رکود تورمی چیست؟

شاید عبارت رکود تورمی را نشنیده باشیم اما بارها و بارها آن را تجربه کرده‌ایم. رکود تورمی زمانی اتفاق می‌افتد که تورم در سطح بالایی قرار دارد و همگام با تورم، بیکاری و رکود نیز دامن‌گیر جامعه شده است. رکود تورمی یکی از سرسخت‌ترین چالش‌هایی است که سیاستمداران یک کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. در چنین دورانی اگر به داد تورم برسیم، نرخ بیکاری بالا می‌رود و اگر کاهش نرخ بیکاری را در دستور کار قرار دهند، تورم بالا می‌رود. موقعیتی است که یک کُمِیت ماجرا همیشه لنگ می‌زند. ابزارهایی که اقتصاددانان برای حل این نوع رکود در نظر می‌گیرند را نمی‌توان به عنوان بهترین راهکار در نظر گرفت. علاوه بر این که خود ما در حال تجربه این نوع رکود هستیم کشورهایی مانند ایالات متحده نیز نمونه‌هایی از آن را در گذشته تجربه کرده‌اند که به تفسیر و توضیح بیش‌تر آن خواهیم پرداخت.

نمونه هایی از رکود تورمی

وضعیتی غیر طبیعی که مانند کوه یخ امکان ذره ذره آب کردنش کار حضرت فیل است. رکود تورمی ترکیبی از رکود اقتصادی و تورم برای اقشاری است و در این شرایط وضعیت افراد بدتر می‌شود. اما جالب است بدانیم که وضعیت رکود تورمی کاملا غیر طبیعی است. از آن‌جایی غیرطبیعی است که تورم در اقتصاد ضعیف رخ نمی‌دهد. اگر تولید ناخالص داخلی ایالات متحده آمریکا را به طور سالانه با نرخ تورم بر سال این کشور مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که این کشور در سال های دهه 70 میلادی با رکود تورمی مواجه شده است. در این سال‌ها، دولت فدرال پول را به عنوان ابزاری برای تحریک رشد اقتصادی دستکاری کرد و در عین حال، عرضه را با کنترل بهای دستمزدها محدود کرد. به این ترتیب فاجعه این نوع رکود رخ داد. با خود می‌گوییم که 1970 میلادی و سال‌هایی که در امتداد آن گذشت دیگر از ما خیلی دور است. این سخن درست است اما پهلوهای سیاه تاریخ همیشه با ناکارآمدی‌ها دوباره قدرت تکرار شدن پیدا می‎‌کنند. به عنوان مثال در سال 2008 میلادی که چنان از زمانه ما دور هم نیست کشوری به نام زیمبابوه برای فرار از رکود تورمی آنقدر پول چاپ کرد که از آن طرف بام افتاده بود و در نتیجه وضعیت اقتصادی‌اش به یک ابر تورم تبدیل شد.

چطور وضعیت به این شکل درآمد؟

یا بهتر بگوییم؛ رکود تورمی چگونه کار می‌کند؟ اقتصاددانان می‌گویند فهمیدن این که این نوع رکود چگونه رخ می‌دهد تا حدی کار سختی است. اما یکی از عمده دلایلی که برای به وجود آمدن آن در نظر می‌گیرند پدیده‌ای به نام «شوک عرضه» است. اما شوک عرضه یعنی چه؟ زمانی که بانک‌ مرکزی عرضه پول را در شرایط رکودی افزایش دهد، یک نوع ضربه یا به اصطلاح خارجی‌ها شوک (shock) به اقتصاد وارد می‌شود که همین اتفاق می‌تواند باعث به وجود آمدن رکود تورمی شود. در واقع، سیاست‌های مالی و پولی بانک مرکزی در این میان بی تقصیر نیستند و با افزایش عرضه پول به اوضاع دامن می‌زنند. البته عملکرد کمک کننده به رکود تورمی از طرف بانک مرکزی تنها به این میزان ختم نمی‌شود. اگر دولت مالیات را افزایش دهد و همچنین بانک مرکزی نرخ بهره را افزایش دهد پس هر دو عملکرد تبدیل به مانعی برای تولید بیش‌تر شرکت‌ها می‌شوند. این دست سیاست‌ها موجب به وجود آمدن فضایی می‌شود که می‌تواند رشد را در عین وجود تورم کندتر و کندتر کند و در نهایت اقتصاد را به حال بیمار رکود تورمی بیاندازد یا آن را تشدید کند.

بیش‌تر بخوانید: سرمایه گذاری چیست؟

آیا ممکن است رکود تورمی دوباره رخ دهد؟

همان‌طور که گفتیم برخی از اتفاقات نامناسب و تلخ در تاریخ بشر مکررا رقم خورده است. نگرانی از تکرار رکود تورمی از سال 2011 دوباره جان گرفت. به عنوان مثال در ایالات متحده آمریکا، زمانی که بحث سیاست‌های پولی گسترده به میان آمد و کنگره آن را تصویب کرد همین مصوبه سال‌های دلهره‌آور گذشته را به یاد آورد. البته با تصمیماتی که در این کشور مبنا قرار داده شده است بعید است که سیاست‌های پولی تصویب شده از جنس ناکارآمدی‌های گذشته باشد. کنترل قیمت و دستمزد و سبک عرضه در این دوران عوض شده است و به احتمال بسیار زیاد خبری از رکود تورمی ویران‌گر 1970 میلادی نخواهد بود. این اتفاق در ایران هم سابقه دارد و تورم بالا همراه با رکود آفتی برای اقتصاد شده است.