قنبر رحیمی، بنیانگذار صنعت سنگ در ایران

می‌گویند اطراف برخوار و میمه در استان اصفهان پر از سنگ‌های جادویی است. آدم را کنجکاو می‌کند که به این منطقه سفر کند و ببیند منظور از سنگ جادویی چیست؟ یعنی موضوع مافوق تصور آدمی در این قسمت از ایران در جریان است؟ البته که منظور از خارق العاده بودن سنگ‌های این منطقه، جنس آن‌ها است. سنگ‌هایی که به خاطر خلوص بسیار زیادی که دارند با متراژهای زیاد به صورت یک تکه استخراج می‌شوند و با گذر کردن از مراحل صنعتی به بهترین سنگ‌های ساختمانی تبدیل می‌شوند.

همیشه کسانی هستند که قدر این سرمایه‌ها را بدانند و برای بهره‌وری هر چه بهتر از مائده‌های زمینی که در اختیار این کشور قرار گرفته است، تلاش کنند. در همان منطقه از اصفهان در روستای بیدشک در سال 1297 خورشیدی فرزندی به دنیا آمد به نام قنبر. این فرزند خلف ایران زمین قرار بود قدردان سرمایه ملی که در اطرف روستایش به وفور دیده می‌شد، باشد. سنگ‌هایی که شاید بتوان گفت در هیچ کشور دیگری به این میزان از کیفیت وجود ندارد. البته که از دیرباز در ایران و تمدن‌های دیگری مانند مصر و روم استفاده‌های بسیاری از سنگ برای ساخت بناها می‌کردند اما قنبر رحیمی قرار بود که استخراج و بهره‌وری از سنگ در ایران را صنعتی کند.

در جستجوی سنگ‌ها

با این‌که استفاده از سنگ‌ها در ایران به هزاران سال قبل برمی‌گردد اما تا چند دهه پیش برای استخراج این محصول طبیعی از لوازم کشاورزی و ابزار شکار استفاده می‌کردند. یعنی با تیشه و چکش و میخ‌های آهنی برای تراشیدن سنگ‌ها استفاده می‌کردند و سختی بسیاری را تا مرحله استخراج متحمل می‌شدند و برای استفاده و جابجایی سنگ‌های بزرگ، ده‌ها نفر از بین می‌رفتند.

اما جستجو برای استفاده بهتر از سنگ باعث شد تا با پیشرفت در فناوری بتوان از وزن سنگ‌ها کم کرد و با صیقل دادن‌شان، بافت باکیفیت‌تری از آن‌ها استفاده کنند. طبق اسناد، می‌گویند ذخایر سنگ‌های تزئینی در جهان در حدود 15 میلیارد تن می‌رسد. بخش بزرگی از این سنگ‌های ویژه در خاک ایران وجود دارند. ایران از نظر دارا بودن معادن سنگ تزئینی در جهان در رتبه چهارم دنیا قرار دارد. زمانی می‌شود این رتبه قابل توجه را با تمام وجود حس کرد و به جهانیان نشان داد که افراد برای برطرف کردن موانع و استفاده هر چه بهتر تلاش کنند و مسیر بهره‌وری از معادن سنگ کشور را هموار کنند. قنبر رحیمی از دسته افرادی بود که از همان دوران جوانی تمام توان خود را در این مسیر قرار داد. سن و سالی نداشت که به شهر نیم‌ور رفت. می‌دانست که این شهر، گنجینه‌ای از سنگ‌های تزئینی است. گرانیت‌ها، مرمریت‌ها، تراورتن‌ها و مرمرها را به خوبی می‌شناخت و سال‌ها برای یافتن و استخراج این سنگ‌های ویژه و باارزش در نیم‌ور ماند. او آنقدر در این شهر ماند و تلاش کرد که در باور اهالی نیم‌ور، او یکی از محلی‌های همان‌جا به حساب می‌آمد.

