سیاست پولی به زبان ساده

اقتصاد هرکشوری ممکن است در طول زمان بر حسب شرایط موجود دچار تحولاتی شود. این تحولات ممکن است مثبت یا منفی باشند. اگر تحولات مثبت باشد سیاست گذار مشکل چندانی نخواهد داشت.

اما اگر این تحولات به هر دلیلی منجر به اختلال در شرایط اقتصادی شود تصمیم گیرندگان اقتصادی وارد عمل شده و با استفاده از ابزار‌هایی که در اختیار دارند سعی بر رفع ناهماهنگی ایجاد شده خواهند کرد. به طور کلی تصمیم گیرندگان اقتصادی برای رفع مشکل بوجود آمده در اقتصاد کشور از دو سیاست پولی و مالی استفاده خواهند کرد.

سیاست‌های مالی توسط دولت، تصمیم گیری و اجرا شده و سیاست پولی توسط بانک مرکزی پیاده می‌شود. هر دو سیاست پولی و مالی در جهت کنترل تورم و افزایش نرخ رشد اقتصادی و ثبات اقتصادی خواهند بود اما با راهکارها و ابزارهای متفاوتی انجام خواهند گرفت.

در ادامه به بیان سیاست پولی، نحوه اجرای سیاست پولی و مالی و ابزارهای موجود برای انجام آنها خواهیم پرداخت.

سیاست مالی

سیاست مالی توسط دولت انجام می‌گیرد. دولت در شرایط مختلفی اقدام به اجرای سیاست‌های مالی می‌نماید. ابزار‌هایی که دولت از طریق آن سیاست مالی را اعمال می‌کند شامل، هزینه‌های دولت و نرخ مالیات می‌شوند.

اگر اقتصاد کشور در حالت رکود باشد دولت با کاهش نرخ مالیات و افزایش هزینه‌های خود باعث رونق دادن به اقتصاد کشور خواهد شد، به این اقدام دولت سیاست مالی انبساطی گفته می‌شود.

اما سیاست مالی انقباضی در حالتی اجرا می‌شود که اقتصاد کشور به اصطلاح در حال داغ شدن باشد و برای ایجاد ثبات اقتصادی، دولت اقدام به کاهش هزینه‌های خود و همچنین افزایش مالیات خواهد کرد.

سیاست پولی

مجری و تصمیم گیرنده در مورد سیاست پولی بانک مرکزی است. اصلی‌ترین وظیفه بانک مرکزی هر کشوری کنترل نرخ تورم در آن سرزمین است.

برای کنترل تورم، بانک مرکزی ابزار‌هایی در اختیار دارد. ابزار‌های در اختیار بانک مرکزی شامل تغییر نرخ بهره، فروش اوراق قرضه و تغییر در مقدار ذخیره قانونی بانک ها می‌شود. به طور کلی سیاست پولی به اقداماتی گفته می شود که بانک مرکزی با تغییر در حجم پول و ساختار نرخ بهره و سایر ابزار های کنترلی مانند اوراق قرضه و ذخیره قانونی بانک‌ها به هدف‌های خاص از پیش تعیین شده با توجه به شرایط اقتصادی کشور برسد. در ادامه به انواع سیاست‌های پولی قابل اجرا توسط بانک مرکزی اشاره می‌کنیم.

سیاست پولی انقباضی

سیاست پولی انقباضی در شرایطی توسط بانک مرکزی اجرا می‌شود که کشور در شرایط تورمی باشد. بانک مرکزی برای کنترل نرخ تورم در بلندمدت شروع به اجرای سیاست پولی انقباضی خواهد کرد تا بتواند اولا از افزایش نرخ تورم جلوگیری کند و دوم اینکه تورم اتفاق افتاده را به شرایط مطلوب کاهش دهد.

برای انجام این سیاست بانک مرکزی اقدام به افزایش نرخ بهره در بانک‌ها خواهد کرد. این افزایش نرخ بهره باعث افزایش انگیزه برای سرمایه گذاری در بانک‌ها و کاهش عرضه‌ی پول در جامعه خواهد شد.

کم شدن پول موجود در جامعه باعث کاهش قدرت خرج کردن در اقتصاد خواهد شد که به نوبه‌ی خود می‌تواند تقاضا را کاهش داده و سپس تورم را کاهش دهد. علاوه بر افزایش نرخ بهره، بانک مرکزی با انتشار اوراق قرضه سعی می‌کند پول موجود در جامعه را کاهش دهد که خود باعث کاهش تقاضا و فروکش کردن تورم می‌شود.

سیاست پولی انبساطی

سیاست پولی انبساطی یکی دیگر از اقدامات بانک مرکزی برای رفع رکود اقتصادی است. رکود اقتصادی در شرایطی اتفاق خواهد افتاد که تقاضا در جامعه کاهش و بیکاری افزایش یافته باشد.

در این حالت بانک مرکزی برای خروج اقتصاد از رکود اقدام به اجرای سیاست پولی انبساطی خواهد کرد. سیاست پولی انبساطی با استفاده از ابزار نرخ بهره توسط بانک مرکزی اجرا می‌شود.

بانک مرکزی از طریق کاهش نرخ بهره تلاش می‌کند که پول‌های سرمایه گذاری شده در بانک‌ها انگیزه سرمایه گذاری خود را از دست دهند و از بانک خارج شوند. این کار باعث افزایش تقاضا در جامعه شده و به تبع آن موجب کاهش بیکاری خواهد شد.

از دیگر ابزارهای مورد استفاده بانک مرکزی برای اجرای سیاست پولی استفاده از اوراق قرضه است. بانک مرکزی جهت رفع رکود اقتصادی اقدام به باز خرید اوراق قرضه فروخته شده خود خواهد کرد.

از این طریق نقدینگی موجود در اقتصاد را افزایش می‌دهد. این افزایش نقدینگی و پول در جریان باعث افزایش تقاضا و کم شدن رکود در جامعه خواهد شد. افزایش تقاضا نیز موجب کاهش بیکاری و جریان یافتن دوباره چرخه اقتصاد خواهد شد.

جمع بندی

در شرایطی که اقتصاد از حالت تعادلی خود خارج شود، بانک مرکزی و دولت از طریق سیاست‌های پولی و مالی اقدام به تعدیل کردن شرایط اقتصادی جامعه خواهند کرد. مجری سیاست‌های مالی دولت است و مجری سیاست‌های پولی بانک مرکزی است.

بانک مرکزی و دولت از طریق ابزار‌هایی همچون نرخ بهره، مالیات و اوراق قرضه اقدام به اجرا نمودن سیاست‌های پولی و مالی خود خواهند کرد. در شرایطی که اقتصاد در حالت رکود است، بانک مرکزی اقدام به اعمال سیاست پولی انبساطی می‌کند. اما در حالتی که اقتصاد به اصطلاح در حال داغ شدن باشد، بانک مرکزی از سیاست پولی انقباضی برای متعادل کردن اقتصاد استفاده خواهد کرد. پیاده سازی تمامی این استراتژی ها در جهت حمایت سرمایه های کشور و سرمایه گذاران باید صورت بگیرد.