چرا طلا به منبع امنی برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده است؟

اگر از افراد مختلف در کشورهای جهان بپرسیم پول خود را در شرایط تورم کجا سرمایه‌گذاری می‌کنند، خیلی از آنان به طلا اشاره خواهند کرد. طلا قرن‌ها است که به عنوان پناهگاه خوبی برای سرمایه افراد تبدیل شده است. اعتمادی که به فلز زرد شکل گرفته است، آن را حتی به پشتوانه بانک‌های مرکزی برای انتشار پول نیز تبدیل کرده است. در ادامه به تاریخچه طلا در ایران و جهان اشاره خواهیم کرد و چگونگی تبدیل شدن این فلز ارزشمند به منبعی برای سرمایه‌گذاری را نیز مطرح خواهیم نمود.

تاریخچه طلا در دنیا

معادن طلا نخستین بار هزاران سال پیش ایجاد شدند، حتی پیش از آن که اهرام مصر ساخته شوند. با این حال، نخستین تمدنی که از طلا به عنوان شکلی از پول استفاده کرد، امپراتوری لیدیه در غرب ترکیه امروزی و 700 سال پیش از میلاد مسیح بود. در طول قرن‌های بعد، سکه‌های طلا تبدیل به شکل رایجی از پول شدند که در سراسر جهان به کار می‌رفتند.

در مجموع، چند هزار سال است که از طلا برای ساخت جواهرات یا ساخت مدال‌ها و ضرب سکه استفاده می‌شود. با این حال دامنه استفاده از طلا به این موارد محدود نمانده است. طلا امروزه در طیف وسیعی کاربرد پیدا کرده است: از تلفن‌های همراه گرفته تا داروها و حتی ساخت لباس‌های فضانوردان.

تاریخچه طلا در ایران

بر اساس اطلاعات دایره‌المعارف ایرانیکا، تاریخچه تولید طلا در ایران به دوره پیش از اسلام و امپراتوری هخامنشیان برمی‌گردد. نخستین اشیای طلایی که در ایران کشف شده شامل جواهراتی با روکش طلا است که عمدتا در مقبره‌های کهن یافت می‌شوند. تاریخچه ضرب سکه طلا یا همان زر به داریوش هخامنشی نسبت داده می‌شود و به نظر می‌رسد برای اولین بار در سال 514 پیش از میلاد مسیح صورت گرفته باشد.

نام سکه ضرب شده در ایران دَریک بود. در قرن‌های بعد ارزش طلا همچنان حفظ و حتی به آن افزوده شده است. در حال حاضر طلا در ایران به خصوص برای افراد سالمندتر نقش مهمی دارد و بسیاری از آنان در هنگام تورم اقدام به خرید سکه و طلا می‌کنند تا ارزش پولشان را در یک اقتصاد تورمی حفظ کنند.

ویژگی‌های طلا چیست؟

طلا نوعی فلز قیمتی است که در پوسته زمین یافت می‌شود. این فلز گاهی به صورت ترکیبی با سایر فلزات و گاهی به صورت قطعه پیدا می‌شود. بزرگترین قطعه طلای یافت شده تاکنون بیش از 78 کیلوگرم وزن دارد. امروزه بیش از 190 هزار تن طلا در جهان وجود دارد. طلا عنصری کمیاب است و رنگ جذابی دارد. علاوه بر این، قابلیت شکل‌گیری و چکش‌خواری دارد، بدون آن که بشکند.

برخلاف فلزاتی مانند آهن، طلا زنگ نمی‌زند و قابلیت کاربرد در موارد مختلفی را دارا است. طلا قرن‌ها است که اعتماد مردم را به خود جلب کرده است و کمیابی، زیبایی و کاربردهای آن عواملی برای استقبال از آن بوده است. علاوه بر این، فلز زرد در صورت تشدید نااطمینانی‌های سیاسی- اقتصادی، جنگ یا فجایع طبیعی و بیماری‌هایی مانند کرونا نیز مورد استقبال قرار می‌گیرد.

انواع مصارف طلا

طلا به عنوان فلزی زیبا و گران‌قیمت دارای مصارف مختلفی است. در سه ماهه دوم سال 2023 از این فلز گرانبها در سطح جهان در ساخت جواهرات، تکنولوژی، سرمایه گذاری، ساخت شمش و سکه و نگه‌داری توسط بانک‌های مرکزی و سایر موسسات مالی استفاده شده است.

