عیار طلا چیست و چطور تشخیص داده می شود؟

حتما تاکنون بارها اسم عیار طلا به گوشتان خورده است. شاید کنجکاو شده باشید که مثلا عیار 18 بودن طلا چه معنایی دارد و اصلا اهمیت آن چیست؟ احتمالا برایتان پیش آمده که طلا خریده باشید و بخواهید بدانید واقعا چقدر از طلایی که در اختیار دارید، ناب است. گرچه میزان عیار را در هر قطعه طلا مشخص می‌کنند و نیاز به محاسبه شخصی که می‌خواهد طلا بخرد نیست اما شاید مایل باشید بدانید وقتی می‌گویند طلای 18 یا 24 یا 21 و یا هر میزان عیار دیگر به چه معنی است. این موضوع کمک می‌کند تا بدانید چرا و چقدر قیمت عیارهای مختلف با هم فرق دارد.

عیار طلا از کجا آمد؟

تاریخچه عیار طلا هم از ابعادی است که می‎توان در مورد آن نکاتی که جسته گریخته در تاریخ ثبت شده است را یادآور شد. این‌طور نقل شده است که کنستانتین که امپراتور رم بود برای اولین بار روشی را برای سنجش میزان طلا ابداع کرد.

عیار طلا، معیار سنجش طلا

واقعیتی که باید در مورد طلا بدانیم این است که برخلاف تصوری که معمولا در مورد فلز طلا داریم و این‌طور به نظرمان می‌رسد که فلز طلا محکم است، باید گفت که طلا فلزی بسیار نرم است و با فشار بسیار کمی تغییر شکل می‌دهد. به همین خاطر است که میزانی از فلزات دیگر را با طلای خالص ترکیب می‌کنند تا بتوانند زیورآلات و محصولات دیگری از طلا بسازند. بالاترین میزان عیار، 24 است که طلای خالص محسوب می‌شود. از عیار به عنوان ابزاری برای سنجش خلوص طلای خریداری شده استفاده می‌شود.

طلای خالص چیست و روش تشخیص آن کدام است؟

زمانی که می‌شنویم که قطعه طلایی را 24 عیار می‌دانند، به این معنی است که 99.9 درصد آن قطعه از طلای خالص تشکیل شده است. البته شیوه‌های دیگری هم برای سنجش طلا وجود دارد. به عنوان مثال برخی از کشورها از میزان 0 تا 1000 برای سنجش میزان طلای به کار رفته در زیورآلات استفاده می‌کنند. بالاترین میزان در این نوع شمارش هم 999.9 اعلام می‌شود و نه 1000.

عیار طلا چطور محاسبه می‌شود؟

در ادامه عیار طلا را با یک مثال ساده توضیح می‌دهیم. تصور کنید که قطعه طلایی در اختیار داریم و می‌خواهیم عیار آن را بسنجیم یا بدانیم چقدر از آن طلای ناب است. اگر یک قطعه به وزن یک کیلوگرم، تمام و کمال از طلا باشد، عیار آن 24 است. این در حالی است که طلای 18 عیار به معنای آن است که از این قطعه طلای یک کیلوگرمی، 750 گرم طلای خالص است و مابقی آن یعنی 250 گرم، با فلزات دیگر ترکیب شده است. در واقع در طلای 18 عیار 750 هزارم وزن از طلای ناب تشکیل شده است.

به این ترتیب، عدد 750 درج شده پشت برخی قطعات طلا برابر است با 18 عیار بودن آن یا به عبارتی 75 درصد از محصول در دست شما طلای خالص است. اگر عیار دیگری از طلا مثلا طلای عیار 17 را ببینید هم می‌توانید آن را به این نحو تفسیر کنید: 17 را بر 24 تقسیم کرده و در صد ضرب کنید. در این مثال عدد به دست آمده 70.8 درصد خواهد بود. یعنی اگر طلای 17 عیار دیدید، باید بدانید که حدود 71 درصد از آن طلای خالص است. اگر بخواهیم ساده‌تر توضیح دهیم، باید بگوییم که عیار، یک سیستم عددی است که برای سنجش میزان خلوص طلا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

روش‌های تشخیص عیار طلا

افراد در مورد طلا با پرسش‌های زیادی روبرو هستند و سوالات مختلفی دارند. به عنوان مثال برخی با این سوال روبرو هستند که خرید طلا چه زمانی به صرفه است؟ اما دامنه سوالات به اینجا محدود نمی‌شود. بسیاری از خریداران طلا علاوه بر آن که می‌خواهند زمان مناسب خرید طلا را بدانند، دنبال راه‌هایی برای شناختن اصل بودن طلا و روش‌های تشخیص عیار طلا هستند. می‌توان روش‌های تشخیص عیار طلا را به دسته‌های سنتی و مدرن تقسیم کرد. به این معنی که بعضی از این روش‌ها با دستگاه‌هایی که برای عیارسنجی ساخته شده‌اند، انجام می‌شوند. برخی دیگر از روش‌ها نیز با ابزار ساده‌تری که از قدیم مورد استفاده بوده است، عیار طلا را می‌سنجند. در ادامه به سه روش سنجش عیار طلا اشاره می‌کنیم.

