چطور تنبلی ذاتی ما سرمایه‌گذاری‌مان را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

فرض کنید برای گردش به جایی رفته‌اید. ناگهان گرسنه می‌شوید و به تنها مغازه آنجا می‌روید. این مغازه فقط یک نوع پیتزا برای فروش دارد و روی هر پیتزا هم مخلفات قابل انتخاب است، البته به طور پیش فرض تمام مخلفات روی آن انتخاب شده و اگر شما مخلفات را نمی‌خواهید باید آن‌ها را یکی یکی لغو کنید. قیمت کل پیتزا هم با مخلفات 100 هزار تومان است. ممکن است شما چند مورد از مخلفات را حذف کنید تا قیمت پیتزا برایتان ارزان‌تر شود و با 80 هزار تومان آن را خریداری می‌کنید. حالا فرض کنید، این مغازه طور دیگری باشد. یعنی یک پیتزای استاندارد به قیمت 60 هزار تومان و بدون مخلفات وجود دارد. شما احتمالا چند مورد به آن اضافه می‌کنید و برای پیتزا 70 هزار تومان پول می‌دهید. این آزمایشی است که مشابه آن را محققان دانشگاه آیوا در سال 2002 انجام دادند. آنان می‌خواستند اصل کمترین مقاومت را در تصمیم‌گیری‌های ما مورد بررسی قرار دهند. اما اصل کمترین مقاومت چیست؟

اصل کمترین مقاومت چیست؟

یکی از نکاتی که پژوهشگران اقتصاد رفتاری به آن اشاره کرده‌اند، اصل کمترین مقاومت است. این اصل ریشه در اصول فیزیکی عام هم دارد (البته نه به معنای علمی دقیق بلکه به معنای قابل مشاهده بودن پدیده‌های فیزیکی). اگر مسیر جریان رودخانه‌ای را نگاه کنید، می‌بینید به اولین مانعی که می‌خورد، مسیرش را تغییر می‌دهد. در واقع این اصل به معنای آن است که ما و حتی در برخی موارد طبیعت، تمایل داریم کارها را به آسانترین شیوه ممکن انجام دهیم و از اتلاف انرژی جلوگیری کنیم. به همین دلیل هم وقتی به دوراهی می‌خوریم، گزینه‌ای که کمتر انرژی ما را بگیرد، انتخاب می‌کنیم. به عبارت دیگر، همه ما تنبل هستیم. هر تصمیمی باعث نوعی صرف انرژی می‌شود و این تنبلی باعث می‌شود تا حد ممکن از گرفتن تصمیمات دوری کنیم و در صورتی که بخواهیم تصمیمی هم بگیریم، به صورت ناخودآگاه آن را با کمترین صرف انرژی انجام می‌دهیم. این موضوع پیامدهای زیادی در زندگی شخصی ما و تصمیماتی که می‌گیریم دارد.

بیشتر بخوانید: اثر انگور ترش چیست؟

مثال‌هایی عینی از اصل کمترین مقاومت

به مثالی که در ابتدای متن اشاره کردیم، بازمی‌گردیم. چرا افراد وقتی با پیتزای کامل روبرو می‌شدند، پول بیشتری پرداخت می‌کردند؟ همان طور که در بالا اشاره کردیم، افراد تمایل دارند تا در تصمیم‌گیری‌های خود اصل کمترین مقاومت را رعایت کنند. در مورد مغازه اول، هنگامی که از افراد خواسته می‌شود تا دست به انتخاب مخلفات و حذف آنها بزنند، آنها میل به صرف انرژی کمتر دارند و همین که پیتزا کمی ارزان‌تر می‌شود، راضی می‌شوند. در مورد مغازه دوم هم بار دیگر اصل کمترین مقاومت را رعایت می‌کنند. یعنی تنها چند گزینه عادی به غذای خود اضافه می‌کنند. ظاهرا ما نمی‌خواهیم انرژی زیادی برای انتخاب‌هایمان صرف کنیم.

