نرخ بازده چیست و چگونه حساب می‌شود؟

آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که سرمایه گذاری که سال‌ها پیش انجام دادید تا به امروز چقدر بازدهی داشته است؟ این سوال فقط شامل سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، دلار و طلا نیست بلکه گاهی شامل کالاهای سرمایه‌ای نیز می‌شود که مواردی مانند خودرو و جواهرات را نیز در برمی‌گیرد. در ادامه ابتدا به بررسی تعریف نرخ بازده می‌پردازیم و سپس آن را در بازارهای مختلف توضیح می‌دهیم. در نهایت نشان می‌دهیم که با محاسبه بازدهی بازارهای مختلف چطور می‌توانید بازار سرمایه گذاری برتر را بشناسید.

نرخ بازده چیست؟

نرخ بازده (RoR) سود یا زیان خالص یک سرمایه گذاری در دوره زمانی مشخصی است که به صورت درصدی از هزینه اولیه سرمایه گذاری بیان می‌شود. در واقع، نرخ بازده برای اندازه گیری سود یا زیان یک سرمایه‌گذاری در طول زمان استفاده می‌شود. این معیار را می‌توان در انواع دارایی‌ها، از سهام گرفته تا اوراق قرضه، املاک و مستغلات و حتی کالاهای هنری استفاده کرد. این شاخص با هر نوع دارایی کار می‌کند، مشروط بر این که دارایی در نقطه‌ای از زمان خریداری شود و جریان نقدی در آینده ایجاد کند. البته باید توجه کرد که اثرات تورم در محاسبه نرخ بازده برای دارایی‌ها در نظر گرفته نمی‌شود اما تورم در نرخ بازدهی واقعی اعمال می‌شود.

نحوه بدست آوردن نرخ بازده

نرخ بازدهی متاثر از ارزش حال حاضر یک سرمایه گذاری و ارزش اولیه آن است. این شاخص بیان می‌کند که پس از یک دوره زمانی، سرمایه‌گذاری انجام گرفته چند درصد سود داشته است. اگر عدد بازدهی مثبت باشد به این معنی است که سرمایه گذاری مورد نظر سودده بوده است و اگر عدد منفی شود به معنی زیان‌ده بودن سرمایه‌گذاری است. نرخ بازدهی به صورت درصد بیان می‌شود. فرمول به دست آوردن نرخ بازده را می‌توان در زیر مشاهده کرد.

به عنوان مثال، فردی را در نظر بگیرید که در سال‌های گذشته یک قطعه طلا را به قیمت 5 میلیون تومان خریداری کرده است. در حال حاضر این قطعه دست دوم قیمتی نزدیک به 14 میلیون تومان دارد. نرخ بازده این قطعه طلا در طول این سال‌ها این گونه محاسبه می‌شود: ابتدا باید ارزش فعلی این قطعه طلا که 14میلیون تومان است را از ارزش اولیه آن که 5 میلیون تومان است کسر کرد (9=5-14) . سپس عدد 9 میلیون را که به دست آوردیم بر ارزش اولیه قطعه که 5 میلیون تومان بود، تقسیم می‌کنیم. در نهایت عدد به دست آمده را در 100 ضرب می‌کنیم. عددی که در این مثال به دست می‌آید 180 درصد است. به این معنی که این قطعه طلای خریداری شده چند سال پیش، تاکنون بازدهی 180 درصدی برای خریدار آن داشته است. به عبارت دیگر قیمت آن 2.8 برابر شده است.

