چطور قیمت واقعی دلار را در بازار آزاد بدانیم؟

یکی از سوالاتی که در ذهن بسیاری از افراد جامعه وجود دارد این است که قیمت واقعی دلار چقدر است. در ایران نظام ارزی تک نرخی نیست و به همین دلیل هم بسیاری از افراد قیمت ارز موردنیاز خود را نمی‌دانند. از آنجا که نرخ ارز بر زندگی فرد فرد جامعه تاثیر مستقیم و غیرمستقیم دارد و با نوسانات اقتصادی هم مرتبط است، مردم با استفاده از کانال‌های ارتباطی و وسلیه‌های گوناگون سعی می‌کنند نرخ ارزهای معتبری مانند دلار و یورو را بدانند. نکته‌ای که در اینجا اهمیت دارد آن است که نرخ ارز واقعی با یک فرمول ثابت بدست نمی‌آید بلکه کارشناسان اقتصادی با چند روش مختلف قیمت واقعی آن را بررسی می‌کنند. در ادامه به تشریح این موضوع می‌پردازیم که چطور قیمت واقعی دلار را در بازار آزاد بدانیم.

اهمیت نرخ ارز

با توجه به اینکه در هر کشوری منابع محدودند، کشور نمی‌تواند تمام نیازهای خود را رفع کند. حتی اگر کشور مورد نظر از لحاظ تکنولوژی و سرمایه لازم برای تولید بسیاری از کالاها به سایر کشورها نیاز نداشته باشد، باز هم امکان دارد از نظر مزیت نسبی، تولید برخی کالاها برای آن کشور صرفه اقتصادی نداشته باشد.

در نتیجه از لحاظ اقتصادی به صرفه‌تر است که از کشورهای دیگر واردات انجام دهد. اما برای کشورهایی که علاوه بر سرمایه لازم، تکنولوژی ساخت نیز نداشته باشند وضعیت بدتر خواهد بود. به همین دلیل است که نیاز به ارز در کشورهای در حال توسعه بسیار شدیدتر از سایر کشورها است.

نرخ ارز اسمی چیست؟

نرخ ارز اسمی به هزینه مبادله یک واحد از ارز یک کشور با ارز کشور دیگری گفته می‌شود. برای مثال اگر نرخ اسمی ریال ایران به دلار آمریکا برابر با $1=IIR500000 باشد، یعنی یک فرد ایرانی می‌تواند در ازای پرداخت 500000 ریال یا پنجاه هزار تومان، یک دلار دریافت کند.

حالا که به نرخ ارز اشاره کردیم به این موضوع اشاره خواهیم کرد که چطور قیمت واقعی دلار را در بازار آزاد بدانیم.

روش اول: محاسبه نرخ ارز واقعی بر حسب تورم

یکی از روش‌های که در بدست آوردن نرخ ارز واقعی استفاده می‌شود، استفاده از اختلاف تورم در دو کشوری است که قرار است مورد بررسی قرار گیرند. در این مقاله چون می‌خواهیم نرخ واقعی دلار آمریکا را در برابر ریال ایران به دست آوریم، از تورم این دو کشور برای تعیین قیمت واقعی دلار استفاده می‌کنیم. این روش را با یک مثال ساده توضیح می‌دهیم.

فرض کنید تورم نقطه‌ای در آمریک 10 درصد و تورم در ایران 50 درصد باشد. در این صورت اختلاف تورم بین ایران و آمریکا در یک سال 40 درصد خواهد بود. حال باید قیمت دلار در این بازه یک ساله سی درصد افزایش پیدا کرده باشد. یعنی اگر قیمت واقعی دلار در سال قبل همین مواقع 30 هزار تومان بوده، باید پس از گذشت یک سال به 42 هزار تومان رسیده باشد. اگر قیمت دلار در بازاری کمتر از این مقدار باشد یعنی پتانسیل‌هایی برای رشد آن وجود دارد و برعکس اگر بالاتر رفته باشد در صورت بهبود شرایط احتمال کاهش آن نیز ممکن است. البته این اعدادی که اشاره کردیم فرضی هستند و فقط برای یادگیری ذکر شده‌اند. ضمن این که باید دقت داشت که این قیمت‌ها به عوامل دیگری هم می‌توانند ارتباط پیدا کنند.

