تسویه معاملات در صندوق های سرمایه گذاری چگونه انجام می‌شود؟

سرمایه گذاران حرفه ای برای انجام معامله در بازار اوراق بهادار نیاز به واریز وجه به سیستم کارگزاری دارند. همچنین برای برداشت وجه حاصل از فروش سهام خود نیز باید از طریق سیستم کارگزاری اقدام کنند.

اما اینکه این تسویه حساب‌ها چگونه صورت می‌گیرد و همچنین زمان‌بندی واریز و برداشت وجه و نحوه تسویه معاملات در صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس یکی از سوالات سرمایه گذاران در این بازار است. در ادامه به جواب این سوالات خواهیم‌ پرداخت.

تسویه معامله چیست؟

برای انجام هر معامله‌ای یک خریدار و یک فروشنده وجود دارد. فروشنده در ازای دریافت وجه مورد نظر خود کالا یا خدمات خود را در اختیار فروشنده قرار می‌دهد. این کار یک داد و ستد ساده در بازار است. اما در بعضی بازارها شرایط کمی متفاوت‌تر است. در این بازار‌ها علاوه بر خریدار و فروشنده یک سیستم واسطه وجود دارد. این سیستم واسطه دخالتی در انجام معامله نمی‌کند بلکه فقط تسهیل کننده آن است.

در بازار اوراق بهادار برای انجام هر معامله، خریدار و فروشنده باید به یک سیستم واسطه رجوع کنند. این سیستم واسطه کارگزاری‌ها هستند. هم خریدار و هم فروشنده قبل از انجام معاملات خود باید در یکی از کارگزاری‌های کشور به انتخاب خود حساب کاربری افتتاح نمایند. سپس از طریق این حساب کاربری می‌توانند به بانک عاملی که در آن وجوه دارند متصل شده و پول خود را برای انجام معامله وارد حساب کاربری خود در کارگزاری کنند.

بعد از این کار خریداران می‌توانند اقدام به خرید سهام شرکت‌هایی کنند که از قبل، در بورس توسط شرکت‌ها ارائه شده‌اند. در این صورت کارگزاری با دریافت وجه از خریدار و پرداخت آن به فروشنده معامله را صورت می‌دهد. با انجام معامله، بلافاصله مالکیت سهام به خریدار داده می‌شود و در ازای آن، مبلغ معامله شده از حساب کاربری خریدار وارد کارگزاری می‌شود.

پس کارگزاری این وظیفه را دارد که تسهیل کننده انجام معامله در بازار سهام باشد و به ازای انجام این کار کارمزدی را از خریدار و فروشنده خواهد گرفت.

با این کار، کارگزاری‌ها تسویه معامله را انجام داده‌اند. اما این تمام ماجرا نیست. زیرا فروشنده بعد از فروش سهام خود، وجه پرداختی خریدار را در حساب کارگزاری خود دارد نه حساب بانکی شخصی خودش. برای انتقال این وجه به حساب بانکی خود زمانبندی خاصی وجود دارد.

یک نکته دیگر آن است که برخی کارگزاری‌ها اقدام به ارائه تخفیف 100 درصدی در کارمزد صندوق‌های خود کرده‌اند. به عنوان مثال خرید صندوق‌های شاخصی هم وزن کیان، صندوق درآمد ثابت کیان و صندوق سکه طلا کیان با مراجعه به اپلیکیشن دیجیتال و خرید از طریق آن این مزیت را دارد.

زمانبندی تسویه معاملات

بعد از انجام معامله و پرداخت وجه توسط خریدار و انتقال آن به حساب فروشنده در کارگزاری بسته به نوع معامله، زمان‌بندی برداشت وجه متفاوت خواهد بود.

در زمان معاملات بورسی و معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری دو زمان و تاریخ مهم وجود دارد که یکی تاریخ معامله و دیگری تاریخ تسویه است.

حرف T در این اصطلاحات مخفف کلمه Time به معنای زمان و معادل تاریخ معامله است. بنابراین T+1 به معنای تاریخ معامله به علاوه یک روز است و به ترتیب T+2 و T+3 به معنای به علاوه دو روز و به علاوه سه روز است. یعنی بعد از انجام معامله یک روز، دو روز یا سه روز بعد از انجام معامله تسویه کامل صورت می‌گیرد و وجه معامله شده به حساب فروشنده واریز خواهد شد. طبق تاریخ در نظر گرفته شده هر کدام از این موارد در زیر دسته‌بندی شده‌اند.

دسته اول: مدت زمان تسویه برای معاملات آتی و اختیار معامله، T+0 است.

دسته دوم: مدت زمان تسویه برای معاملات اوراق بهادار بادرآمد ثابت، گواهی سپرده کالایی، سکه تمام بهار تحویلی یک روزه، صندوق طلای کیان و صندوق با درآمد ثابت کیان T+1 است.

دسته سوم: مدت زمان تسویه برای معاملات سهام بورس، سهام فرابورس، حق تقدم خرید سهام، صندوق‌های مختلط، صندوق‌های زمین و ساختمان، اوراق حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن، T+2 است.

دسته چهارم: مدت زمان تسویه برای معاملات سلف برق، T+3 است.

از لحاظ زمانی، با تسویه هر دسته‌ای که برای فروش گذاشته‌اید، کمی بعد می‌توانید وجه حاصل از فروش آن را به خرید جدید اختصاص دهید.

برای مثال، اگر گزینه‌ای که فروخته‌اید از همان دسته‌ای باشد که قصد خریدش را دارید؛ می‌توانید در همان روز اقدام به خرید کنید. مثلا اگر از دسته خاصی مانند T+1معامله‌ای کرده باشید، در همان روز فروش می‌توانید در دسته T+1 خرید کنید و همچنین می‌توانید در همان روز از دسته‌های T+2 و T+3 هم خرید کنید.

مثلا با فروش صندوق سکه طلا کیان می‌توانید صندوق درآمد ثابت کیان بخرید یا پولتان را وارد صندوق‌های مختلط کنید. در نتیجه در هر دسته‌ای فروش داشته باشید در همان روز معامله فقط می‌توانید در همان دسته یا دسته‌های بالاتری که دیرتر تسویه می‌شوند، خرید کنید.

اما برای خرید در دسته‌های پایین‌تر باید حداقل یک روز کاری طی شود. مثلا اگر از دسته T+2 فروش داشته باشید در همان روز فقط می‌توانید در دسته T+2 و T+3 خرید کنید اما برای خرید دسته T+1 و T+0 باید حتما حداقل یک روز کاری طی شود.

یعنی اگر صندوق مختلط داشتید که دوره تسویه آن T+2 روز است و خواستید این صندوق را بفروشید، فقط می‌توانید در آن روزی که معامله انجام شده از دسته گزینه‌های T+2 مثل صندوق مسکن و غیره خرید کنید. حداقل یک روز بعد می‌توانید صندوق طلا بخرید.

جمع بندی

با توجه به نوع اوراق بهادار معامله شده در بازار سهام، زمان تسویه و معاملات بعدی آنان با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد. این تفاوت‌ها در آن است که بعد از معامله در همان روز چه نوع اوراق بهادار دیگری را می‌شود معامله کرد و اینکه بعد از معامله چه مدت زمان طول می‌کشد که وجه به صورت کامل تسویه شود و به حساب فروشنده واریز گردد.