ارزش خالص دارایی (NAV) چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

عمده دلیلی که هر شخص اقدام به سرمایه گذاری می‌کند داشتن قدرت مالی برای آینده است. یکی از انتظارات رایج هر کدام از ما، کسب بازدهی و افزایش دارایی‌مان در مسیر سرمایه گذاری است. اما این افزایش دارایی را به چه نحو می‌توان به دست آورد؟ به عنوان مثال در بازار سهام، سرمایه گذاران حرفه‌ای از طریق تحلیل‌های تکنیکال و بنیادی (فاندامنتال) متوجه می‌شوند که ارزش روز سهام موردنظرشان از ارزش ذاتی آن چقدر فاصله دارد و اگر ارزش ذاتی سهم بیش‌تر از قیمت روز آن بود، آن موقع اقدام به خرید می‌کنند.

اما در مورد صندوق های سرمایه گذاری از چه طریق می‌توان سرمایه گذاری و ارزش آن یا زمان مناسب خرید و فروش را شناخت؟ یکی از موارد لازم برای این کار آشنایی با مفهوم ارزش خالص دارایی است که به نام اختصاری (NAV) معروف است. اما ارزش خالص دارایی یعنی چه و چه ویژگی‌هایی دارد؟ در ادامه به بررسی مفهوم ارزش خالص دارایی یا NAV در سرمایه گذاری خواهیم پرداخت.

در میان گزینه‌های اساسی سرمایه گذاری، صندوق های سرمایه گذاری معتبر از بهترین موارد برای سرمایه گذاری به حساب می‌آیند. صندوق‌ها به خصوص برای افراد ناآشنا به بازار یا کسانی که وقت کافی برای بررسی بازارها را ندارند، مناسب هستند. بیشتر دارایی‌های هر کدام از این صندوق‌ها یا از سهام یا از دارایی‌های دیگری مانند اوراق قرضه، سپرده‌های بانکی، اوراق مشتقه یا ترکیبی از این چند گروه تشکیل شده‌اند. به همین دلیل برای به دست آوردن ارزش خالص دارایی هر کدام از انواع صندوق‌ها با اعداد و ارقامی سر و کار داریم که خود صندوق‌ها به طور انحصاری در هر روز منتشر می‌کنند.

ارزش خالص دارایی (NAV) چیست؟

ارزش خالص دارایی که در زبان انگلیسی به آن (Net Asset Value) گفته می‌شود به ارزش ذاتی دارایی‌های یک شرکت می‌پردازد و در بورس اوراق بهادار نیز می‌توان به کمک آن به ارزشیابی صندوق‌های سرمایه گذاری و شرکت‌های سرمایه گذاری پرداخت. می‌توان گفت که از طریق ارزش خالص دارایی می‌شود به طور استاندارد به بررسی ارزش دارایی‌های خالص شرکت و یا صندوق سرمایه گذاری موردنظر پرداخت. اما محاسبه ارزش خالص دارایی به چه شکل انجام می‌شود؟

NAV یا ارزش خالص دارایی چگونه محاسبه می‌شود؟

ارزش خالص دارایی یک صندوق سرمایه گذاری بسیار ساده محاسبه می‌شود. کسانی که قصد سرمایه گذاری دارند یا می‌خواهند به سرمایه گذاری در این صندوق‌ها بپردازند باید حداقل با محاسبه ارزش خالص دارایی آشنایی داشته باشند. راحت‌ترین راه برای محاسبه ارزش خالص دارایی این است که بدهی‌های صندوق را از ارزش کل دارایی‌های صندوق موردنظرمان کم کنیم. هر آن‌چه که در نتیجه این معادله به دست آمد، می‌شود ارزش کل دارایی صندوق. اما همه چیز همین جا تمام نمی‌شود. برای این‌که بفهمیم سرمایه‌مان در چه شرایطی است باید ارزش خالص دارایی به ازای هر سهم را به دست آوریم. البته در صندوق‌های قابل‌معامله در بورس، این عدد در سایت tsetmc درج شده است و می‌توان با نگاه کردن به صفحه صندوق متوجه آن شد.

