مالیات چیست؟ و انواع آن کدامند؟

مالیات، واژه‌ای که برای بسیاری از افراد جامعه آشنا است اما کم‌تر کسی از عموم جامعه تعریف دقیقی از آن دارد. شاید بپرسید مالیات چیست؟ مالیات، پولی است که افراد، موسسات و شرکت‌ها باید آن را به دولت بپردازند. باید گفت که یکی از راه‌های درآمد دولت برای برآورده کردن برخی از نیازهای عمومی دریافت مالیات است. گفتنی است که مالیات دارای سه ویژگی اصلی است؛ اول این که بلاعوض است و پولی که به عنوان مالیات پرداخت می‌کنیم بازگشت ندارد. ویژگی دوم این است که مالیات به موجب قانون صورت می‌گیرد؛ یعنی به واسطه اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی پرداخت می‌شود و هر آن‌چه که برای پرداخت آن وجود دارد در چارچوب اظهارنامه قرار گرفته است. اما این پدیده اقتصادی شامل ابعاد دیگری هم هست که برای شناخت بهتر لازم است که با آن‌ها آشنا شویم.

چه مواردی شامل مالیات می‌شوند؟

یکی از مهم‌ترین سوالاتی که ذهن هر شخص را در مورد مالیات به خود مشغول می‌کند این است که اصلا مالیات شامل چه مواردی می‌شود. قانون مالیات شامل بیش‌تر درآمدها می‌شود. اما برای این که در یک دسته بندی دقیق بتوانیم به ریزجزء مواردی که شامل مالیات می‌شوند بپردازیم بهتر است اول از همه، انواع مالیات را نام ببریم؛ نوع اول مالیات مستقیم و نوع دوم مالیات غیر مستقیم.

مالیات مستقیم

این نوع از مالیات تعریف بسیاری ساده‌ای دارد. مالیاتی را که فرد مشمول مالیات یا همان مؤدی مالیاتی پرداخت می‌کند را مالیات مستقیم می‌گویند. غیر از این حالت را مالیات غیر مستقیم می‌گویند. با این حساب باید گفت که تعداد مالیات‎‌های مستقیم بسیار زیاد هستند که به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

بیشتر بدانید: همه چیز درباره حباب قیمت دارایی‌ها

مالیات بر مصرف

یکی از مواردی که برای مالیات در نظر گرفته شده است، مالیات بر مصرف است. در کشورهای دیگر زمانی که افراد اقدام به خرید کالایی از فروشگاه می‌کنند، قسمتی چاپ شده به همراه قیمت کالا را روی بسته بندی آن می‌بینند که مربوط به مالیات بر مصرف می‌شود. به این ترتیب هر فردی به میزان و تعدادی که از هر کالا استفاده می‌کند، مالیات بیش‌تری را هم می‌پردازد. گرچه این مالیات باید به دست تولید کننده و فروشنده پرداخت شود اما سرآخر این مصرف کننده است که میزان مالیات بر مصرف را پرداخت می‌کند. این روش در ایران کاربردی نیافته است.

مالیات بر دارایی

مالیات بر دارایی و پرداخت آن به طور مستقیم به دارایی مؤدی یا همان مسئول پرداخت مالیات مربوط می‌شود. یکی از معمول‌‎ترین انواع مالیات بر دارایی همین مالیات بر ارث است. به این شکل که دارایی هر شخص بعد از فوت شامل مالیات بر دارایی می‌شود. یعنی قبل از این که وارثین شخص متوفی بخواهند سهم الارث خود را بردارند، دولت اقدام به دریافت مالیات از کل دارایی متوفی می‌کند. مالیات بر دارایی بنا بر نوع دارایی‌های ما مشخص می‌شود و درصد مالیات هر کدام از اموال ما متفاوت است. البته دامنه این مالیات تنها به ارث محدود نمی‌شود و گسترده‌تر است.

بیشتر بدانید: ماجرای قانون جدید مالیات بر سرمایه چیست و شامل چه کسانی می‌شود؟

دیگر مالیات های مستقیم

از دیگر مالیات های مستقیم می‌توان به مالیات بر درآمد مشاغل اشاره کرد که طبق اظهارنامه مالیاتی میزان مشخصی از درآمد شخص در زمان پرداخت حقوق کسر می‌شود. مالیات بر درآمد اتفاقی نیز از دیگر انواع مالیات مستقیم است که به جوایز و بخشش اموال تعلق پیدا می‌کند. مالیات بر درآمد املاک هم که از نام آن مشخص است و به اجاره املاک و استهلاکات مربوط به املاک مربوط می‌شود. مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی مانند شرکت‌های تجاری و مؤسسات مربوط می‌شود. یک دسته دیگر از مالیات‌های مستقیم هم مالیات بر درآمد کشاورزی هستند که به دامپروری، پرورش زنبور عسل، ماهیگیری و مواردی از این دست می‌پردازند. اما مالیات غیر مستقیم چیست؟

بیشتر بدانید: ارزش خالص دارایی یا NAV چیست و چطور به سود بردن ما کمک می‌کند؟

مالیات غیر مستقیم

نوع دوم مالیات به نام مالیات غیر مستقیم شناخت می‌شود. از انواع مالیات غیر مستقیم می‌توان به حقوق و عوارض گمرکی اشاره کرد که بیش‌تر به بخش صادرات و واردات هر محصول و کالایی که در گمرک رد و بدل می‌شود تعلق می‌گیرد. این نوع از مالیات به شرایط اقتصادی کشور و نیز تصمیم گیری‌های بازرگانی وابسته است. قیمت و ارزش و حجم و وزن کالاهای صادراتی و وارداتی بر میزان مالیات غیر مستقیم تاثیر دارند.

کارمزد معاملات چیست؟

همان‌طور که می‌دانیم برای خرید و فروش هر چیزی نمی‌توان به طور مستقیم اقدام کرد؛ به عنوان مثال برای خرید یک ملک باید به بنگاه سر بزنیم و یا از جایی شبیه آن حال چه به صورت آنلاین و چه حضوری برای انجام معامله خود استفاده کنیم. اگر معامله شما به سرانجام برسد پس بنگاه و یا جایی که باعث انجام معامله ما شده باشد میزان مشخصی را به عنوان کارمزد دریافت می‌کند. در بورس و دنیای سرمایه گذاری نیز چنین چیزی وجود دارد. کارگزاری‌ها به واسطه فراهم کردن فضایی برای معاملات بورسی و خدماتی که به ما می‌دهند میزان مشخصی را به عنوان کارمزد دریافت می‎‌کنند. این کارمزد همراه با مالیات در هر معامله سهام وجود دارد و اخذ می‌شود.

بیشتر بخوانید: تفاوت سبدگردانی و صندوق سرمایه گذاری چیست؟

مالیات چه نفعی برای مردم و دولت دارد؟

مالیات را می‎‌توان به عنوان یکی از جنبه‌های عدالت اجتماعی در نظر گرفت. به این معنی که هر شخص بنا بر مصرف یا دارایی خود باید مالیات بپردازد و به این شکل کمک هزینه‌ای برای خدمات اجتماعی ارائه شده برای عموم، حاصل می‌شود. مالیات اگر در راه درست خود اجرا شود می‌تواند موجبات نظم برای تامین و اجرای خدمات اجتماعی را برای دولت فراهم کند و از طرف دیگر، زمینه بهره‌مند شدن اقشار مختلف از امکانات آموزشی و بهداشتی بالاتر را به خصوص در اقشار آسیب‌پذیر بالا می‌برد.