سبدگردانی چیست؟ و مزایای آن کدامند؟

اگر مدتی در بازار سرمایه فعالیت کرده باشید یا اخبار مربوط به آن را شنیده باشید، برخی از مفاهیم و اصطلاحات را شنیده‌اید. یکی از این اصطلاحات «سبدگردانی» است. در این مقاله قصد داریم به این مطلب بپردازیم که سبدگردانی چیست و صندوق‌های سبدگردان چه کاری انجام می‌دهند.

آشنایی با راه‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس

سرمایه‌گذاری در بازار سهام یکی از راه‌هایی است که می‌تواند در یک اقتصاد تورمی سود خوبی داشته باشد. سبدگردانی نیز یکی از واژه‌ها و مفاهیم مرتبط با بازار سهام است. فرض کنید کسانی به شما توصیه کرده‌‎اند که در بازار سهام سرمایه‌گذاری کنید یا از گوشه و کنار به این نتیجه رسیده‌اید که بهتر است دست کم بخشی از سرمایه خود را وارد این بازار کنید و از سود آن در یک بازه زمانی 5 ساله بهره‌مند شوید.

مشخص است که ابتدای ورود به بازار اطلاعات کافی در این خصوص ندارید. شاید هم به واسطه این که شغل یا فعالیت دیگری دارید، نمی‌توانید به آموزش خود در این خصوص بپردازید و در مدت زمانی کوتاهی با این بازار آشنایی کافی پیدا کنید. چه کار خواهید کرد؟

بهترین راهکار برای شما آن است که این کار یعنی سرمایه‌گذاری را به یک نهاد مالی که در خصوص سرمایه‌گذاری در سهام تبحر کافی را دارد، واگذار کنید و در قبال پولتان به نحوی رسید بگیرید.

در این چارچوب هم به دو طریق می‌توانید اقدام کنید. یکی از راه‌ها این است که در صندوق‌های سهام سرمایه‌گذاری کنید. اما راه دومی هم برای این کار وجود دارد. استفاده از صندوق‌های سبدگردان راهکار دوم است. در مقاله‌ای توضیح دادیم که صندوق سهامی چیست. اکنون به این موضوع که سبدگردانی چیست، می‌پردازیم.

منظور از سبدگردانی چیست؟

سبدگردانی همان طور که در بالا اشاره شد، به فرآیندی می‌گویند که در آن افراد یا شرکت‌‎هایی که تخصص بالایی در خصوص سرمایه‌گذاری دارند، با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و وضعیت مالی شما، سبد سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کنند. به این افراد متخصص یا شرکت‌ها سبدگردان گفته می‌شود.

مزایای سبدگردانی

سبدگردانی مزایایی دارد که باعث می‌شود برخی افراد که معمولا دارایی مالی قابل توجهی دارند، به سوی آن جلب شوند. نکته اول آن است که همان طور که اشاره کردیم سرمایه‌گذاری در سبدگردانی روشی غیرمستقیم است.

این کار مزایایی دارد از جمله اختصاصی بودن سبد سهام، انعطاف‌پذیری، عدم نیاز به دانش و وقت گذاشتن و مدیریت حرفه‌ای. علاوه بر این موارد، سرمایه‌گذاری در سبدگردانی مشمول مالیات نشده و دچار تعارض منافع نیز نمی‌شود. در ادامه به توضیح هر یکی از این موارد می‌پردازیم.

انتخاب سبد سهام به شیوه اختصاصی

اختصاصی بودن سبد سهام اولین مزیت سبدگردانی محسوب می‌شود. وقتی در سبدگردان سرمایه‌گذاری می‌کنید، برای شما با توجه به اهداف و میزان ریسک‌پذیری که دارید، سبدی تشکیل می‌شود. این سبد می‌تواند شامل دارایی‌های مختلفی باشد که طبق صلاحدید سبدگردان برای سرمایه‌گذار خریداری می‌شود.

اگر اطلاعی از میزان ریسک‌پذیری خود ندارید، بهتر است ابتدا از طریق برخی آزمون‌ها آن را سنجش کنید تا بدانید برای سرمایه گذاری در بورس و سبدگردانی فرد مناسبی هستید یا خیر. اصطلاحا شخصیت سرمایه گذاری شما به بازار سهام و نوسانات آن می‌خورد یا خیر. برای این منظور می‌توانید از ارزیابی ریسک استفاده کنید.