روش کوپلاسیون

این روش از انواع عیارسنجی‌های تخصصی است که تنها صاحبان آزمایشگاه‌های ویژه می‌توانند آن را انجام دهند. برای این آزمایش، 1 گرم طلا را با نسبت 3 به یک با مقدار مشخص از نقره ترکیب می‌کنند و اگر لازم باشد مس هم به آن اضافه می‌کنند.

سپس آن را در لایه‌ای از فلز سرب قرار می‌دهند و با دمای 1050 درجه سانتی گراد حرارت می‌دهند. پس از این که آن را خارج کردند، به مدت 90 دقیقه در اسید نیتریک می‌جوشانند و آن‌چه که می‌ماند را دوباره وزن می‌کنند. اختلاف وزن بعد از آزمایش و قبل از آزمایش میزان طلا نشان می‌دهد که قیراط طلا چه اندازه است.

روش سنگ محک

یکی دیگر از نام‌های سنگ محک، سنگ کوارتز است. این روش برای سنجش عیار طلا به این صورت است که کلیدهایی را روی سنگ محک می‌کشند و طلا را با آن وزن می‌کنند. اگر قطعه طلای موردنظر بر اساس کلیدهای کشیده شده روی سنگ محک کم‌تر از 14 عیار باشد، برای انجام آزمایش خلوص طلا از اسید نیتریک و نمک طعام برای خورده شدن ناخالصی‌ها استفاده می‌کنند و دوباره باقی مانده را با سنگ محک می‌سنجند. البته باید به یاد داشته باشیم که این روش برای سنجش اصل بودن طلا مناسب است و برای سنجش عیار طلا دقت لازم را ندارد. می‎توان از روش‌های دیگر هم برای این‌که بتوان فهمید چطور طلای اصل را تشخیص دهیم ؟ استفاده کرد.

روش XRF

این روش بر خلاف روش سنگ محک، روشی تخصصی به حساب می‌آید. می‌دانیم که طلا و دیگر فلزات نه فقط در صخره و سنگ بلکه در خاک هم وجود دارد. روش XRF برای یافتن طلای موجود در خاک استفاده می‌شود. با این روش می‌توان عیار طلا را هم سنجید. به این شکل که قطعه طلای موردنظر را در دستگاه قرار می‌دهیم و با تاباندن اشعه X ، اتم‌ها و الکترون‌های موجود در آن واکنش نشان می‌دهند و با این اتفاق اشعه x دوم تولید می‌شود. با کمک دومین اشعه ‌x می‌توان مقدار موجود از دیگر فلزات در قطعه طلا را متوجه شد و عیار طلا را سنجید. این روش برای آزمایش شمش‌های طلا هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جدول عیار و دسته بندی طلا در ایران و جهان

جالب است بدانیم که طلا در ایران – به طور معمول - 750 یا همان 18 عیار است. اگر به فاکتورهای طلافروشی‌ها بعد از خرید هر قطعه طلا دقت کنیم، می‌بینیم که 18 عیار در آن نوشته شده است. گرچه در بیشتر‌ کشورهای جهان عیاری که برای زیورآلات استفاده می‌شود، پایین‎‌تر از کشورهای شرقی – به ویژه خاورمیانه – است.

تفاوت میزان عیار در کشورهای مختلف به نوع نگاه آنها به سرمایه گذاری نیز برمی‌گردد. از قدیم، طلا به عنوان زیورآلات و نوعی ابزار ثروت‌اندوزی در میان مردم شرق جایگاه ویژه‌ای داشته است. طلا به معنایی دیگر، پول واقعی هم به حساب می‌آید، چرا که طلا ارزش ذاتی دارد و مانند پول کاغذی که دولت‌ها به طور قراردادی ارزش‌گذاری می‌کنند، نیست. در واقع در قدیم طلا برای معاملات تجاری بسیار باارزش هم اعتبار داشته و اعتماد زیادی پشت آن قرار دارد. کافی است با نگاهی به کشفیات تاریخی خزانه‌های بزرگ و حجم عظیم طلا، به ارزش این فلز پی برد. حال که بحث به اقلیم و مناطق مختلف رسید، شاید جالب باشد که بدانیم در مناطق مختلف و قاره‌های گوناگون، از چه عیار طلایی استفاده می‌شود.

