بازار آتی چیست؟

بازار آتی یکی از گزینه‌های داد و ستد در بورس کالا است. معمولا دو نوع قرارداد در بازار مشتقه بورس کالا صورت می‌گیرند که عبارتند از آتی و اختیار معامله. قرارداد آتی به قراردادی گفته می‌شود که بر اساس آن فروشنده تعهد می‌کند مقدار کالای مشخصی را در یک سررسید معین به خریدار تحویل دهد. قیمت محصول در این نوع قرارداد در لحظه خرید تعیین می‌شود و نه در لحظه تحویل کالا، اما پرداخت پول توافق شده به زمان تحویل موکول می‌شود. در این قرارداد فاصله بین زمان خرید و تحویل کالا می‌تواند چند ماه باشد. از طرفی، وقتی موعد تحوبل کالا برسد، خریدار نمی‌تواند از این کار سرپیچی کند. با این حساب شما می‌توانید کالایی که هنوز ندارید را خرید و فروش کنید و در آینده آن را تحویل بگیرید یا تحویل دهید.

ویژگی‌های بازار آتی چیست؟

با توجه به آنچه گفتیم، برای بازار آتی می‌توان چندین ویژگی برشمرد. معافیت مالیاتی و تعلق گرفتن سود بانکی به پول مشتری که در حساب وی موجود است، از این جمله مزایا است. پایین بودن کارمزد نیز از جمله دیگر موارد سودمند این بازار است. افزون بر این، این امکان در بورس کالا وجود دارد که یک روزه پولتان را از حساب برداشت نمایید. یکی از مهمترین ویژگی‌های بازار آتی این است که در معاملات بورس کالا می‌توان اهرم را به کار گرفت. اصطلاح اهرم به معنی آن است که می‌توانیم چند برابر مبلغی که در حسابمان داریم، را روی معاملات خود تخصیص دهیم و در صورت سود چند برابر منتفع شویم. البته در صورت اشتباه، زیان هم قابل توجه خواهد بود. از سوی دیگر، بازار آتی دو طرفه است. این خاصیت به معنای آن است که هم از افزایش قیمت‌ها و هم از کاهش قیمت‌ها می‌‎توان سود برد.

بیشتر بخوانید: بورس چیست؟ آشنایی با روش های سرمایه گذاری در بورس ایران

مفاهیم مورد نیاز در قراردادهای بازار آتی

هر قرارداد با مفاهیمی مانند سررسید قرارداد، اندازه قرارداد، کالای مورد معامله و جریمه مشخص می‌شود. منظور از تاریخ سررسید موعد تحویل کالاها و پرداخت پول است که به صورت استاندارد از سوی بورس کالا مشخص می‌شود. اندازه قرارداد به حداقل خرید و فروشی گفته می‌شود که از سوی بورس کالا اطلاع داده می‌شود و میزانی که هر فرد اقدام به خرید یا فروش می‌کند، باید مضربی از اندازه قرارداد باشد. در زمینه کالای مورد معامله، منظور کالاهایی است که در بازار آتی وجود دارند. پیشتر این بازار عمدتا معطوف به سکه بود، اما اکنون اقلام دیگری را هم در خود جای داده است. در نهایت باید بدانید بازار آتی جریمه هم دارد. اگر در خرید و فروش یکی از طرفین به تعهداتش عمل نکند، مشمول جریمه خواهد شد. معمولا چنین جریمه‌ای یک درصد از کل ارزش قرارداد تسویه روز معامله است که دو طرف روی آن توافق کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: تاریخچه بازار بورس ایران

مثالی از به کارگیری اهرم در بازار آتی

همان طور که اشاره کردیم، با استفاده از اهرم می‌توان سود را چند برابر کرد. کسانی که دانش خوبی از روند قیمتی محصولات موجود در بازار آتی دارند، می‌توانند از فرصت‌های موجود در این بازار بهره‌مند شوند. مثلا اگر کسی فکر می‌کند قیمت زعفران در آینده افزایش خواهد یافت، می‌تواند با استفاده از اهرم 10 و خرید یک کیلوگرم زعفران، تا 10 کیلوگرم زعفران را بخریم. در موعد سررسید با توجه به قیمتی که تعیین کرده‌ایم می‌توانیم سود یا زیان نسبتا قابل توجهی را شاهد باشیم. استفاده از اهرم ریسک بالایی دارد و اگر با بازارهای مالی و کارکرد آنها آشنایی زیادی ندارید، بهتر است از این گزینه استفاده نکنید زیرا به راحتی ممکن است بخش عظیمی از سرمایه‌تان را از دست بدهید.