بیشتر بخوانید: افق زمانی در سرمایه گذاری چیست؟

دردسرهای تعدد انتخاب برای انسان‌ها

بسیاری از افراد گمان می‌کنند ما در تصمیم‌گذاری‌های خود کاملا عقلایی عمل می‌کنیم. اما این موضوع درست نیست. در بالا به مثال‌هایی از آن اشاره کردیم. انتخاب بین چند گزینه مختلف دشوار است و چون تلاش ذهنی ما را بیشتر می‌کند اغلب ما را از تصمیم‌گیری بازمی‌دارد. در سال 2000 دو پژوهشگر به نام‌های شینا ینگار و مارک لپر آزمایش هوشمندانه‌ای ترتیب دادند که نشان می‌داد افزایش پیچیدگی یک انتخاب احتمال گزینش آن انتخاب را کاهش می‌دهد. آزمایش آنها جالب بود. آنها 6 نوع مربا را در اختیار افراد گذاشتند و از آنها خواستند یکی را خریداری کنند. در این شرایط 30 درصد از افراد تصمیم گرفتند یکی از انواع مرباهای موجود را بخرند. در مرحله بعد آنها تعداد مرباها را به 24 نوع افزایش دادند. جالب اینجا است که خریداران به 3 درصد کاهش یافتند! این یعنی افراد در تصمیم‌گیری دچار مشکل می‌شدند و حتی از خرید صرف‌نظر می‌کردند. این آزمایش یک نتیجه جالب دارد: هر چه تصمیم‌گیری در مورد پدیده‌ای پیچیده‌تر باشد برای ما خسته‌کننده‌‎تر می‌شود. در این حالت آنها به احتمال کمتری انتخاب می‌شوند. این یعنی ما هم از اصل مسیر با کمترین مقاومت تبعیت می‌کنیم.

بیشتر بخوانید: مشاوره سرمایه گذاری برای مبتدی ها

نکته جالب دیگر این است که کسانی که از میان 6 مربا انتخاب کرده بودند از خرید خود راضی‌تر و خشنودتر از کسانی بودند که از میان 24 مربا خرید خود را انتخاب کرده بودند. بنابراین این تعدد انتخاب نه تنها گاهی سودمند نیست، بلکه خوشحالی ما از انتخابمان را کمتر کرده یا حتی باعث می‌شود آن را انتخاب نکنیم.

چطور اصل کمترین مقاومت روی سرمایه‌گذاری ما تاثیر می‌گذارد؟

همان طور که دیدیم، اصل کمترین مقاومت روی تصمیم‌های ما تاثیر می‌گذارد. دلیلی ندارد چنین تصمیم‌هایی تنها به جنبه‌های احساسی زندگی ما مربوط شود و روی رفتار سرمایه‌گذاری ما بی‌اثر باشد. جایی که ما با تعدد انتخاب روبرو هستیم، به خصوص اگر شناخت کافی از بازارهای سرمایه‌گذاری نداشته باشیم، به راحتی ممکن است انتخاب نکنیم یا ساده‌ترین آنها را که لزوما گزینه خوبی هم نیست، انتخاب کنیم. علاوه بر این، ما یک دارایی را به دلیل آن می‌خریم که سود به دست بیاوریم. اگر آشنایی خوبی با بازارهای سرمایه‌گذاری نداشته باشیم، با کمترین حرکت خلاف انتظار بازار ممکن است تغییر مسیر بدهیم و سرمایه خود را با فروش نابجا دچار مشکل کنیم. در واقع از آنجا که بازارهای مالی با نوسانات همراه هستند، احتمال این که با مقاومت روبرو شوبم و مسیر سرمایه‌گذاری خود را تغییر دهیم، کم نیست. این کار ما را از تحلیل درست شرایط دور می‌کند. اینجاست که صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند در رفع اصل کمترین مقاومت نقش خوبی ایفا کنند. صندوق‌های معتبر با توجه به تخصصی که در بازارهای مختلف به کار می‌گیرند، می‌توانند بازارها را به خوبی تحلیل کنند و تصمیمات مناسبی برای زمان سرمایه‌گذاری بگیرند.

بیشتر بخوانید: انواع ریسک سرمایه گذاری کدامند؟

جمع‌بندی

در این مطلب به بررسی اصل کمترین مقاومت پرداختیم و آثار آن را روی زندگی و تصمیمات ما شرح دادیم. توجه داشته باشید که این اثر لزوما بد نیست و در زندگی کارکردهای مثبتی هم دارد. اما باید مراقب وجوه منفی آن نیز باشیم. بسیاری از ما فکر می‌کنند که ما ترجیحات مشخص و پایداری داریم، اما خیلی هم این گونه نیست. برخی ترجیحات ما به صورت لحظه‌ای نوسان می‌کنند و به شدت وابسته به محیطی هستند که در آن قرار می‌گیریم. اما خبر خوب این است که محیطی که در آن فعالیت می‌کنیم قابل تغییر است. اگر ذهن ما به فکر این است که از موانع فرار کند و انرژی صرف آنها نکند، باید محیطی مناسب برای آنها پیدا کنیم که فارغ از این موانع باشند. این کار در زمینه سرمایه‌گذاری هم امکان‌پذیر است.