عیار طلا در طلای سفید، صورتی و رزگلد

ممکن است نگاهی به جعبه جواهرات‌تان بیاندازید و چشم‌تان به قطعه طلای سفید یا صورتی و رزگلدی بیافتد که خریده‌اید و علاوه بر علاقه زیادی که به آن‌ها دارید، این سوال را از خود بپرسید که آیا آن‌ها هم عیار دارند یا خیر؟

قبل از هر چیز باید گفت که نگران نباشید. تمام سه نوع طلای سفید، صورتی و رزگلد مانند طلای زرد عیار دارند و بر اساس همان طلای زرد عیارشان را می‌سنجند. اما طلای سفید چطور سفید است و آیا عیار متفاوتی دارد؟ باید گفت این اتفاق با یک دستکاری شیمیایی بر لایه بیرونی قطعه طلا انجام می‌شود. طلاسازها با استفاده از لایه نازکی از فلز رادیوم اقدام به سفید کردن لایه بیرونی طلا می‌کنند و آن را سفید می‌کنند. در مدت زمان طولانی این ماده از بین می‌رود و زردی طلا نمایان می‌شود. در مورد طلای صورتی و رزگلد هم چنین اتفاقی می‌افتد. با این تفاوت که از یک لایه فلز نقره یا مس برای صورتی و رزگلد کردن آن استفاده می‌شود.

پس از شناخت راه‌های عیارسنجی طلا، باید به این نکته هم اشاره کرد که برای سرمایه گذاری در طلا از روش‌های مطمئن‌تری که در آن نیازی به عیارسنجی نداریم هم می‌توانیم استفاده کنیم. به عنوان مثال سرمایه گذاری در اوراق سپرده سکه طلا یا خرید گواهی سپرده شمش طلا از این دسته هستند. این نوع سرمایه گذاری در طلا از طریق صندوق‌های سرمایه گذاری طلا امکان‌پذیر است.

سرمایه گذاری در صندوق های طلا!

از ابزار نوین مالی که می‌توان از طریق آن در طلا سرمایه گذاری کرد، همین صندوق طلا است. صندوق سرمایه گذاری طلا، سبدی متشکل از اوراق مشتقه سکه طلا و شمش دارد. با خرید واحدهای سرمایه گذاری صندوق طلا می‌توان بدون نگرانی بابت تقلبی بودن طلا، در این فلز گرانبها سرمایه گذاری کرد. صندوق طلای کیان که با نماد گوهر نشان داده می‌شود، از همین نوع صندوق است که می‌توان در آن اقدام به سرمایه گذاری کرد. سبد صندوق طلا ساختاری حساب شده دارد.

بخشی از دارایی این صندوق به شمش اختصاص دارد و از طرف دیگر، صندوق طلا اوراق سکه طلا را هم در سبد خود قرار دارد تا در زمان رشد بهای دلار و طلا بتواند از بازدهی قابل توجهی از این بازار برخوردار شود. بخش کمی از دارایی صندوق نیز در گزینه‌های سرمایه گذاری دیگر قرار دارد. بنابراین برای انجام سرمایه گذاری هوشمندانه و مطمئن در طلا می‌توان به جای عیارسنجی و صرف وقت و هزینه برای یافتن قطعه طلای موردنظر به طور غیرمستقیم اقدام به سرمایه گذاری در طلا کرد.

جمع بندی

نکاتی که در مورد طلا گفتیم را به خاطر داشته باشید تا بتوانید با خیالی آسوده‌تر به سرمایه گذاری در طلا به عنوان فلز گرانبها اقدام کنید. علاوه بر تمام این روش‌ها برای شناخت عیار طلا باید بدانیم که با فلزی طرف هستیم که نیاز به مراقبت کافی دارد. عیار به عنوان میزان سنجش طلا مورد استفاده قرار می‌گیرد و در اقلیم‌های مختلف، میزان عیار به کار رفته در زیورآلات فرق دارد. علاوه بر نکات اشاره شده، همان‌طور که گفته شد، برای سرمایه گذاری مطمئن و هوشمند در طلا می‌توانیم از صندوق سرمایه گذاری طلا بهره‌مند شویم. ابزار نوینی مانند صندوق سرمایه گذاری طلا می‌تواند سرمایه افراد را از خطراتی مانند سرقت و گم شدن که در خرید طلای فیزیکی پیش می‌آیند، دور نگه دارد و از طرفی دیگر از پرداخت مالیات و اجرت ساخت طلای فیزیکی بی‌نیاز کند.

در نهایت، با رشد دلار حباب سکه بالا می رود و خریداران سکه‌های کوچک طلا مانند سکه گرمی، گاهی مواقع ممکن است حدود نیمی از پولی که بابت خرید انواع سکه طلا می‌پردازند را بابت حباب قیمتی آنها پرداخت کنند. این در حالی است که صندوق طلا در شرایط مشابه حباب بسیار کمتری دارد.