ارزش خالص دارایی به ازای هر سهم (NAVPS) چگونه محاسبه می‌شود؟

هر کدام از ما در صندوق های سرمایه گذاری تعداد واحد سرمایه گذاری مشخصی داریم. برای این که بدانیم دارایی ما چه میزان ارزش دارد و از کل ارزش خالص دارایی صندوق چقدر سرمایه و بازده نصیب ما شده است، به مفهوم ارزش خالص دارایی به ازای هر سهم که به اختصار (NAVPS) نامیده می‌شود، نیاز داریم. در واقع برای خرید و فروش واحدهای صندوق شناخت این مفهوم لازم است. حالا کافی است که قسمت دیگری به معادله بالا اضافه کنیم تا بتوانیم ارزش خالص دارایی‌مان را به دست آوریم. گفتیم باید ارزش کل دارایی‌ها را منهای بدهی‌ها کنیم تا ارزش خالص دارایی صندوق به دست بیاید. حالا باید نتیجه به دست آمده از این معادله را تقسیم بر تعداد واحدهای صندوق سرمایه گذاری کنیم. محاسبه دقیق ارزش خالص دارایی باعث می‌شود تا با اطمینان در مورد ورود به صندوق تصمیم بگیریم.

محاسبه NAV در صندوق های سرمایه گذاری

ارزش خالص دارایی (Net Asset Value) یا به اختصار NAV، ارزش یک واحد سرمایه گذاری را نشان می‌دهد. به همین خاطر محاسبه ارزش خالص دارایی را با فرمولی مشخص می‌توان به دست آورد. با کسر «کل ارزش دارایی‌های واحد» از « کل بدهی‌های واحد» می‌توان به NAV صندوق های سرمایه گذاری دست پیدا کرد.

NAV صندوق = کل بدهی‌های واحد - کل ارزش دارایی‌های واحد

آشنایی با مفهوم بدهی‌های صندوق

یکی از مهمترین نکاتی که در صندوق‌ها به چشم می‌خورد، بدهی‌های صندوق است که از میزان کل دارایی‌ها کم می‌شود. قسمتی از این بدهی‌ها شامل دستمزد افرادی می‌شود که به نام ارکان صندوق شناخته می‌شوند و نام تمام این افراد و میزان درصد دستمزد هر کدام از آنها در اساسنامه و امیدنامه صندوق ذکر شده است. نباید فراموش کنیم که ارزش خالص دارایی کل صندوق که با علامت اختصاری (NAV) شناخته می‌شود با ارزش خالص دارایی به ازای هر سهم (NAVPS) متفاوت است. تا اینجا متوجه تفاوت اصطلاحات و محاسبات مربوط به ارزش خالص دارایی شده‌ایم؛ حالا به دو اصطلاح پرکاربرد در زمان خرید و فروش واحدهای سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری خواهیم پرداخت. این دو مفهوم NAV صدور و NAV ابطال نام دارند.

NAV صدور چیست؟

زمانی که اقدام به خرید واحدهای یک صندوق سرمایه گذاری می‌کنیم در واقع صدور واحد انجام می‌دهیم. در NAV ابطال، کارمزد معاملات از قیمت فروش دارایی‌مان کسر می‌شود اما در NAV صدور بابت هر واحد، کارمزد پرداخت می‌کنیم. به همین خاطر میزان مبلغی که بابت NAV صدور هر واحد پرداخت می‌کنیم، بیش‌تر از ارزش خالص دارایی هر واحد سرمایه گذاری است.

NAV ابطال چیست؟

زمانی که یک سرمایه گذار رو به فروش واحدهای سرمایه گذاری‌اش می‌آورد، در واقع اقدام به ابطال واحدهای سرمایه گذاری می‌کند. در زمان فروش، قیمت واحدها با NAV ابطال محاسبه می‌شوند. NAV ابطال هر واحد سرمایه گذاری پس از کسر هزینه کارمزد و سایر هزینه‌ها از قیمت فروش دارایی به دست می‌آید یعنی زمانی که اقدام به فروش واحدهای سرمایه‌ گذاری خود می‌کنیم هزینه کارمزد از قیمت فروش کسر می‌شود. به همین دلیل NAV ابطال معمولا کم‌تر از NAV هر واحد سرمایه گذاری است.

