نرخ ارز رسمی چیست؟

در سال‌های اخیر برخی مفاهیم اقتصادی بر سر زبان‌ها افتاده و مردم بارها آنها را شنیده‌اند. از جمله این مفاهیم و اصطلاحات، ارز است. ارز در ایران با پسوندهای متفاوتی همراه است، مثلا برای دلار احتمالا عبارات زیر را شنیده باشید: ارز نیمایی، دلار سنا، ارز بازار آزاد و ارز رسمی. اگر شما هم از جمله کسانی باشید که آشنایی چندانی با بازارها ندارند، شاید بخواهید با این اصطلاحات آشنا شوید. پیشتر به بررسی ارز نیمایی و دلار سنا پرداخته‌ایم. در اینجا شما را با ارز رسمی بیشتر آشنا می‌کنیم.

نظام‌های ارزی در دنیا

برای مدیریت پولی در یک کشور و انجام مبادلات مورد نیاز، نظام‌های ارزی شکل گرفته‌اند. به طور کلی این نظام‌ها را می‌توان به دو دسته نظام ارزی نرخ ارز ثابت و نرخ ارز شناور تقسیم‌بندی کرد، هرچند در این میان برخی به نظام ارزی شناور مدیریت شده هم اشاره می‌کنند که ترکیبی از دو نظام ارزی بالا است.

تا پیش از دهه 1970 میلادی نظام‌های ارزی در دنیا عمدتا به صورت نرخ ارز ثابت بودند. در این صورت، سیاست‌گذاران پولی نرخ ارز را با یک دارایی مانند طلا یا یک ارز معتبر یا سبدی از ارزهای معتبر میخکوب یا ثابت نگه می‌دارند. به عنوان مثال اگر چند سال مبادلات ریال و دلار به گونه‌ای باشد که در ازای هر دلار مثلا 4000 تومان پرداخت کنید و با وجود تحولاتی مانند افزایش تورم و مسایل اقتصادی کلان این نرخ ثابت بماند، یک ویژگی نرخ ارز ثابت رعایت شده است. نظام نرخ ارز ثابت مشکلات فراوانی دارد، از جمله این که چنین اقتصادهایی در صورتی که در معرض شوک‌های اقتصادی جدی و نسبتا طولانی قرار گیرند، می‌تواند با دشواری‌هایی در تامین ارز روبرو شود. علاوه بر این، در چنین اقتصادهایی نرخ ارز به دلیل اختلاف قیمت بازار و نرخ رسمی چندگانه می‌شود و پتانسیل‌هایی برای رانت‌جویی ایجاد می‌کند.

بیشتر بخوانید: انواع ارز در ایران

دومین نظام ارزی مهم که در اغلب کشورهای معتبر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد، نظام نرخ ارز شناور است. در نظام نرخ ارز شناور قیمت ارزها طبق مکانیسم بازار و عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. در این نوع نظام ارزی دولت‌ها دخالت خاصی ندارند و تنها همین نرخ برای مبادلات اعلام می‌شود.

نرخ ارز رسمی چیست؟

نرخ ارز رسمی به نرخی می‌گویند که واحد پولی یک کشور با واحد پولی کشور دیگری مبادله می‌شود و در جایی که بازار ارز با محدودیت یا ممنوعیت روبرو باشد، از سوی مقامات کشوری یا نهادهای رسمی اعلام می‌شود. نرخ ارز رسمی در ایران بسیار پایین‌تر از نرخ ارز بازار آزاد است و در حال حاضر همان 4200 تومان است. این در حالی است که قیمت ارز در بازار آزاد نزدیک به 30 هزار تومان است. اختلاف قیمت بین بازار ارز رسمی و بازار آزاد می‌تواند این انگیزه را ایجاد کند که افراد سودجو به طریقی به آن ارز دست پیدا کنند و آن را در بازار آزاد به فروش برسانند تا عایدی چشمگیری به دست آورند.

نرخ ارز رسمی به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

نرخ ارز رسمی به عموم افراد تعلق نمی‌گیرد، اما شاید مایل باشید بدانید چه کسانی می‌‎توانند ارز را با این قیمت دریافت کنند. نرخ ارز رسمی یا 4200 تومانی در سال 97 به چند مصرف تعلق می‌گرفت که از آن جمله می‌توان به ارز مسافرتی، ارز درمانی، ارز ماموریتی، دانشجویی و برخی موارد اشاره کرد با این حال به مرور این ارز منحصر به واردات کالاهای اساسی و دارو شد. ناگفته نماند به تازگی بحث‌های زیادی در بودجه 1401 مطرح شده که به موجب آن امکان دارد ارز 4200 تومانی برای سال آینده حذف شود اما بحث بر سر ارز دارو همچنان ادامه دارد.

بیشتر بخوانید: دلار سنا چیست و به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

جمع‌بندی

در این مطلب به بررسی نظام‌های ارزی پرداختیم و مفهوم این که نرخ ارز رسمی چیست را نیز بررسی کردیم. همان طور که گفتیم، نرخ ارز رسمی در جایی معنی پیدا می‌کند که مکانیسم بازار چندان به رسمیت شناخته نمی‌شود. در این شرایط، به خصوص وقتی مشکلات اقتصادی رو به افزایش بگذارد، قیمت ارز در بازار آزاد با قیمت نرخ ارز رسمی اختلاف زیادی پیدا خواهد کرد و افراد سعی می‌کنند به ارزهایی که با قیمت رسمی داده می‌شوند، دست پیدا کنند. این موضوع می‌تواند تاثیرات زیادی روی بازارها بگذارد.