مثالی از سودآوری در حالت دوطرفه بودن بازار

ذهن بیشتر ما معمولا به بازارهای عادی عادت کرده است. در این نوع بازارها، وقتی یک دارایی را می‌خریم یا سهامی را معامله می‌کنیم، انتظار داریم بالا برود و ما هم همراه آن سود کنیم. پایین آمدن قیمت دارایی برای ما به معنی زیان است. اما همیشه این طور نیست. در بازار آتی، علاوه بر حالت عادی که می‌توانیم با افزایش قیمت سود کنیم، یک گزینه دیگر هم وجود دارد. اگر فعالان بازار به این نتیجه برسند که قیمت محصولات موجود کاهش می‌یابد، در قیمت‌های بالاتر کالاها را پیش‌فروش می‌کنند و پس از افت قیمت‌ها اقدام به خرید همان میزان می‌نمایند. در این صورت به اندازه اختلاف خرید و فروش سود می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود حتی وقتی محصولات با افت قیمت روبرو می‎شوند هم امکان سود بردن وجود داشته باشد.

بیشتر بخوانید: بورس چیست؟ آشنایی با روش های سرمایه گذاری در بورس ایران

چه محصولاتی در بازار آتی کالا قابل خرید و فروش هستند؟

در بازار آتی کالا می‌توان شماری از اقلام مختلف را خریداری کرد و در آینده آنها را تحویل گرفت. برخی از این اقلام عبارتند از: زعفران، زیره، پسته و نقره.

بیشتر بخوانید: بازار فرابورس چیست؟ و مزایای آن کدام است؟

چه کسانی در بازار آتی فعالیت می‌کنند؟

با توجه به ماهیت بازار آتی کالا که در بالا مورد اشاره قرار دادیم، تعدادی از افراد تمایل به سرمایه‌گذاری یا ورود به آن را دارند. در ادامه به 3 دسته از این نوع افراد اشاره می‌کنیم. دسته اول را افرادی تشکیل می‌دهند که قصد دارند کالایی را در آینده بخرند اما به دلیل این که نسبت به افزایش قیمت آن نگران هستند، دوست ندارند چندان منتظر بمانند. دسته دوم را کسانی تشکیل می‌دهند که کشاورز هستند. آنها محصولات کشاورزی را کشت کرده‌اند و در آینده به محصول خواهند رسید. این گروه از افراد از آن می‌ترسند که قیمت محصولاتشان در طول زمان افت کند. دسته سوم نه خریدار هستند و نه فروشنده. این گروه از افراد کسانی هستند که با انگیزه سوداگرانه یا سفته‌بازی وارد بورس کالا و قرارداد آتی شده‌اند. آنها حدس می‌زنند که در آینده قیمت یک کالا چه تغییراتی خواهد کرد و بر اساس آن به نحوی استراتژی خود را می‌چینند که سود به دست آورند.

بیشتر بخوانید: حباب قیمتی در بورس چیست؟

جمع‌بندی

در بالا به بررسی قرارداد آتی پرداختیم و بخش‌هایی که لازم است افراد تازه‌کار بدانند را توضیح دادیم. علاوه بر این، به ویژگی‌های این بازار اشاره کردیم و اهرم‌ها و ریسک‌های آن را نیز یادآوری کردیم. بازار آتی و قراردادهای موجود در آن از ابزارهای مالی مهمی است که در صورت یادگیری می‌توانید سود خوبی کسب کنید البته باید مراقب ریسک‌های موجود در آن نیز باشید.