نرخ بازده در بازار سهام

محاسبات نرخ بازده برای سهام و اوراق قرضه کمی متفاوت است. فرض کنید یک سرمایه گذار، 10 هزار سهم را به قیمت 700 تومان برای هر سهم خریداری می‌کند. او این سهام را به مدت پنج سال در اختیار دارد و مجموعاً 3 میلیون تومان سود سهام به دست می‌آورد. سرمایه گذار این 10 هزار سهم را با قیمت هر سهم 900 تومان می‌فروشد. در این حالت ارزش فعلی سرمایه گذاری به این صورت حساب می‌شود که ابتدا تعداد کل سهام را در قیمت فعلی آن ضرب می‌کنیم و سپس مقدار سود بدست آمده در این سال‌ها که 3 میلیون تومان بوده است را با آن جمع می‌کنیم. در نتیجه عدد به دست آمده برابر با 12 میلیون تومان است. این 12 میلیون تومان را از ارزش سرمایه‌گذاری اولیه که 7 میلیون تومان است کسر می‌کنیم و سپس بر ارزش اولیه سرمایه‌گذاری تقسیم می‌کنیم. عدد نهایی که بدست می‌آید را در 100 ضرب می‌کنیم. عدد حاصل مقدار بازده را برحسب درصد نشان می‌دهد که در این مثال برابر با 71.42 درصد است. این عدد به معنای آن است که فرد سرمایه‌گذار در این 5 سال 71.42 درصد بازده به دست آورده است.

نرخ بازده واقعی

نرخ بازدهی که در بالا توضیح داده شد، نرخ بازدهی ساده است. در محاسبه نرخ بازدهی ساده نرخ تورم دخیل نیست اما برای به دست آوردن نرخ بازدهی که نرخ تورم نیز در آن موثر باشد باید نرخ بازدهی واقعی را محاسبه کنیم. دلیل اینکه نرخ بازدهی واقعی دارای اهمیت است، این است که 1 میلیون تومان ده سال گذشته با 1 میلیون تومان حال حاضر بسیار متفاوت است و تورم قدرت خرید آن را کاهش داده است.

برای به دست آوردن نرخ بازدهی واقعی کافی است نرخ بازدهی ساده را از نرخ تورمی که در بازه زمانی مورد محاسبه بدست آمده است کسر کرد. به عنوان مثال اگر نرخ بازدهی اسمی 500 درصد باشد (یعنی ارزش دارایی شما 6 برابر شده باشد) و در بازه پنج ساله نرخ تورم 390 درصد باشد، نرخ بازدهی واقعی برابر با 110 درصد خواهد بود.

یک مثال دیگر برای محاسبه نرخ بازده

در بخش آخر می‌خواهیم نرخ بازده اسمی و واقعی را برای مهر ماه 1401 بررسی کنیم تا با مطلب بیشتر آشنا شوید. البته این کار برای سال یا هفته هم امکان‌پذیر است. در مهر ماه تورم اعلام شده از سوی مرکز آمار 3 درصد بود. این در حالی است که سکه امامی در این یک ماه از 14 میلیون و 340 هزار تومان به 14 میلیون و 972 هزار تومان رسید. اگر بازده ساده را حساب کنیم، عدد 4.4 درصد خواهد بود. حالا این بازده ساده را از تورم کم کنید.

در بازه یک ماهه شما 1.4 درصد از تورم جلوتر بوده‌اید و بنابراین وضعیت قدرت خرید شما بهتر شده است. اما بیایید فرض کنیم پولتان را در بانک سپرده‌گذاری یک ساله کرده بودید. به ازای یک ماه تقریبا 1.3 درصد عایدی به شما تعلق می‌گیرد که بازده اسمی شماست. حالا این عدد را از تورم کم کنید. حاصل منفی 1.7 درصد خواهد بود. معنای این حرف آن است که شما با وجودی که سود کرده‌اید اما چون به اندازه تورم بازده نداشته‌اید باز هم با کاهش قدرت خرید و سرمایه‌تان روبرو شده‌اید. اگر هم پولتان را در جایی قرار نداده و در خانه نگه داشته بودید، بازدهی اسمی شما صفر و بازده واقعی شما در مهر ماه امسال منفی 3 درصد می‌شد. این محاسبات به شما در شناخت گزینه سرمایه گذاری مناسب کمک می‌کند.