نسبت P/NAV چه مفهومی دارد؟

در مورد نحوه محاسبه NAV، توضیحاتی داده شد. اما این سوال پیش می‌ِآید که نسبت P/NAV چیست و چه مفهومی دارد؟ در پاسخ باید گفت که نسبت P/NAV عبارت اختصاری است که از دو قسمت تشکیل شده است. بخش p از واژه price گرفته شده است و NAV همان‌طور که قابل تشخیص است از عبارت (Net Asset Value) گرفته شده است که به معنای خالص ارزش دارایی است. نسبت P/NAV به صورت درصدی حساب می‌شود. سرمایه گذاران با برآورد P/NAV و مقایسه آن با سهام سایر شرکت‌های صنعت موردنظر، تصمیم به خرید یا فروش سهام خود می‌گیرند. اما کاربرد P/NAV چیست؟

راهکارهای محاسبه NAV با توجه به تنوع شرکت‌های سرمایه گذاری

ممکن است میان آن‌چه که به عنوان NAV در گزارش‌ها ارائه می‌شود با قیمت سهام متفاوت باشد و این اختلاف باعث می‌شود تا از راهکارهای محاسبه NAV با توجه به تنوع شرکت‌های سرمایه گذاری استفاده کنیم. یکی از راهکارهایی که می‌تواند در محاسبه ارزش خالص دارایی صندوق‌ها و شرکت‌های سرمایه گذاری به کمک‌مان بیاید این است که «حقوق صاحبان سهام» را با «مازاد ارزش سرمایه گذاری‌ها نسبت به بهای تمام شده» جمع کنیم و در نتیجه خالص ارزش دارایی‌ها را به دست بیاوریم.

کاربرد P/NAV در نتایج مختلف

تصمیمات مالی که بر اساس P/NAV گرفته می‌شوند، در سه حالت اصلی قرار می‌گیرند. این سه حالت شامل انواع نسبت‌های درصدی می‌شود.

1. نسبت P/NAV برابر با 100 درصد

خالص ارزش دارایی به ازای هر سهم و قیمت پایانی آن سهم با هم برابر هستند. به این معنی که تغییر چندانی در خالص ارزش دارایی آن سهم رخ نداده است. این حالت می‌تواند در تصمیم خرید و فروش به کمک سرمایه گذار بیاید.

2. نسبت P/NAV بیش‌تر از 100 درصد

اگر خالص ارزش دارایی یک شرکت سرمایه گذاری به ازای هر سهم نسبت به قیمت پایانی آن کم‌تر باشد، امکان دارد که قیمت سهم آن شرکت سرمایه گذاری در آینده کم‌تر شود. بنابراین در این حالت می‌توان این‌طور نتیجه‌گیری کرد که سرمایه گذاری در آن سهم می‌تواند با زیان همراه باشد.

3. نسبت P/NAV کمتر از 100 درصد

در حالت سوم، خالص ارزش دارایی شرکت به ازای هر سهم از قیمت پایانی آن در بازار بیش‌تر است. با این حساب، احتمال رشد قیمت سهم در آینده وجود دارد. این‌طور نتیجه‌گیری می‌شود که سهم موردنظر برای سرمایه‌گذاری کم‌ریسک است.

