عیار طلا چیست و چطور تشخیص داده می شود؟

حتما تاکنون بازها اسم عیار طلا به گوشتان خورده است. شاید کنجکاو شده باشید که مثلا عیار 18 بودن طلا چه معنایی دارد و اصلا اهمیت آن چیست؟ احتمالا برایتان پیش آمده که طلا خریده باشید و بخواهید بدانید واقعا چقدر از آن طلای ناب است.

عیار یکی از سنجه‌های اندازه‌گیری میزان خلوص فلزات گرانبها مانند طلا است و به این منظور استفاده می‌شود تا بدانیم چند درصد از کل وزن زیورآلاتی که خریده‌ایم، طلای ناب است. گرچه میزان عیار را در هر قطعه طلا مشخص می‌کنند و نیاز به محاسبه شخصی که می‌خواهد طلا بخرد نیست اما شما باید بدانید که چرا طلا گران است؟

اما ممکن است این سوال هم برای‌مان پیش بیاید که وقتی می‌گویند طلای 18 یا 24 یا 21 و یا هر میزان عیار دیگر به چه معنی است؟ می‌توان در فرصت پیش‌‎آمده به این سوالات پاسخ کامل داد.

عیار، معیار سنجش طلا

واقعیتی که باید در مورد طلا بدانیم این است که بر خلاف تصوری که به طور معمول در مورد فلز طلا داریم و این‌طور به نظرمان می‌رسد که فلز طلا محکم است، باید گفت که طلا فلزی بسیار نرم است و با فشار بسیار کمی تغییر شکل می‌دهد. به همین خاطر است که میزانی از فلزات دیگر را با طلای خالص ترکیب می‌کنند تا بتوانند زیورآلات و محصولات دیگری از طلا بسازند.

بالاترین میزان عیار، 24 است که طلای خالص محسوب می‌شود. زمانی که می‌شنویم که قطعه طلایی را 24 عیار می‌دانند، به این معنی است که 99.9 درصد آن قطعه از طلای خالص تشکیل شده است. البته شیوه‌های دیگری هم برای سنجش طلا وجود دارد. به عنوان مثال برخی از کشورها از میزان 0 تا 1000 برای سنجش میزان طلای به کار رفته در زیورآلات استفاده می‌کنند.

گفتنی است که میزان بالاترین عیار در این نوع شمارش هم 999.9 اعلام می‌شود و نه 1000. ممکن است این سوال پیش بیاید که آن میزان فلزی که برای محکم شدن طلا استفاده می‌شود از چه نوع فلزی است؟ به طور معمول نقره و مس برای ترکیب با طلا استفاده می‌شود تا محصول ساخته شده به ساختار مستحکمی برسد.

عیار طلا چطور محاسبه می‌شود؟

این که عیار طلا را به چه شکل محاسبه می‌کنند را با یک مثال ساده می‌توان توضیح داد. تصور کنید که قطعه طلایی در اختیار داریم و می‌خواهیم عیار آن را بسنجیم. اگر این قطعه طلا را به 1000 تکه تقسیم کنیم و از آن 1000 تکه 750 تکه از طلا باشد، این‌طور نتیجه گیری می‌کنیم که آن قطعه از 0 تا 1000، میزان عیار 750 را دارد که به عیار می‌شود 18 چرا که اگر 18 را بر 24 تقسیم کنیم و حاصل را در عدد هزار ضرب نماییم، عدد 750 به دست می‌آید.

در واقع عدد 750 درج شده پشت برخی قطعات طلا برابر است با 18 عیار بودن آن یا به عبارتی 75 درصد از محصول در دست شما طلای خالص است. اگر عیار دیگری از طلا مثلا طلای عیار 17 را ببینید هم می‌توانید آن را به این نحو تفسیر کنید: 17 را بر 24 تقسیم کرده و در صد ضرب کنید. در این مثال عدد به دست آمده 70.8 درصد خواهد بود. یعنی اگر طلای 17 عیار دیدید، باید بدانید که حدود 71 درصد از آن طلای خالص است.

دسته بندی طلا در ایران و جهان

جالب است بدانیم که طلا در ایران – به طور معمول - 750 یا همان 18 عیار است. اگر به فاکتورهای طلافروشی‌ها بعد از خرید هر قطعه طلا دقت کنیم، می‌بینم که 18 عیار در آن نوشته شده است. گرچه در بیش‌تر کشورهای جهان عیاری که برای زیورآلات استفاده می‌شود پایین‎‌تر از کشورهای شرقی – به ویژه خاورمیانه – است.

تفاوت میزان عیار در کشورهای اروپایی و آسیایی در این است که نگاه مردم شرق به طلا بیش‌تر به عنوان گزینه‌ای مناسب برای سرمایه گذاری است. در حالی که مصرف طلای خالص در کشورهای اروپایی بیش‎‌تر برای صنایع در نظر گرفته می‌شود.

البته نکته جالب در مورد ارتباط استفاده طلا و عیار آن در اقلیم‌های مختلف این است که طلای با عیار بالا در مناطقی که رطوبت بالایی دارند – مانند کشورهای اروپایی – به سرعت تیره می‌شوند. به همین خاطر، استفاده از طلای با عیار کم‌تر در میان آن‌ها مرسوم است.

حال که بحث به اقلیم و مناطق مختلف رسید، شاید جالب باشد که بدانیم در مناطق مختلف و قاره‌های گوناگون، از چه عیار طلایی استفاده می‌شود.