انعطاف‌پذیری

مزیت مهم دیگری که شرکت‌های سبدگردانی دارند آن است که سرمایه‌گذار می‌تواند روزانه به سبد دارایی خود دسترسی داشته باشد و معاملاتی را که در آن از سوی سبدگردان صورت گرفته را مشاهده نماید. سرمایه‌گذار حتی می‌تواند در صورت لزوم در دوره سرمایه‌گذاری استراتژی خود را عوض کند و آن را به شرکت سبدگردان اطلاع بدهد.

اگر فرد مایل به چنین کاری باشد، سبدگردان هم باید استراتژی مورد نظر سرمایه‌گذار را در شکل دادن سبد در نظر بگیرد. علاوه بر این، انعطاف‌پذیری موجب می‌شود ترکیب متنوعی از دارایی‌ها را در بر بگیرد که می‌تواند سهام باشد یا اوراق درآمد ثابت، صندوق طلا و برخی موارد دیگر. این کار باعث می‌شود ریسک پایین‌تر بیاید و نوسانات بازارهای مالی دست کم تا حدودی پوشش داده شوند.

نیازی نیست وقت بگذارید

شاید یکی از مهمترین مواردی که باعث می‌شود سرمایه‌گذاران سرمایه‌گذاری خوبی نکنند، نداشتن زمان باشد. بازارهایی مانند سهام صبح‌ها باز هستند که زمان کار بسیاری از مردم محسوب می‌شود و نمی‌توانند به دقت بازار را رصد کرده و از فرصت‌های موجود بهره ببرند.

این موضوع می‌تواند در مواردی منجر به ضرر آنها نیز بشود. علاوه بر این، بررسی یک شرکت و سنجش وضعیت آن کاری زمان‌بر است و دشواری خاص خود را دارد. این مشکل در سرمایه‌گذاری غیرمستقیم که سبدگردانی و صندوق‌ها هستند، حل شده است. سپردن دارایی به دست یک مدیر که خودش هم از سود آن منتفع شود، می‌تواند عایدی مناسبی برای سرمایه‌گذاران داشته باشد.

مدیریت حرفه‌ای از سوی سبدگردان

معمولا گروه‌ها و شرکت‌هایی که دست به سبدگردانی می‌زنند آشنایی کافی و خوبی با بازار و تحولات آن دارند و توانسته‌اند افراد باتجربه‌ای را استخدام کنند. این موضوع باعث می‌شود در صورتی که دانش کافی نسبت به بازار سرمایه نداشته باشید، بتوانید از تخصص آنان منتفع شده و کسب سود کنید.

این شرکت‌ها بر اساس اخبار یا تحلیل‌های غیرموثق که مبنای تصمیم‌گیری بسیاری از سرمایه‌گذاران نوپا است، اقدام به خرید و فروش نمی‌کنند، بلکه تحلیل‌های حرفه‌ای را مد نظر قرار می‌دهند.

فقدان تعارض منافع

مزیت دیگری که شرکت‌های سبدگردان دارند این است که آنان نمی‌توانند برای کسب سود بیشتر رفتار حرفه‌ای خود را تغییر دهند. به عبارت دیگر و به بیان ساده، از آنجا که کارمزد سبدگردان‌ها به سودآوری بالاتر از نرخ بهره بدون ریسک (در حد بازده بانکی) بستگی دارد، سود بردن شما برای سبدگردان نیز سود به حساب می‌آید.

معافیت مالیاتی

یکی دیگر از مزایایی که سبدگردانی دارد، معافیت مالیاتی است. بر اساس قوانین موجود، خدمات بازار سرمایه از مالیات معاف هستند. به همین دلیل هم سود به دست آمده از سبدگردانی که به سرمایه‌گذار می‌رسد، معاف از مالیات است.

معایب استفاده از سبدگردانی

در بالا به بررسی مزایای سبدگردانی پرداختیم اما باید بدانیم این کار معایبی نیز دارد. مهمترین عیب‌هایی که در خصوص استفاده از سبدگردانی مطرح است را می‌توان انتخاب سبدگردان نامناسب، مدت محدود قرارداد و عدم امکان سرمایه‌گذاری با پول کم دانست. در ادامه این معایب را بیشتر توضیح می‌دهیم.

انتخاب سبدگردان نامناسب

بزرگترین ایرادی که می‌توان در مورد سبدگردان‌ها به آن اشاره کرد، این است که سبدگردان نامناسبی انتخاب کنیم. انتخاب فردی غیرحرفه‌ای باعث می‌شود نه تنها سود نکنیم، بلکه احتمال زیان نیز دور از ذهن نباشد. بنابراین هنگام انتخاب سبدگردان دقت کنید که چه شرکت یا فردی را برای این کار تعیین می‌کنید.

