صندوق پوشش ریسک (Hedge fund) چیست؟

فرصت مناسبی است تا در میان بسیاری از انواع صندوق‌های سرمایه گذاری با صندوق پوشش ریسک (Hedge fund) آشنا شویم. همان‌طور که بارها در مورد صندوق‌ها صحبت کردیم می‌دانیم که هر کدام از آن‌ها بنا بر هدفی و با تکیه بر یکی از کلاسه دارایی‌ها و زمینه‌های سرمایه‌گذاری فعالیت می‌کنند. پیش می‌آید که تمایل به نوعی از سرمایه گذاری داریم که به طور صرف به یک نوع از زمینه سرمایه‌گذاری بسنده نمی‌کند و از هر فرصتی برای پویایی در سرمایه گذاری استفاده می‌کند. صندوق پوشش ریسک چنین ویژگی دارد. بی شک با خود می‌گوییم که چنین عملکردی در سرمایه گذاری باید از طرف تیمی متخصص و حرفه‌ای باشد. باید گفت که حدس‌مان در مورد ارکان صندوق پوششی ریسک یا همان اعضای متخصص آن درست بوده است. قدرت اصلی موجود در مسیری که این صندوق طی می‌کند مدیریت مالی و مشاوره سرمایه گذاری در آن است. اما به همین حد اکتفا نمی‌کنیم و به شناخت هر چه بیش‎تر این صندوق می‌پردازیم.

تعریف صندوق پوشش ریسک

صندوق پوشش ریسک به صندوقی می‌گویند که از وجوه نقدی که از طرف سرمایه گذاران خود به دست آورده است در موقعیت‌های مختلف سرمایه گذاری می‎کند. می‌توان گفت که صندوق پوشش ریسک یک شرکت است که برای سرمایه گذاری از راهکارها و شیوه‌های متنوع برای کسب بازده استفاده می‌کند. در واقع در این صندوق، ما بیش‌تر با مدیریت مالی و مشاور سرمایه گذاری طرف هستیم که از موقعیت‌ها یا بهتر بگوییم فرصت‌های سرمایه گذاری استفاده می‌کنند تا در گستره بزرگ‌تری از زمینه‌های دارایی به دریافت بازدهی هر چه بهتر دست پیدا کنند. در واقع در این صندوق بیش‎‌تر تمایل به ساختار سرمایه گذاری مشترک است. به این معنی که در موقعیت‌های تجاری که صندوق با هدف کسب سود در آن‌ها ورود می‌کند، سرمایه‌گذار هم به نوعی با مشاوران و مدیریت صندوق همراهی می‌کند.

چه کسانی در صندوق پوشش ریسک سرمایه گذاری می‌کنند؟

هر صندوق سرمایه گذاری بنابر ساختاری که در سبد دارایی خود دارد میزانی از ریسک پذیری یا ریسک گریزی را برای سرمایه گذاران خود به همراه دارد. به عنوان مثال، صندوق‌های سهامی به دلیل این که سبدشان از سهام تشکیل می‌شود، جزو ابزار سرمایه‌گذاری با ریسک بالا و البته بازدهی قابل توجه به حساب می‌آید و برای افراد ریسک پذیر مناسب است. بر خلاف آن، صندوق درآمدثابت با سبدی متشکل از اوراق قرضه و سپرده‌های بانکی و مقدار بسیار کمی سهام از ریسک سرمایه گذاری کمی برخوردار است و مناسب برای افراد ریسک گریز است. اگر برای بار اول باشد که نام صندوق پوشش ریسک را می‌شنویم این حدس را می‌زنیم که این صندوق باید بسیار کم ریسک باشد. اما باید گفت که به دلیل طیف گسترده انتخاب‌ها در زمینه‌های سرمایه‌گذاری متنوع، امکان ریسک بسیار بالایی برای سرمایه گذاران خود به همراه دارد. ریسک بالای موجود در این صندوق به این سبب است که انتخاب موقعیت‌های سرمایه‌گذاری به سرعت و با تحلیل بسیار سریع و ضربتی انجام می‌شود. این انتخاب‌ها می‌تواند با سود بسیار بالا به نفع صندوق و سرمایه گذارانش انجام شود یا می‌تواند به دلیل خطرات احتمالی که متوجه فرصت سرمایه گذاری انتخاب شده است، با میزان ضرر بالا همراه باشد. گرچه باید این اطمینان را هم داد که در صندوق‌های معتبر، به علت حضور متخصصین سرمایه گذاری در صندوق پوشش ریسک می‌توان از بابت انتخاب فرصت‌های سرمایه گذاری اطمینان خاطر داشت. در چنین صندوق‌هایی فرصت‌ها قبل از این که انتخاب شوند به خوبی به دست افراد حرفه‌ای صندوق تحلیل و بررسی می‌شوند. همچنین تحلیلی از این فرصت‌ها وجود دارد که تنها همان افراد حرفه‌ای نسبت به آن‌ها آگاه هستند و این موضوع به خودی خود می‌تواند به عنوان برگ برنده به حساب بیاید.