عیار طلا از کجا آمد؟

تاریخچه عیار طلا هم از ابعادی است که می‎توان در مورد آن نکاتی که جسته گریخته در تاریخ ثبت شده است را یادآور شد. این‌طور نقل شده است که کنستانتین که امپراتور رم بود برای اولین بار روشی را برای سنجش میزان طلا ابداع کرد. او برای این سنجش از واژه (Carat) استفاده کرد که ما این کلمه را در زبان امروز به «قیراط» می‌شناسیم. بعدها هم انگلیسی‌ها از واژه (Carat) استفاده کردند.

روش‌های تشخیص عیار طلا

می‌توان روش‌های تشخیص عیار طلا را به دسته‌های سنتی و مدرن تقسیم کرد. به این معنی که بعضی از این روش‌ها با دستگاه‌هایی که برای عیارسنجی ساخته شده‌اند انجام می‌شوند. برخی دیگر از روش‌ها نیز با ابزار ساده‌تری که از قدیم مورد استفاده بوده است، عیار طلا را می‌سنجند و ز این طریق شناسایی کرد که خرید طلا چه زمانی به صرفه است؟

روش کوپلاسیون

این روش از انواع عیارسنجی‌های تخصصی است که تنها صاحبان آزمایشگاه‌های ویژه می‌توانند آن را انجام دهند. برای این آزمایش، 1 گرم طلا را با نسبت 3 به یک با مقدار مشخص از نقره ترکیب می‌کنند و اگر لازم باشد مس هم به آن اضافه می‌کنند.

سپس آن را در لایه‌ای از فلز سرب قرار می‌دهند و با دمای 1050 درجه سانتی گراد حرارت می‌دهند. پس از این که آن را خارج کردند، به مدت 90 دقیقه در اسید نیتریک می‌جوشانند و آن‌چه که می‌ماند را دوباره وزن می‌کنند. اختلاف وزن بعد از آزمایش و قبل از آزمایش میزان طلا نشان می‌دهد که قیراط طلا چه اندازه است.

روش سنگ محک

یکی دیگر از نام‌های سنگ محک، سنگ کوارتز است. این روش برای سنجش عیار طلا به این صورت است که کلیدهایی را روی سنگ محک می‌کشند و طلا را با آن وزن می‌کنند. اگر قطعه طلای موردنظر بر اساس کلیدهای کشیده شده روی سنگ محک کم‌تر از 14 عیار باشد، برای انجام آزمایش خلوص طلا از اسید نیتریک و نمک طعام برای خورده شدن ناخالصی‌ها استفاده می‌کنند و دوباره باقی مانده را با سنگ محک می‌سنجند. البته باید به یاد داشته باشیم که این روش برای سنجش اصل بودن طلا مناسب است و برای سنجش عیار طلا دقت لازم را ندارد. می‎توان از روش‌های دیگر هم برای این‌که بتوان فهمید چطور طلای اصل را تشخیص دهیم؟ استفاده کرد.

روش XRF

این روش بر خلاف روش سنگ محک، روشی تخصصی به حساب می‌آید. می‌دانیم که طلا و دیگر فلزات نه فقط در صخره و سنگ بلکه در خاک هم وجود دارد. روش XRF برای یافتن طلای موجود در خاک استفاده می‌شود. با این روش می‌توان عیار طلا را هم سنجید. به این شکل که قطعه طلای موردنظر را در دستگاه قرار می‌دهیم و با تاباندن اشعه X ، اتم‌ها و الکترون‌های موجود در آن واکنش نشان می‌دهند و با این اتفاق اشعه x دوم تولید می‌شود. با کمک دومین اشعه ‌x می‌توان مقدار موجود از دیگر فلزات در قطعه طلا را متوجه شد و عیار طلا را سنجید. این روش برای آزمایش شمش‌های طلا هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عیار طلا در طلای سفید، صورتی و رزگلد

ممکن است نگاهی به جعبه جواهرات‌تان بیاندازید و چشم‌تان به قطعه طلای سفید یا صورتی و رزگلدی بیافتد که خریده‌اید و علاوه بر علاقه زیادی که به آن‌ها دارید، این سوال را از خود بپرسید که آیا آن‌ها هم عیار دارند یا خیر؟

قبل از هر چیز باید گفت که نگران نباشید. تمام سه نوع طلای سفید، صورتی و رزگلد مانند طلای زرد عیار دارند و بر اساس همان طلای زرد عیارشان را می‌سنجند. اما این‌که طلای سفید چطور سفید است؟ باید گفت این اتفاق با یک دستکاری شیمیایی بر لایه بیرونی قطعه طلا انجام می‌شود. طلاسازها با استفاده از لایه نازکی از فلز رادیوم اقدام به سفید کردن لایه بیرونی طلا می‌کنند و آن را سفید می‌کنند.

در مدت زمان طولانی این ماده از بین می‌رود و زردی طلا نمایان می‌شود. در مورد طلای صورتی و رزگلد هم چنین اتفاقی می‌افتد. اما با این تفاوت که از یک لایه فلز نقره یا مس برای صورتی و رزگلد کردن آن استفاده می‌شود.

سخن آخر

نکاتی که در مورد طلا گفتیم را به خاطر داشته باشید تا بتوانید با خیالی آسوده‌تر به سرمایه گذاری در طلا به عنوان فلز گرانبها اقدام کنید. علاوه بر تمام این روش‌ها برای شناخت عیار طلا باید بدانیم که با فلزی طرف هستیم که نیاز به مراقبت کافی دارد. عیار به عنوان میزان برای سنجش طلا مورد استفاده قرار می‌گیرد و در اقلیم‌های مختلف میزان عیار به کار رفته در زیورآلات فرق دارد.