کاربرد ارزش خالص دارایی

ارزش خالص دارایی به عنوان یک شاخص در بورس اوراق بهادار به کمک سرمایه گذاران می‌آید تا بتوانند ابعاد ارزش واقعی یک شرکت یا صندوق سرمایه گذاری را بسنجند و با ارزیابی‌هایی که بر اساس آن به دست می‌آورند، ارزش ذاتی شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه گذاری را تشخیص دهند. شناخت بیش‌تر از این موضوع، موجب می‌شود تا به عنوان سرمایه گذار یا کسی که تازه می‌خواهد شروع به سرمایه گذاری در صندوق‌ها کند، تصمیم بهتری بگیریم و آگاهانه‌تر و هوشمندانه‌تر اقدام به سرمایه گذاری کنیم. طبق آنچه گفتیم، به طور کلی زمانی که ارزش خالص دارایی یا همان NAV بیشتر از قیمت بازاری یک صندوق است، ورود به آن صندوق و سرمایه گذاری در آن با ریسک مواجه است. با رجوع به سایت TSETMC برای صندوق‌های قابل معامله در بورس یا سایت صندوق می‌توان از ارزش خالص دارایی هر صندوق آگاه شد و خرید یا فروش مناسبی را انجام داد. از سوی دیگر، اگر NAV یک صندوق از قیمت بازاری و معامله آن پایین‌تر یا مساوی باشد، خرید صندوق گزینه مناسبی است.

نکاتی در مورد ارزش خالص دارایی در صندوق های سرمایه گذاری

• ارزش خالص دارایی صندوق‌های قابل معامه (ETF) در همان لحظه خرید یا فروش - در صورتی که بازار سرمایه باز باشد - محاسبه می‌شود و قابل مشاهده است.
• ارزش خالص دارایی در زمان خرید و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های صدور و ابطالی (non-etf) اما روز بعد محاسبه می‌شود.
• ممکن است NAV صندوق‌های قابل‌معامله در بورس، یکسان یا متفاوت با قیمت معامله صندوق سرمایه‌گذاری باشد. به عنوان مثال، فرض کنید NAV صندوق سکه طلا کیان در یک لحظه در زمان باز بودن بازار به 13 هزار تومان رسیده باشد. این قیمت ارزش خالص دارایی صندوق را نشان می‌دهد اما ممکن است معامله واحدهای صندوق با قیمتی بالاتر یا پایین‌تر از آن انجام گیرند. اگر فعالان بازار فکر کنند قیمت طلا در روزهای بعد گران می‌شود، حاضرند واحدهای صندوق طلا را به قیمتی بالاتر از NAV فعلی بخرند. از طرف دیگر، اگر فکر کنند قیمت طلا در بازار افت می‌کند، حاضرند طلا را در قیمت‌های پایین‌تر از NAV معامله کنند. به عنوان مثال حاضرند هر واحد صندوق را در زمانی که بازار سرمایه باز است، 13100 تومان یا 12900 تومان معامله کنند. (اعداد اعلام شده صرفا برای مثال هستند). اما در مورد صندوق‌های غیرقابل معامله در بورس این طور نیست. مثلا صندوق آوای سهام کیان یا صندوق آهنگ سهام کیان که از صندوق‌های صدور و ابطالی (non etf) هستند را به عنوان مثال، چه ساعت 10 صبح صدور یا ابطال بزنیم و چه در ساعت پایانی بازار، ارزش خالص دارایی یکسانی خواهد داشت.

نتیجه‌گیری

مباحثی مانند مفهوم NAV صدور و ابطال و ارزش خالص دارایی و نیز مباحث مربوط به آن، می‌توانند آگاهی ما را نسبت به آینده سرمایه گذاری و مسیری که انتخاب می‌کنیم، بیشتر کنند و این قدرت را به ما بدهند که به دور از شبهات و شناخت نقاط مثبت صندوق های سرمایه گذاری با خیالی راحت به این حوزه سرمایه گذاری موفق وارد شویم و بازدهی موردنیاز و موردانتظار خود را کسب کنیم. محاسبات و شناخت وبسایت‌های مرجع و رجوع به این ابزارها به هر سرمایه گذار این اطمینان را می‌دهد که می‎توان به راحتی و با تکیه به مدارک و استنادات رسمی بهترین گزینه را برای آینده مالی خود انتخاب کنیم. از طرف دیگر، استفاده از ارزش خالص دارایی (NAV) می‌تواند به سرمایه گذار نشان دهد که آیا در موقعیت مناسب خرید یا فروش - بنا بر اهداف مالی و بازه زمانی که در نظر گرفته است – قرار دارد یا خیر. تمام این موارد و آشنایی با آنها می‌تواند ما را در تصمیم درست یاری کند.