نرخ ارز شناور چیست؟

احتمالا همه شما تاکنون با عبارت نرخ ارز آشنا شده‌اید یا حداقل آن را شنیده‌اید. نرخ ارز به عبارت ساده بیانگر میزان واحد پولی است که باید بپردازیم تا بتوانیم یک واحد پول از کشور دیگری را به دست بیاوریم. با این حال، دامنه مسایل ارزی بسیار پیچیده‌تر است و محدود به این مبادلات نمی‌شود. کشورهای مختلف برای خود یک نظام ارزی دارند که قایل به آن هستند. نرخ ارز شناور هم در قالب این نظام‌های ارزی است که معنی پیدا می‌کند. در ادامه به نظام‌های ارزی گوناگون اشاره می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که نرخ ارز شناور چیست.

انواع نظام‌های ارزی: نظام شناور

نظام‌های ارزی در دنیا دو نوع دارند. معروفترین آنها نظام ارزی شناور است که نرخ ارز شناور را در این کشورها برقرار می‌سازد. نرخ ارز شناور در کشورهای زیادی به کار گرفته می‌شود. اصول تعیین نرخ ارز بر مبنای این نظام با سازوکار بازار است. در واقع نرخ پول ملی این کشورها بر اساس میزان عرضه و تقاضای آن در بازار فارکس تعیین می‌شود. اما این نظام تنها نظام برای نرخ ارز نیست. مورد دیگری به نام نظام نرخ ارز ثابت نیز وجود دارد که با نظام بالا تفاوت‌هایی دارد. پیش از دهه 1970 میلادی نظام برتون وودز حاکم بود و بسیاری از ارزهای دنیا نظام نرخ ارز ثابت داشتند.

نظام نرخ ارز ثابت و نظام برتون وودز

همان طور که گفتیم در گذشته نظام ارزی کشورها بیشتر مبتنی بر نظام نرخ ارز ثابت بود. این نظام برتون وودز نام داشت و بر اساس آن سیاست پولی کشورهای عضو باید به نحوی تعیین می‌شد که نرخ مبادله ارز به طلا میخکوب شده باشد و ثابت بماند. در سال 1971 ایالات متحده از این پیمان خارج شد و عملا این توافق از هم پاشید. در نظام نرخ ارز ثابت فعلی که تنها در معدودی از کشورها وجود دارد، یک مقدار مشخص برای برابری نرخ ارزها تعیین می‌شود و شبیه این است که دو ارز را به هم میخکوب کنند. مثلا یک دلار را برای مدتی به یک میزان از واحد پول ملی نگه می‌دارند و مبادلات را با آن مقدار مشخص انجام می‌دهند. این کار معمولا بدون توجه به تورم بین دو کشور صورت می‌گیرد و می‌تواند مشکلاتی را در آینده به وجود ‌آورد. البته در نظام نرخ ارز ثابت ممکن است عمل میخکوب کردن بجای یک ارز با یک سبد ارزی یا طلا نیز صورت پذیرد.

نرخ ارز شناور مدیریت شده

در بالا به دو نوع نظام ارزی اشاره کردیم. با این حال گاهی سخن از یک نظام نرخ ارزی دیگر به میان می‌آید که شناور مدیریت شده نام دارد. این نظام نرخ ارز در چند کشور مرسوم است. منظور از این نظام آن است که ترکیبی از ویژگی‌های دو نظام نرخ ارز ثابت و شناور است. در این نظام نرخ ارز همچنان دست دولت برای دخالت در قیمت ارز باز است. از سوی دیگر، این نظام نسبت به نظام ارز ثابت این مزیت را دارد که می‌تواند مانع از از دست زفتن ذخایر ارزی شود و در اثرگذاری سیاست پولی مفید باشد.

مزایا و معایب نرخ ارز شناور

نرخ ارز شناور مزایای زیادی دارد. از جمله مزایای نرخ ارز شناور می‌توان به این اشاره کرد که به دلیل تعیین شدن قیمت در بازار، از فساد در بازار ارز و تخصیص نابجای آن جلوگیری می‌کند. مزیت دیگر آن این است که نیازی به داشتن ذخایر بالای ارزی و طلا در نهادهایی مانند خزانه بانک مرکزی ندارد. یکی از معایب نظام نرخ ارز شناور که برخی از کارشناسان به آن اشاره می‌کنند آن است که ریسک نقل و انتقال سرمایه به خارج از کشور به خصوص در شرایط بحرانی بالا است. از سوی دیگر، ساخت یک نظام ارزی شناور به زیرساخت‌هایی نیاز دارد که باید ایجاد شوند. از این میان می‌توان به عمیق بودن، کارا بودن و رقابتی بودن نظام ارزی اشاره کرد. ساختن این پیش شرط‌ها برای نرخ ارز شناور لازم است. البته این به آن معنا نیست که کشورها باید همچنان به نرخ ارز ثابت ادامه دهند. ممکن است در کوتاه مدت نظام‌های نرخ ارز ثابت مزایای اندکی داشته باشند، اما در بلندمدت سودی نخواهند داشت و موجب تضییع منابع ارزی خواهند شد. بنابراین بهتر است سیاست‌گذاران پولی به سوی ایجاد نظان نرخ ارز شناور پیش بروند.

تفاوت نرخ ارز ثابت و شناور

در نظام نرخ ارز شناور قیمت ارز از بازار به دست می‌آید و سازوکار عرضه و تقاضا بر آن حاکم است. بنابراین نرخ برابری ارزها و قیمت مبادله جفت‌های ارزی شاهد نوساناتی خواهد بود. این در حالی است که در نظام نرخ ارز ثابت قیمت از سوی سیاست‌گذاران پولی یک کشور تعیین می‌شود و معمولا در یک بازه زمانی شاهد نوساناتی نخواهیم بود. نظام نرخ ارز ثابت به ذخیره طلا و ذخیره ارزی بالایی نیاز دارد و شرایط اقتصادی هم نباید دچار بحران باشد.