستجو و درک معنا و مفهوم حباب بورس بپردازیم. در مورد حباب قیمت که به حباب بورس هم شناخته می‌شود به این نکته اشاره شد که حباب قیمت با افزایش نوسانات قیمتی در دوره‌های کوتاه مدت به وجود می‌آید.

از تاثیرات منفی که حباب بورس در روند بازار سرمایه و خرید و فروش سهام می‌گذارد آگاه شدیم. اما این سوال هم برای‌مان پیش می‌آید که آیا حباب بورس همیشه تاثیر منفی دارد و تنها یک نوع دارد؟ در پاسخ باید گفت که حباب بورس دارای دو نوع مثبت و منفی است که هر کدام دارای تاثیرات متفاوت بر بازار سهام هستند.

حباب بورس منفی

فعالیت در بازار سرمایه باعث می‌شود تا ما روزهای متفاوتی را در خرید و فروش سهام تجربه کنیم. در بعضی از مواقع، روند بازار نزولی است و موقعیت‌هایی هم بوده است که روند بازار سهام صعودی بوده است. حباب قیمت یا همان حباب بورس در دو نوع منفی و مثبت هم به روند بازار مربوط می‌شود.

حباب بورس منفی به زمانی مربوط می‌شود که بازار سهام با روندهای نزولی روبه‌رو می‌شود. به این معنی که ما شاهد کاهش قیمت فعلی سهام از ارزش ذاتی‌شان هستیم. در چنین شرایطی با حباب بورس منفی مواجه هستیم. از کارشناسان می‌شنویم که سهم تعدادی از شرکت‌ها با میزانی از حباب قیمت منفی همراه بوده است.

حباب بورس مثبت

بر خلاف آن‌چه که در مورد حباب بورس در نوع منفی گفته شد، حباب قیمت مثبت در بورس زمانی رخ می‌دهد که روند بازار سهام مثبت و صعودی باشد. زمانی که کارشناسان در مورد سهام موردنظر خود با انجام تحلیل و بررسی به این نتیجه می‌رسند که قیمت فعلی آن سهام از ارزش ذاتی‌اش بالاتر است، این‌طور در نظر می‌گیرند که حباب قیمت مثبت به وجود آمده است.

به طور معمول، تصور می‌شود که این نوع حباب قیمت مثبت در کوتاه مدت از بین می‌رود و قیمت سهام به ارزش ذاتی برمی‌گردد. البته این یک امکان است و احتمال طولانی مدت شدن هر کدام از دو نوع حباب بورس مثبت و منفی وجود دارد.

نتیجه گیری

از هیجانات به وجود آمده از خرید و فروش سهم گرفته تا شایعات و تصمیمات سیاسی و اقتصادی، هر کدام به نوبه خود می‌توانند باعث به وجود آمدن حباب بورس شوند. مهم این است که با درک مفهوم، تاریخچه و انواع حباب قیمت در بازار سهام می‌توانیم تصمیم آگاهانه‌ای در زمان خرید و فروش سهام بگیریم.

حباب بورس چه مثبت باشد و چه منفی - در هر دو حالت - از ارزش ذاتی فاصله گرفته است. در چنین مواقعی بهتر است یا از گزینه سرمایه گذاری غیر مستقیم در بورس که همان صندوق های سهامی باشد بهره‌مند شویم و یا از نظر کارشناسان بازار سرمایه نسبت به شرایط آگاه شویم. به این شکل می‌‎توانیم تصمیم مناسبی در انجام معاملات در نظر داشته باشیم.