روش دوم: محاسبه نرخ ارز واقعی با استفاده از رشد نقدینگی و رشد تولید

یکی دیگر از روش‌های بدست آوردن قیمت واقعی ارز استفاده از اختلاف رشد نقدینگی و رشد تولید ناخالص داخلی است. به عنوان مثال اگر رشد نقدینگی در پایان سال قبل در ایران 20 درصد بوده باشد و رشد تولید ناخالص داخلی نیز 5 درصد باشد می‌توان با کمک گرفتن از اختلاف این دو شاخص اقتصاد کلان، قیمت واقعی دلار را تعیین کرد.

در این حالت، اختلاف رشد نقدینگی و رشد تولید ناخالص داخلی 15 درصد است. با توجه به مثال قبل که بصورت فرضی قیمت دلار در بازار را 30 هزار تومان در نظر گرفتیم، قیمت واقعی دلار پس از یک سال باید 15 درصد بیشتر از قیمت آن در ابتدای سال باشد. یعنی قیمت واقعی دلار برابر با 34 هزار و 500 تومان می‌شود. همان طور که گفتیم این اعداد فرضی هستند و واقعی نیستند اما به شما کمک می‌کنند تا بتوانید در سال‌ها یا ماه‌های آینده قیمت واقعی دلار را تخمین بزنید.

روش سوم: محاسبه نرخ ارز واقعی برحسب شاخص قیمت کالاها

روش بهتری که برای بدست آوردن قیمت واقعی ارز استفاده می‌شود، استفاده از شاخص قیمت کالا و خدمات است. در این روش ابتدا شاخص قیمت کالا و خدمات هر کدام از کشور‌های مدنظر را بر حسب سال پایه مشخص به دست می‌آورند.

برای به دست آوردن نرخ ارز واقعی با استفاده از این روش ابتدا نسبت شاخص قیمت کالا و خدمات در داخل را به شاخص قیمت کالا و خدمات کشور مورد نظر (در این مقاله آمریکا) حساب می‌کنند و سپس نرخ ارز اسمی در بازار را ضرب در نسبت به دست آمده خواهند کرد.

در این روش برای تعیین قیمت واقعی ارز، سال پایه‌ای که برای شاخص قیمت کالا و خدمات مصرف کننده در نظر گرفته شده، بسیار با اهمیت است. زیرا سال پایه باید به گونه‌ای انتخاب شود که در آن مدت شوک‌های اقتصادی اتفاق نیفتاده باشد یا حداقل شوک‌ها بسیار کم باشد.

عرضه و تقاضا

در ادبیات اقتصادی و صاحب نظران این رشته، عرضه و تقاضا مهم‌ترین عامل تعیین کننده قیمت در بازار است. هرگاه در بازار عرضه کالایی کاهش یابد و نتواند تقاضای موجود را جبران کند، قیمت کالای مورد نظر افزایش خواهد یافت. دلار را نیز می‌توان یک کالا در نظر گرفت و هرگاه عرضه آن کاهش یابد یا تقاضا به شدت بالا رود، می‌تواند موجب رشد قیمتی آن شود. همانگونه که می‌دانید ایران در طی سالیان گذشته گرفتار تحریم‌های اقتصای و به ویژه بانکی شده است. این تحریم‌ها موجب شده است که ورود دلارهای ایران به بازار داخلی با مشکل مواجهه شود. در نتیجه هرگاه عرضه کاهش یابد یا به بیان دیگر تحریم‌ها افزایش یابند، می‌تواند آغاز کننده روند افزایش قیمت دلار در بازار ایران باشد.