مصرف طلا در تکنولوژی

در سه ماهه دوم سال 2023 مصرف طلا در بخش تکنولوژی نسبت به سه ماهه دوم سال 2023 حدودا 10 درصد کاهش داشته است. در این دوره زمانی، طلای مصرف شده در بخش تکنولوژی 70.4 تن بوده است. اما بخش تکنولوژی خود به سه زیر مجموعه تقسیم بندی می‌شود.

مصرف صنعتی

طلا از قدرت رسانایی بسیار بالایی برخوردار است. این امر موجب شده است تا بتوان از این فلز در صنایع الکتریکی به بهترین شکل استفاده کرد. اجزای الکتریکی که از طلا ساخته می‌شوند ماندگاری و دوام بالاتری دارند. وقتی دستگاه‌های الکترونیکی با ولتاژ یا جریان پایین برق روبرو شوند، اتصالاتشان در اثر خوردگی یا لکه‌دار شدن قطع می‌شود.

اما طلا با داشتن رسانایی بالا و مقاومت در برابر زنگ زدن و خوردگی، این مشکل را برطرف می‌کند. البته نباید فراموش کرد کاربرد طلا در این قطعات الکترونیکی موجب افزایش چشمگیر بهای آنها می‌شود و به همین دلیل مناسب وسایل خاص است. از سوی دیگر، کاربرد طلا در صنایع مختلف بسیار زیاد است. طلای به کار رفته در دستگاه‌های الکترونیک مانند تلفن همراه، سیستم موقعیت‌یاب، تلوزیون‌های امروزی و بسیاری از قطعات کامپیوتربسیار اندک است. در این دوره سه ماهه در سطح جهانی 56.4 تن طلا در بخش قطعات الکترونیکی مصرف شده است که نسبت به دوره زمانی سال گذشته 12 درصد کاهش را تجربه کرده است. این کاهش تقاضا برای مصرف طلا در بخش الکترونیک ممکن است ناشی از رکود اقتصاد جهانی باشد.

دندان‌پزشکی

یکی دیگر از مصارف طلا، استفاده از آن در پزشکی و دندان پزشکی است. در این بازه زمانی سه ماهه مصرف طلا در دندان پزشکی 10 درصد کاهش داشته و به 2.4 تن رسیده است. ممکن است افرادی را دیده باشید که از طلا برای پر کردن، روکش گذاری روی دندن‌ها یا بر روی سیم ارتودنسی استفاده کرده‌اند. این کار نه تنها بی‌ضرر است بلکه برای زیبا سازی و داشتن جلوه بهتر دندان‌ها استفاده زیادی دارد. طلا علاوه بر وسایل الکترونیکی و پزشکی در صنایع هوا فضا نیز کاربرد دارد.

در صنعت هوافضا کاربرد طلا به این شکل است که از آن برای رسانایی بین قطعات به کار برده در ساخت وسایل نقلیه فضایی استفاده می‌شود. در بسیاری از قسمت‌های این وسایل شما شاهد یک پلی استر هستید که با روکش طلا پوشیده شده است. همچنین در برخی موارد از طلا برای روان سازی قطعات و دستگاه‌های مکانیکی جهت کاهش اصطکاک بین آنها استفاده می‌شود.

سایر صنایع

در بخش تکنولوژی بیشترین مصرف طلا در دندانپزشکی و الکترونیک است اما در سایر صنایع نیز از این فلز رسانا استفاده می‌شود. مصرف طلا در همه صنایع بجز دندانپزشکی و الکترونیک در سه ماهه دوم سال 2023 حدودا 11.6 تن بوده است.

ساخت جواهرات

مصرف طلا در جواهرات بیشترین مقدار را نسبت به سایر بخش‌های دیگر دارد. در بخش جواهرات تقاضای طلا در سه ماهه دوم سال 2023 بیش از 491 تن بوده است.

سرمایه گذاری در طلا

از دیگر بخش‌هایی که تقاضای زیادی برای طلا دارد، بخش سرمایه گذاری است. زیرا سرمایه گذاری در طلا یکی از گزینه‌های مهم برای مصون ماندن از تورم است. تقاضای طلا در بخش سرمایه گذاری در سه ماهه دوم سال 2023 نسبت به دوره زمانی سال گذشته میلادی 20 درصد رشد را تجربه کرده و به 256.1 تن رسیده است.

