اثرات خارجی چیست و چه تاثیری روی زندگی ما دارد؟

حتما برایتان پیش آمده است که رفتار یا عملکرد فرد دیگری مستقیما روی زندگی شما تاثیر گذاشته باشد. در مورد کسب و کار و سرمایه گذاری نیز همین موضوع صحت دارد. به یک کارخانه سیمان فکر کنید. وجود این کارخانه سیمان برای بسیاری از افراد ساکن در آن منطقه ایجاد شغل کرده است. هرچند این شغل‌ها ممکن است مستقیم یا غیرمستقیم باشند. شغل‌های مستقیم از طریق کارکردن مستقیم در داخل کارخانه و دریافت حقوق و مزایای این کارخانه به وجود آمده‌اند اما شغل‌های غیرمستقیم شامل سوپر مارکت‌ها و غذا خوری‌هایی است که افراد شاغل در کارخانه ممکن است از آن‌ها استفاده کنند.

اما این ایجاد شغل و درآ‌مد‌زایی حاصل از وجود این کارخانه سیمان در یک منطقه خاص، تمام ماجرا نیست. زیرا این کارخانه سیمان علاوه بر ایجاد شغل برای ساکنین منطقه، باعث بروز ایجاد آلودگی محیطی برای ساکنان و محیط زیست نیز می‌شود. پس افراد جامعه خواه یا ناخواه تحت تاثیر اثرات مثبت و منفی وجود این کارخانه قرار می‌گیرند.

اثرات خارجی چیست ؟

اثرات خارجی به فعالیتی گفته می‌شود که از سوی یک بنگاه تولید کننده یا فرد ایجاد می‌شود و روی سایر افراد یا بنگاه‌ها تاثیر مستقیم می‌گذارد، بی آن که ایجاد کننده اثر هزینه آن را بپردازد یا سودی از آن عاید وی شود. اثرات خارجی می‌تواند مثبت یا منفی باشند همچنین می‌تواند از مصرف یا تولید یک کالا یا خدمات ناشی شود. هزینه‌ها و منافع اثرات خارجی می‌تواند خصوصی باشد و روی یک فرد خاص اثر بگذارد یا می‌تواند اجتماعی باشد و بر کل جامعه تاثیر بگذارد. اثرات خارجی عموماً روی محیط اثر می‌گذارند، مانند منابع طبیعی یا بهداشت عمومی.

اثرات خارجی از لحاظ تاثیرگذاری بر آحاد اقتصادی به دو دسته مثبت یا منفی تقسیم می‌شود. اثر جانبی مثبت زمانی اتفاق می‌افتد که فعالیت بنگاه یا فرد تولیدکننده اثر جانبی باعث افزایش مطلوبیت واحدی شود که از آن تاثیر می‌پذیرد.

به عنوان مثال وقتی که یک نفر خلاقیتی به خرج می‌دهد و فکر یا کالای بدیعی عرضه می‌کند که تحولی در جامعه ایجاد می‌کند شاید بابت آن مبلغی هم دریافت کند اما اثرات مثبت آن به مراتب بیشتر از قیمت آن است. این اثرات به کل جامعه می رسد. در مقابل اثرات جانبی منفی زمانی اتفاق می افتند که فعالیت بنگاه یا فرد تولیدکننده اثر جانبی باعث کاهش مطلوبیت واحدی شود که از آن تاثیر می‌پذیرد.

اثرات منفی و مثبت

بیشتر اثرات خارجی منفی هستند. آلودگی یک اثر خارجی منفی شناخته شده است. یک شرکت ممکن است تصمیم بگیرد که با اجرای عملیات جدیدی که برای محیط زیست مضر است، هزینه‌ها را کاهش دهد و سود را افزایش دهد. این افزایش سود ممکن است فقط متعلق به شرکت باشد. زیرا آلودگی که این شرکت ایجاد کرده است باعث ایجاد مشکلاتی برای محیط زیست و در نتیجه کل جامعه شده است. به طور کلی، اگر هزینه‌های اجتماعی بالاتر از هزینه‌های شخصی باشد، اثرات خارجی منفی تلقی می‌شود.

برخی عوامل خارجی مثبت هستند. اثرات خارجی مثبت زمانی اتفاق می‌افتند که یک سود مثبت، هم در سطح خصوصی و هم در سطح اجتماعی وجود داشته باشد. تحقیق و توسعه (R&D) انجام شده توسط یک شرکت می‌تواند یک اثر خارجی مثبت باشد. تحقیق و توسعه سود خصوصی یک شرکت را افزایش می‌دهد، اما مزیت دیگری نیز در افزایش سطح دانش عمومی یک جامعه دارد. به طور مشابه، تأکید بر آموزش نیز یک تأثیر خارجی مثبت است.

سرمایه گذاری در آموزش منجر به نیروی کار باهوش‌تر می‌شود و شرکت‌ها از استخدام کارمندانی که تحصیل کرده‌اند به دلیل داشتن دانش سود می‌برند. این به نفع کارفرمایان است زیرا نیروی کار دارای تحصیلات بهتر؛ به سرمایه گذاری کمتری در هزینه‌های آموزش و توسعه کارکنان نیاز دارد.

راه حل کاهش اثرات خارجی منفی

راه حل‌هایی برای غلبه بر پیامدهای منفی اثرات خارجی وجود دارند. این‌ موارد می‌توانند شامل بخش‌های دولتی و خصوصی باشند. مالیات یکی از راه حل‌های غلبه بر اثرات خارجی است. برای کمک به کاهش اثرات منفی برخی از عوامل خارجی مانند آلودگی، دولتها می‌توانند مالیاتی را بر کالاهای ایجاد کننده اثرات خارجی اعمال کنند.

این مالیات که مالیات پیگویی نامیده می‌شود (به نام اقتصاددان آرتور سی پیگو) برابر با ارزش اثر خارجی منفی در نظر گرفته می‌شود. این مالیات به منظور جلوگیری از فعالیت‌هایی است که هزینه خالص را به یک شخص ثالث غیر مرتبط تحمیل می‌کند. دولت علاوه بر مالیات ابزار دیگری برای کاهش اثرات خارجی در اختیار دارد.

یارانه‌ها می‌توانند بر اثرات خارجی منفی غلبه کنند. یک مثال می‌تواند یارانه دادن به گندم کارانی باشد که از فعالیت کارخانه سیمان ضرر کرده‌اند. دولت‌ها همچنین می‌توانند مقرراتی را برای خنثی کردن اثرات خارجی اعمال کنند. مقررات رایج ترین راه حل در نظر گرفته می‌شود. عموم مردم اغلب برای تصویب و وضع قوانین و مقررات مهار اثرات منفی عوامل خارجی به دولتها مراجعه می‌کنند تا با وضع قوانینی این اثرات را کاهش دهند.