کژمنشی یا مخاطره اخلاقی چیست؟
حسام الدین قادری- اشتراک‌گذاری
- 427
- 0
وقتی رفتار یکی از طرفین قرارداد نسبت به پیش از عقد آن تغییر کند و ریسکی برای طرف دیگر به وجود آورد، مخاطره اخلاقی یا کژمنشی رخ داده است.
آیا تا به امروز شنیده‌اید که فردی دارد از خانه یا ماشین دولتی یا شرکتی استفاده می‌کند ولی در عین حال با دقت بسیاری مراقب سلامتی و حفظ این اموال نیست؟
رفتاری که چنین افرادی در نحوه استفاده از این گونه وسایل از خود بروز می‌دهند وارد حیطه‌ی کژ منشی یا مخاطرات اخلاقی می‌شود. این قبیل افراد به دلیل این که در مقابل آسیب دیدگی این دارایی‌ها مسئولیت چندانی ندارند، در نحوه استفاده کردن از آن‌ها نیز کمتر احتیاط می‌کنند.
البته به شرطی که اطمینان داشته باشند که در صورت آسیب دیدگی اموال مواخذه نمی‌شوند. شاید تعجب کرده باشید که چطور چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد؟
این موضوع نشان می‌دهد که افراد و دولت‌ها هنگام عقد قرارداد‌های خود باید دقت بالاتری داشته باشند تا در همچین مواقعی کمتر دچار ضرر شوند. در ادامه به بررسی تعریف کژمنشی یا مخاطرات اخلاقی می‌پردازیم و جواب سوالات بالا را می‌دهیم.
کژ منشی یا مخاطرات اخلاقی چیست؟
کژمنشی یا مخاطرات اخلاقی (moral hazard) به این معنی است که یکی از طرفین هنگام عقد قرارداد اطلاعاتی را مخفی نگه دارد و به طرف مقابلی که می‌خواهد با وی قرارداد امضا کند ارائه ندهد.
بعد از عقد قرارداد طرف دیگر ممکن است با ریسک رفتار نامطلوب طرف پنهانکار روبرو باشد که ناشی از پنهان کردن و عدم ارائه اطلاعات درست هنگام قرارداد بوده است. این مساله را به این نحو هم می‌توان دید که رفتار یکی از طرفین پس از عقد قرارداد با پیش از آن تغییر کند.
این مساله در اقتصاد به عنوان کژمنشی معروف است.
خریدار و فروشنده بیمه
برای روشن‌تر شدن موضوع کژمنشی سعی می‌کنیم آن را با یک مثال ملموس توضیح دهیم. فردی که برای خودروی خود از یک شرکت بیمه کننده بیمه خریداری می‌کند هرگز در مورد نحوه رانندگی کردن خود به شرکت بیمه اطلاعات نمی‌دهد و چیزی را در مورد علاقه خود به سرعت بالا در اختیار بیمه کننده قرار نمی‌دهد.
این عدم ارائه درست اطلاعات باعث می‌شود که فروشنده بیمه نتواند صلاحیت فرد بیمه شونده را تشخیص دهد و با همین اطلاعات ناقص، اقدام به عقد قرار داد بیمه با بیمه شونده می‌کند.
بعد از عقد قرارداد بیمه، فرد بیمه شونده به احتمال زیاد کمتر موارد احتیاطی را رعایت می‌کند. زیرا می‌داند در صورت بروز هرگونه اتفاقی ازجمله خسارت مالی یا جانی، شرکت بیمه کننده به صورت تمام و کمال خسارت وارد شده را به بیمه شونده پرداخت می‌کند.
اما اگر این فرد، بیمه پرداخت خسارت خودرو نداشته باشد به احتمال بسیار بالایی در هنگام رانندگی بیشتر به مسائل ایمنی توجه می‌کند.
این مثال نشان می‌دهد که عدم تقارن اطلاعات باعث شده که طرفین قرارداد نتوانند به درستی همدیگر را بشناسند. در نتیجه عدم شناخت کافی دو طرف قرارداد از یکدیگر باعث بوجود آمدن کژمنشی یا مخاطرات اخلاقی شده است.
از مثال‌های دیگر در این مورد می‌توان به رفتارهای برخی افراد هنگام عقد ازدواج اشاره کرد که پس از مدتی رفتارشان را تغییر می‌دهند.
اگر به مثال ابتدای متن برگردیم، می‌توانیم ببینیم که برخی از افراد پیش از به دست آوردن مناصب یا سمت رفتار متفاوتی دارند و همین موضوع می‌تواند موجب تخصیص برخی منابع شود. این در حالی است که پس از دست یافتن به منابع، رفتار خود را تغییر می‌دهند.
کژمنشی در امور مالی
اگرفردی بخواهد از بانکی وام دریافت کند و توانایی بازپرداخت وام را نداشته باشد هرگز این اطلاعات را در اختیار بانک قرار نمی‌دهد. اگر بانک قرارداد مناسبی با فرد متقاضی وام امضا نکند، ممکن است وام پرداخت شده را هرگز نتواند بازپس بگیرد.
اما به دلیل عدم تقارن اطلاعات، بانک برای کاهش ریسک‌های خود از وام گیرنده تقاضای ضامن می‌کند. این تقاضا کردن ضامن به دلیل این است که بانک نمی‌تواند تشخیص دهد که متقاضی وام آیا می‌تواند وام را بازپرداخت کند یا خیر و از سوی دیگر بانک حتی نمی‌تواند از نیت متقاضی وام در مورد بازپرداخت یا عدم آن آگاهی کافی داشته باشد. به همین دلیل است که بانک سعی می‌کند با عقد قراردادی مناسب، این عدم اطلاعات کافی و کژمنشی حاصل از آن را رفع کند.
جلوگیری از کژمنشی
چند راه مختلف برای به حداقل رساندن مخاطرات اخلاقی وجود دارد. اولین راه این است که طرف ریسک پذیر یا همان فردی که اقدام به عدم ارائه اطلاعات کافی در مورد خود کرده است را با استفاده از مشوق‌هایی مسئولیت پذیر‌تر کنیم.
راه دوم، ایجاد سیاست‌هایی است که بتواند رفتارهایی که منجر به مخاطرات اخلاقی می‌شود را به عنوان جرم قابل مجازات تعیین کند. راه سوم، نظارت بیشتر بر فرد ریسک پذیر است تا سواستفاده از او کاهش یابد.
در مورد ریسک و انواع آن بیشتر بخوانید.
جمع بندی
همانگونه که گفته شد زمینه ساز کژمنشی یا مخاطرات اخلاقی عدم تقارن اطلاعات است. این عدم تقارن اطلاعات موجب می‌شود افراد قراردادهایی را بر اساس عدم اطلاعات کافی با یکدیگر امضا کنند.
این کار باعث می‌شود برحسب قرارداد امضا شده، در بسیاری از مسائل سهل انگاری صورت گیرد. شما چه مصداق‌های دیگری از کژمنشی می‌شناسید؟ با ما به اشتراک بگذارید.