مصرف طلا در بخش شمش و سکه

بعد از بخش جواهرات، بالاترین میزان تقاضای طلا در سه ماهه دوم سال 2023 در جهان مربوط به شمش و سکه بوده است. تقاضای جهانی در بخش شمش و سکه در این بازه زمانی سه ماهه 277.5 تن بوده است. این مقدار تقاضای طلا در شمش و سکه نسبت به سه ماهه دوم سال 2022 حدودا 10 درصد رشد را تجربه کرده است. این بخش خود به سه زیر مجموعه شامل شمش طلای فیزیکی، سکه رسمی و مدال تقسیم می‌شود. هرکدام از زیربخش‌های شمش طلای فیزیکی، سکه رسمی و مدال به ترتیب در سه ماهه دوم سال 2023 حدودا 162.9 تن، 88.9 تن و 25.8 تن تقاضا داشته‌اند.

بانک‌های مرکزی و سایر موسسات مالی

تقاضا برای طلا از سوی بانک‌ها و سایر موسسات مالی در این دوره سه ماهه کاهش 35 درصدی را ثبت کرده است. با این وجود، در این دوره زمانی تقاضای بانک‌ها و موسسات مالی 102.9 تن طلا بوده است.

عرضه طلا

برای عرضه طلا تنها دو راه وجود دارد، استخراج معدنی طلا یا بازیافت طلاهای کهنه. در سه ماهه دوم سال 2023 استخراج معدنی طلا بالغ بر 923.4 تن بوده است که نسبت به دوره زمانی مشابه سال گذشته 4 درصد رشد را تجربه کرده است. از سوی دیگر بازیافت طلا و عرضه دو مرتبه آن به بازار با افزایش 7 درصدی به 1255.2 تن رسیده است.

مصرف زینتی

اصلی‌ترین و گسترده‌ترین کاربرد طلا در جواهرات می‌باشد. طلا عنصری است که آن را از معادن استخراج می‌کنند و بیشتر طلای استخراج شده صرف ساختن زیورآلات و جواهرات می‌شود. مصرف صنعتی این فلز ارزشمند نسبت به جواهرات کمتر است. برای ساخت حلقه ازدواج، شمش طلا و گردنبندهای زینتی اصولا از طلا استفاده می‌شود و فلزات دیگر کمتر در ساخت جواهرات مورد توجه قرار می‌گیرند.

انواع سرمایه گذاری در طلا

برای سرمایه گذاری در طلا روش‌های متفاوی وجود دارد. افراد کشورهای مختلف طلا را یک گزینه قابل اطمینان برای فرار از تورم می‌دانند. سرمایه گذاری در طلا می‌تواند قدرت خرید افراد را در برابر تورم افسار گسیخته مصون نگه دارد. چند روش برای سرمایه گذاری در این بازار پرمتقاضی شامل، سرمایه گذاری در سکه، سرمایه گذاری در شمش طلا، سرمایه گذاری در جواهرات و طلای زینتی و سرمایه گذاری در صندوق‌های طلا هستند.

سرمایه گذاری در سکه طلا

رایج‌ترین نوع سرمایه گذاری در طلا، خرید سکه است و سوال اصلی اینجاست که خرید کدام سکه بهتر است؟ بسیاری از خانواده‌ها و سایر افرادی که به نوعی دارای پس انداز هستند و می‌خواهند پس انداز خود را در بازار طلا سرمایه گذاری کنند، اقدام به خرید سکه طلا می‌کنند. سکه‌های طلا به مقدار زیادی در هر طلا فروشی یا مراکز دیگر عرضه سکه طلا وجود دارند و به آسانی می‌شود اقدام به خریداری آن کرد. این سکه‌ها انواع مختلف و وزن متفاوتی دارند. وزن یک سکه تمام 8.133 گرم است.

سرمایه گذاری در طلای گرمی و جواهرات

بعضی از افراد نیز برای سرمایه گذاری در طلا اقدام به خرید جواهرات می‌کنند. اما این افراد بصورت ناخواسته عملا در بازار طلا سرمایه گذاری کرده‌اند. سرمایه گذاری در جواهرات زینتی ساخته شده از طلا علاوه بر استفاده روزمره خود یک نوع سرمایه گذاری محسوب می‌شود.