نداشتن سرمایه زیاد

اگر سرمایه شما به اندازه کافی زیاد نباشد تا بتوانید در این گزینه سرمایه‌گذاری کنید، نمی‌توانید از مزایای آن بهره‌مند شوید. به عبارت دیگر، این شرکت‌ها امکان سرمایه‌گذاری با پول کم را ندارند. این موضوعی است که ممکن است برای بسیاری از افراد مشکل ایجاد کند.

زمان محدود قرارداد

یکی دیگر از معایبی که می‌توان در مورد سبدگردانی به آن اشاره کرد، مدت محدود سبدگردانی است. افق سرمایه‌گذاری در سبدهای اختصاصی یک ساله است و حتی اگر مشتری بخواهد می‌شود قرارداد را کمتر از یک سال فسخ کرد و می‌شود جریمه یا محدودیت خاصی در این بازه تعلق نگیرد.

سبدگردانی با سرمایه کم

در بالا اشاره کردیم که سبدگردانی چیست و سه عیب سبدگردانی را نیز مطرح کردیم. برخی از شرکت‌ها با توجه به این عیب‌ها راهی پیشنهاد کرده‌اند تا دست کم بتوانند مشکل دوم را حل کنند. سبدگردانی با سرمایه کم راهی بوده است که آنان مطرح کرده‌اند. برخی شرکت‌ها سبدگردانی را با 50 میلیون تومان نیز انجام می‌دهند. البته این مساله هنوز هم برقرار است و در واقع سبدگردانی با سرمایه کم چندان مورد استقبال شرکت‌ها و متخصصان نیست. آنها معمولا به دنبال سرمایه‌های کلان‌تر هستند تا آن را مدیریت کنند.

تفاوت سبدگردانی با صندوق سرمایه‌گذاری

در بالا به شباهت‌های سبدگردانی و صندوق سرمایه‌گذاری اشاره کردیم و آنها را گزینه‌های غیرمستقیم دانستیم. به این ترتیب ماهیت کلی آنها از این نظر یکسان است. اما این دو تفاوت‌هایی هم دارند. سبد برای فرد سرمایه‌گذار و به طور اختصاصی تشکیل می‌شود اما صندوق سرمایه‎‌گذاری عمومی است و برای تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران تشکیل می‌شود.

مورد دوم سطح سرمایه است. در سبدگردانی سرمایه‌گذاری مقادیر نسبتا زیادی دارد اما در صندوق‌ها، سرمایه‌گذاری با پول کم نیز امکان‌پذیر است. نحوه سود و زیان و کارمزد این دو نیز تفاوت دارد. در صندوق‌ها سود و زیان هر کس به اندازه واحدهایی که دارد محاسبه می‌شود اما در سبدگردانی اگر سود کمتر از نرخ بهره بانکی باشد، کارمزد تعلق نمی‌گیرد.

شرایط سبدگردانی

شرایط سبدگردانی معمولا به این صورت است که قراردادی یک ساله و البته قابل فسخ بین سرمایه‌گذار و شرکت منعقد می‌شود. در برخی از شرکت‌ها، مقدار سودی که گرفته می‌شود به این صورت است که اگر سبد شما بیش از 20 درصد عایدی داشت، یک پنجم از آن متعلق به سبدگردان است. البته برخی از شرکت‌ها ممکن است آستانه سود متفاوتی داشته باشند. قرارداد منعقد شده بین سرمایه‌گذار و شرکت، تابع مقررات سازمان بورس خواهد بود.

حداقل سرمایه برای برای سبدگردانی چقدر است؟

حالا که با مفهوم سبدگردانی آشنا شدیم و به توضیح این که سبدگردانی چیست پرداختیم، خوب است بدانیم با چقدر سرمایه می‌توانیم وارد شرکت‌های سبدگردان شویم و درآنها سرمایه‌گذاری کنیم. حداقل مبلغ سرمایه‌گذاری در سبدگردانی‌ها به ریسک و سلیقه فرد سرمایه‌گذار بستگی دارد. حداقل سرمایه برای سبدگردانی عمدتا با پول‌های نسبتا زیاد صورت می‌گیرد و دامنه اغلب آنها بین 100 میلیون تومان تا چند میلیارد تومان است. سبدگردانی بیشتر برای سرمایه‌های قابل توجه است و مقدار حداقل آن بستگی به شرکت سبدگردان دارد. البته حداقل مدت قرارداد با سبدگردان‌ها نیز یک سال است.