راهبردهای مورد استفاده در صندوق های پوشش ریسک

اگر تا به این‌جای مطلب این علامت سوال در ذهن وجود دارد که «انگار تفاوت عمده‌ای میان صندوق پوشش ریسک و دیگر صندوق‌های سرمایه گذاری وجود دارد و این‌که چرا راهبردهای این صندوق تا این اندازه متفاوت است؟» باید گفت که سوالات ذهنی به‌جایی داریم. تفاوت متمایزکننده صندوق پوشش ریسک با دیگر صندوق‌‎های سرمایه‌گذاری میزان اختیاراتی است که این صندوق دارد. یعنی در صندوق‌های سرمایه گذاری معمول یک سبد دارایی وجود دارد که دارایی‌های درون آن مشخص است و تغییر ماهیتی هم نخواهد داشت. اما صندوق پوشش ریسک بنابر اجازه‌ای که به طور ذاتی دارد می‌‎تواند به طور گسترده عمل کند. این صندوق به طور معمول از 5 راهبرد در مسیر سرمایه گذاری خود استفاده می‌کند؛

1. بهره‌وری از آربیتراژ؛ در مطلبی مجزا و کامل به بررسی آربیتراژ چیست؟ پرداخته‌ایم. اختلاف قیمت‌هایی که یک محصول در دو بازار دارد همان آربیتراژ است که صندوق پوشش ریسک از این اختلاف به عنوان یک فرصت سرمایه گذاری پربازده استفاده می‌کند.

2. استفاده از فروش استقراضی؛ پیش می‌آید که این صندوق اقدام به فروش استقراضی می‌کند. در این راهبرد، صندوق با پیش بینی که نسبت به تغییر قیمت سهام موردنظرش دارد اقدام به فروش میزان سهام موردنظری می‌کند که تحت مالکیتش نیست. یعنی به عبارتی این سهام را برای کسب سود بیش‌تر قرض می‌کند. این میزان قرض گرفته می‌شود که بعد با کسب سود از طریق نوسانات پیش بینی شده در بازار بتواند هم ارزش فعلی سهام را به دست آورد و هم بازدهی موردنیاز را برای خود و سرمایه گذارانش به دست آورد.

3. اختیار معامله؛ از دیگر شیوه‌های صندوق این است که از طریق ابزار مشتقه و اختیاراتی که در معامله در قراردادهای آینده دارد از فرصت‌ها استفاده کند.

4. بازارهای نوظهور؛ این دست بازارها که متمایل به تورم و نوسانات قابل توجه در آینده‌ای نه چندان دور از زمان شروع فعالیت‌شان هستند، از بهترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری به حساب می‌آیند.

5. استفاده از شکاف‌های قیمتی؛ راهبردی شبیه به آربیتراژ که البته بیش‎تر متمرکز بر بهره‌بردن از شکاف قیمتی میان ارزش جاری بازار یک سهم و ارزش واقعی آن است.

تفاوت صندوق های پوشش ریسک با صندوق های سرمایه گذاری مشترک

صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک از دارایی‌های مشخص برخوردار است. اما صندوق‌های پوشش ریسک با دامنه اختیارات و استفاده از زمینه‌های سرمایه‌گذاری متفاوت با دست باز به تشکیل دارایی می‌پردازند. سبد تشکیل شده در صندوق‌های مشترک به طور معمول از دارایی‌هایی مانند سهام و اوراق قرضه و هر آن‌چه که در اساسنامه‌شان آورده‌اند، تشکیل شده است. از تفاوت‌های دیگر این دو نوع صندوق می‌توان به این موضوع هم اشاره کرد که سرمایه گذاران مجاز به ورود به صندوق‌های پوشش ریسک بسیار کم هستند. در صورتی که سرمایه گذاری در صندوق‌های مشترک برای بیش‌تر سرمایه گذاران امکان‌پذیر است. از دیگر تفاوت‌ها این است که صندوق‌های مشترک تحت نظارت هستند اما صندوق پوشش ریسک از این قاعده مستثنی است.