کشف معادن در این منطقه باعث شد تا بسیاری از خانواده‌های آن شهر و شهرهای اطراف در اصفهان به نان برسند. سختی‌های بسیاری کشید. مافیای سنگ و معادن هم که هر لحظه برای او نقشه‌ای داشتند و کسانی بودند که او را تهدید می‌کردند. اما قنبر رحیمی به فعالیت خود ادامه می‌داد و یک روز از عمر خود را دست از کار نکشید. کار او فقط محدود به یافتن معادن سنگ و استخراج سنگ از آن‌ها نبود بلکه شاگردان بسیاری را در زمینه سنگ شناسی تربیت کرد.

از کشف معادن تا برج آزادی

رحیمی در ذره ذره خاک مناطقی مانند نیم‌ور و دیگر قسمت‌های اصفهان جستجو کرد و معادن مهم بسیاری را یافت. معادنی مانند معدن عباس آباد، آتشکوه نیم‌ور و معدن مرمریت جوشقان از یافته‌های قنبر رحیمی است. هر کدام از این معادن به عنوان منابع اقتصادی ایران به حساب می‌آیند. هم‌زمان با یافتن معدن مرمریت جوشقان، ساخت برج آزادی در تهران در حال اجرا بود. قنبر از این موضوع خوشحال بود که توانسته بود از سنگ‌های نایاب مرمریت برای ساخت نمای برج آزادی هدیه دهد. او می‌دانست هدیه‌ای که از دل معدن جوشقان به تن برج آزادی هدیه داده برای نسل‌های بعدی هم می‌ماند. اگر امروز به نمای برج آزادی نگاه بیاندازیم، می‌توانیم سنگ‌های اهدایی تراورتن و مرمریت قنبر رحیمی را ببینیم. همه می‌دانستند که پدر صنعت سنگ ایران کسی نیست جز قنبر رحیمی. البته تنها نمای برج آزادی نبود که با سنگ‌های قنبر رحیمی تزئین شد. دیوارهای مقتل امام حسین در کربلا و حرم حضرت عباس هم با سنگ‌های مرمر روشن که او هدیه داده بود ساخته شد.

از خام فروشی تا صادرات

از اکتشاف و استخراج گرفته تا حمل و برش و مصرف سنگ‌های تزئینی در ایران تا قبل از قنبر رحیمی و تحولاتی که او به وجود آورده بود به صورت سنتی انجام می‌شد. اما بعد از این‌که صنعت سنگ ایران به دست او شکل گرفت، ماشین‌های سخت‌بر برای استخراج معادن سنگ در کشور مورد استفاده قرار گرفتند. حضور این ماشین‌ها باعث شد تا دیگر نیازی به استفاده از مواد انفجاری نباشد. انفجار باعث می‌شد بافت سنگ‌های تزئینی که در دل کوه قرار داشتند آسیب ببیند.

حضور ابزار پیشرفته برای استخراج سنگ کار به ظاهر ساده‌ای به نظر می‌رسد. اما قنبر رحیمی برای ایجاد تحولات با موانع بسیاری روبه‌رو بود و آن‌ها را برطرف کرد. قنبر رحیمی معتقد است که دو ویژگی باعث به ثمر نشستن زحماتش شد: پیگیری و صبر. او معتقد بود که معدن، نعمت خداوند است و نباید با روش‌های نادرست باعث هدر رفتن این نعمت شویم. به همین دلیل بود که انفجار معادن برای استخراج‌شان را قبول نداشت. او که می‌دید سنگ‌های تزئینی ایرانی را بدون آماده‌سازی به عنوان مواد خام به کشورهای دیگر می‌فروشند، دست به کار صادرات سنگ شد و آن را مانند کالایی باارزش و با قیمت واقعی‌اش صادر می‌کرد و برای اقتصاد کشور ارز آوری می‌کرد. او در 18 مهر سال 1371 خورشیدی دار فانی را وداع گفت. مقبره پدر صنعت سنگ ایران در ابن بابویه شهر ری است. مجسمه او در یکی از میادین شهرهای ایتالیا با عنوان پدر سنگ ایران وجود دارد. قنبر رحیمی که به ارباب قنبر هم شهرت داشت رسیدن به موفقیت را تنها در سایه کار و تلاش می‌دید و در تمام سال‌های زندگی‌اش برای شکوفایی کشور از هیچ تلاشی فروگذار نبود.