چشم انداز دلار

علاوه بر خانوارهای ایرانی که قیمت دلار برای آن‌ها بسیار مهم است، تغییرات برابری این ارز بین‌المللی با سایر ارزها برای شهروندان سایر کشورها نیز دارای اهمیت است. تغییرات قیمتی این ارز در مورد آینده بازارها به افراد اطلاعاتی می‌دهد. برای این که بتوان روند جهانی قیمت دلار را مورد بررسی قرار داد باید ابتدا به بررسی شاخص دلار بپردازیم.

شاخص دلار چیست؟

همانگونه که گفته شد شاخص دلار آمریکا بسیار مهم است. این شاخص برابری قیمت دلار را در برابر سبدی از شش ارز خارجی قدرتمند محاسبه می‌کند. این سبد شامل دلار کانادا (CAD)، کرون سوئد (SEK)، فرانک سوئیس (CHF)، پوند انگلیس (GBP)، یورو (EUR) و ین ژاپن (JPY) می‌شود. از میان ارزهای تشکیل دهنده سبد شاخص دلار، یورو بزرگ‌ترین سهم را دارد. زیرا 57.6 درصد از سبد شاخص دلار را تشکیل داده است. البته ارزهای دیگر سهم کمتری در مقایسه با یورو در سبد شاخص دلار دارند. سهم سایر ارزهای این سبد اینگونه است که، ین ژاپن 13.6 درصد، پوند انگلستان 11.9 درصد، دلار کانادا 9.1 درصد، کرون سوئد 4.2 درصد و فرانک سوئیس 3.6 درصد از کل سبد را شامل می‌شوند.

رشد و کاهش شاخص دلار به چه معنی است؟

میزان پایه شاخص دلار عدد 100 است. اگر این شاخص به بالاتر از 100 برسد به معنی قویتر شدن دلار در برابر سایر ارزهای موجود در سبد است. به عنوان مثال اگر شاخص دلار در بازار به 115 برسد به این مفهوم است که قیمت دلار 15 درصد نسبت به ارزهای متعبر دیگری که در سبد برابری شاخص وجود دارد افزایش قیمت پیدا کرده است و اگر این شاخص به 95 برسد به معنی کاهش 5 درصدی قیمت دلار در برابر ارزهای موجود در سبد خواهد بود.

افزایش یا کاهش عدد شاخص دلار دارای اهمیت اقتصادی است. زیرا هرگاه این شاخص افزایش یابد به این معنی است که فعالان اقتصادی سایر کشورها ارزهای رایج خود را بنا به دلایل اقتصادی و برای حفظ ارزش سرمایه‌های خود به دلار آمریکا تبدیل می‌کنند. در این صورت می‌توان یک روند روبه رشد برای قیمت دلار در برابر ریال را نیز پیش بینی کرد. برعکس برای افت شاخص دلار نیز ممکن است گاهی شاهد کاهش قیمت دلار در بازار باشیم. البته تعیین دقیق این تحولات و تغییرات نرخ ارز به عوامل زیادی بستگی دارد.

جمع بندی

افراد به دلایل زیادی به ارز‌های خارجی نیازدارند و می‌خواهند قیمت دلار در بازار آزاد را بدانند. به همین دلیل هم پاسخ به این سوال که چطور قیمت واقعی دلار را در بازار آزاد بدانیم، اهمیت دارد.

قیمت واقعی ارز را به روش‌های مختلفی می‌توان محاسبه کرد اما متداول‌ترین روش‌ها برای این کار استفاده از نرخ تورم، اختلاف رشد نقدینگی و رشد تولید ناخالص داخلی و شاخص قیمت مصرف کننده است.

در ایران به دلیل وجود تورم و عدم ثبات در نرخ ارز همواره این چالش برای افراد وجود دارد که چطور از پول خود در برابر افت و خیزهای بازار سرمایه مراقبت کنند. یکی از روش هایی که میتوان با اطمینان این کار را انجام دهید استفاده از صندوق سرمایه گذاری است.

در این حالت افراد متخصص و شرکت هایی با ساز و کارهای منظم و دانش مالی پول شما را در بازارهای مختلف سرمایه گذاری می کنند تا در دراز مدت ارزش آن از بین نرود.