سرمایه گذاری در شمش طلا

از دیگر روش‌های سرمایه‌ گذاری در طلا، خرید شمش طلا است. اما باید توجه کرد که شمش‌های با وزن بالا قیمت بالایی دارند و هر شخصی نمی‌تواند در آنها سرمایه گذاری کند. اما افرادی که پس انداز زیادی دارند و می‌خواهند در بازار طلا سرمایه گذاری کنند می‌توانند در شمش طلا سرمایه گذاری کنند. مزیت این گزینه آن است که دچار حباب خاصی نمی‌شود در نهایت شما باید تصمیم بگیرید که خرید سکه طلا بهتر است یا شمش طلا؟

صندوق‌های طلا

روش‌های گفته شده برای سرمایه گذاری در طلا عموما روش‌های سنتی سرمایه گذاری در طلا بودند. اما نوع دیگری از سرمایه گذاری در طلا وجود دارد که از جهات زیادی بهتر از روش‌های سنتی است. صندوق‌های سرمایه گذاری در طلا نوعی سرمایه گذاری جدید در طلا هستند. افراد برای سرمایه گذاری در صندوق‌های طلا دیگر نیازی ندارند که به صورت حضوری برای خرید طلا مراجعه کنند.

از سوی دیگر، این صندوق‌های طلا در برابر سرقت و جعل در امان هستند. فردی که از بازار طلا می‌خرد و اقدام به سرمایه گذاری در طلا می‌کند، ممکن است که طلای با عیار پایین به او بفروشند یا اینکه این طلای خریداری شده‌اش مورد سرقت قرار بگیرد. اما صندوق‌های طلا این گونه معایب را ندارند. از جمله این صندوق‌ها می‌توان به صندوق طلای کیان اشاره کرد.

چرا طلا به منبع امنی برای سرمایه‌گذاری تبدیل شد؟

ویژگی‌های طلا که در بالا به آن اشاره کردیم، موجب می‌شود در اقتصادهای تورمی قیمت واقعی آن تقریبا ثابت بماند. این در حالی است که قیمت اسمی آن افزایش پیدا می‌کند. اما این به چه معنا است؟

معنای دقیق آن این است که به نوعی ما را در برابر تورم بیمه می‌کند و قیمت آن در بلندمدت تقریبا به اندازه تورم رشد می‌کند. تورم پدیده‌ای پولی است. یعنی عمدتا به دلیل سیاست‌های نادرست بانک مرکزی و به زبان ساده افزایش نقدینگی رخ می‌دهد. در چنین شرایطی ارزش پول ملی یک کشور افت می‌کند.

مثلا تورم نقطه به نقطه یک ساله 25 درصد باشد، شما باید برای خرید همان کالاها و خدماتی که یک سال پیش می‌خریدید، 25 درصد بیشتر پول بدهید؛ یعنی اگر سال قبل یک میلیون تومان پرداخت می‌کردید، اکنون باید یک میلیون و 250 هزار تومان بپردازید. همان طور که گفتیم در این شرایط طلا معمولا همگام با تورم رشد کرده و بنابراین سرمایه افراد را حفظ می‌کند. البته باید به چند نکته مهم در این زمینه توجه کرد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.

نکات مهم در مورد سرمایه‌گذاری در طلا

اگر می‌خواهید در طلا سرمایه‌گذاری کنید تا سرمایه خود را از شر تورم حفظ کنید، باید به این نکات توجه کنید. یکی از این موارد خرید طلای گرمی است. طلای 18 عیار معمولا با اجرت ساخت و مالیات‌هایی همراه است که عملا قیمت خرید را بالا می‌برند در حالی که بهای آنها معادل با طلا نیست و به هنگام فروش چندان محسوب نمی‌شود.

از طرف دیگر، طلای فیزیکی می‌تواند جعلی باشد یا به سرقت برود. این موارد باعث شد صندوق‌های طلا معرفی شوند. این صندوق‌ها 70 تا 95 درصد از سرمایه خود را صرف خرید گواهی سکه می‌کنند. مابقی سرمایه آنها صرف سایر گزینه‌های سرمایه‌گذاری می‌شود. به همین دلیل هم معمولا ریسک آنها در افت قیمت کمتر از افت سکه فیزیکی است. البته در صورت افزایش قیمت آنها هم رشد می‌کنند اما معمولا کمی کمتر از افزایش قیمت سکه فیزیکی.