درصد سود سبدگردانی چقدر است؟

نمی‌توان برای سود سبدگردانی مقار خاصی ذکر کرد. این سود متغیر است و در دوره‌های زمانی متفاوت فرق دارد. البته این سود به دلیل آن که بازار سهام نوسانات دارد، فاقد تضمین است. البته یک نکته هم در اینجا مطرح است که سبدگردان در صورتی از افراد کارمزد می‌گیرد که بیش از سود بانکی (یا به عبارتی نرخ بهره بدون ریسک) عاید فرد کند. به همین دلیل سبدگردان‌ها تلاش می‌کنند تا بیش از سود بانکی عاید سرمایه‌گذاران خود کنند و خودشان هم کارمزد باید به دست بیاورند. معمولا دو کارمزد برای سبدگردانی‌ها وجود دارد؛ یکی ثابت و دیگری متغیر. کارمزد ثابت سبدگردان‌ها بین 1 تا 2 درصد و کارمزد متغیر آنها 15 تا 20 درصد است.

استفاده از خدمات سبدگردانی مناسب چه افرادی است؟

سبدگردانی بیشتر برای کسانی است که پول نسبتا قابل توجهی دارند اما وقت یا دانش کافی برای سرمایه‌گذاری آن را ندارند. علاوه بر این، سبدگردانی برای کسانی که مقادیر پول آنها نسبتا زیاد است، گزینه مناسبی است.

نکات انتخاب بهترین شرکت سبدگردانی

همان طور که در بخش معایب سبدگردانی به آن اشاره کردیم، بزرگترین مشکل در سبدگردانی این است که شرکت یا فرد نامناسبی را برای این کار انتخاب کنیم. همین مساله باعث می‌شود به این فکر کنیم که چطور می‌شود یک سبدگردان مناسب پیدا کنیم و چه ویژگی‌هایی را باید در یافتن آن لحاظ کنیم. در ادامه به 4 معیار در انتخاب بهترین و مناسب‌ترین سبدگردان اشاره می‌کنیم.

سابقه حرفه‌ای

یکی از مهمترین مواردی که باید به آن توجه کرد، کارنامه سبدگردان و سابقه حرفه‌ای وی است. سعی کنید بفهمید آیا در کارهای قبلی موفق بوده است یا خیر. سابقه حرفه‌ای او توجیه می‌کند که پول زیادی را در اختیار وی قرار دهید؟

وجود ساختار لازم

مورد دوم، این است که معمولا سبدگردان‌ها شرکت بوده و شخصیتی حقوقی به شمار می‌آیند. در این صورت شما با یک گروه سروکار دارید و باید از حرفه‌ای بودن تیم تحلیل آن شرکت مطمئن شوید. در واقع بسیاری از سبدگردان‌ها همان کارگزاری‌ها هستند که به این ترتیب مهارت‌ آنان از سوی سازمان بورس هم مورد تایید است اما به هر صورت بهتر است بیشتر در مورد تیم‌های تحلیل تحقیق نمایید.

منابع در دسترس

سومین چیزی که باید مورد توجه قرار دهید این است که آیا سبدگردانی که انتخاب کرده‌اید، دارای حداقل امکانات و منابعی هست که بتواند خرید و فروش سهام را مدیریت کند؟ هر قدر امکانات شرکت‌ها بیشتر باشد، راحت‌تر می‌شود به آنها اطمینان کرد.

اعتبار و خوشنامی

چهارمین موردی که باید به آن توجه نمایید، این است که به خوشنامی یک سبدگردان دقت ویژه‌ای داشته باشید. حسن شهرت یک شرکت می‌تواند اطمینان به آن را برای شما بیشتر کند.

نحوه سرمایه‌‎گذاری در شرکت‌های سبدگردانی

تا اینجای کار توضیح دادیم که سبدگردانی چیست و به سبدگردانی با سرمایه کم نیز اشاره کردیم. اگر سرمایه نسبتا زیادی دارد و می‌خواهید در یک شرکت سبدگردانی سرمایه‌گذاری کنید، اول باید شرکت مورد نظر را انتخاب نمایید. سپس می‌توانید به یکی از کارگزاری‌ها بروید و سرمایه‌گذاری کنید. البته این کارگزاری باید مجوز سبدگردانی داشته باشد. با رفتن به دفتر کارگزاری می‌توانید قراردادی امضا کنید که مطابق با قوانین سازمان بورس است. پس از ثبت نام کد بورسی دریافت می‌کنید. هرچند کد بورسی به نام شما است اما بر اساس قراردادی که امضا کرده‌اید، مدیریت سرمایه بر عهده سبدگردان خواهد بود.