ارکان صندوق سرمایه گذاری چیست؟

هر کدام از صندوق‌های سرمایه گذاری بر اساس اساسنامه‌ای که دارند یک رکن اجرایی و یک رکن نظارتی را برای خود انتخاب می‌کنند.

اما انتخاب این ارکان صندوق های سرمایه‌گذاری که در واقع از اعضای مختلفی مانند مجمع صندوق، مدیر، متولی صندوق، ضامن نقدشوندگی مانند ضامن نقد شوندگی صندوق کیان، ضامن جبران خسارت یا حداقل سود، مدیر ثبت، حسابرس و کارگزار صندوق تشکیل می‌شود قبل از شروع به فعالیت در سمت مربوطه باید از طرف مجمع، نهادهای مالی مورد اطمینان بازار سرمایه و همچنین شرکت‌های مورد تایید این بازار به سازمان بورس پیشنهاد شوند و پس از تایید صلاحیت می‌توانند در صندوق‌های سرمایه گذاری مشغول به فعالیت شوند.

نکته‌ای که باید در مورد صندوق‌های سرمایه گذاری که شامل سهام و اوراق بهادار با درآمد ثابت و یا مختلط در انواع صندوق های سرمایه گذاری مشغول به فعالیت هستند، به یاد داشت این است که ممکن است بنا بر سیاست‌های مختص به صندوق در طول فعالیت دچار تغییر شوند.

بنابراین هر سرمایه گذار قبل از اقدام به سرمایه گذاری در هر صندوق سرمایه گذاری باید به خوبی اساسنامه و امیدنامه صندوق موردنظرش را مطالعه کند.

مجمع صندوق

مجمع صندوق در صندوق های سرمایه گذاری حکم مغز و قلب در بدن انسان را ایفا می‌کنند. تشابه مغز به این دلیل است که قسمت تصمیم گیرنده هر صندوق برای تغییر در ارکان دیگر؛ یعنی مدیر، مدیر ثبت، متولی، ضامن نقد شوندگی، ضامن جبران خسارت (ضامن سودآوری) و حسابرس و حتی اساسنامه و امیدنامه صندوق به دست مجمع صندوق انجام می‌شود.

تشابه قلب نیز به این خاطر است که در واقع، اعضا مجمع صندوق های سرمایه گذاری از مالکان واحدهای سرمایه گذاری تشکیل می‌شود که بیش‌ترین میزان سرمایه گذاری را در صندوق دارند و حکم تداوم و زنده ماندن صندوق را ایفا می‌کنند.

گرچه در میان افراد مجمع صندوق تنها آن‌هایی حق رای دارند که واحدهای سرمایه گذاری ممتاز صندوق سرمایه گذاری مربوطه را دارا هستند.

بیشتر بدانید: صندوق سرمایه‌گذاری چیست؟

مدیر صندوق سرمایه گذاری کیست؟

یکی دیگر از ارکان صندوق های سرمایه گذاری در انواع صندوق های سرمایه گذاری انتخاب مدیر صندوق است. انتخاب مدیر صندوق در صندوق های سرمایه گذاری از میان نهادهای مالی دارای مجوز و طبق مقررات سازمان بورس از طریق مجمع صندوق انتخاب می‌شود.

می‌توان گفت که تمام عملیات صندوق را مدیر صندوق بر عهده دارد. در واقع مدیر صندوق، نماینده صندوق در برابر سرمایه گذاران، ادارات دولتی و غیر دولتی، اشخاص حقوقی و حقیقی و مراجع قضایی به عنوان نماینده صندوق عمل می‌کند؛ شرح وظایف مدیر صندوق به عنوان عضو اجرایی صندوق شامل موارد زیر می‌شود:

• نمایندگی صندوق
• تصمیم گیری درباره پرتفوی صندوق
• تعیین کارگزار صندوق
• ثبت و نگهداری رویدادهای مالی صندوق
• دریافت دستور خرید و فروش اوراق بهادار
• استفاده از کارشناسان در خصوص اهداف اجرایی صندوق
• انتخاب و معرفی یک یا چند نفر شخص حقیقی خبره در زمینه سرمایه گذاری صندوق

وظیفه مدیر یا مدیران سرمایه گذاری صندوق (انتخاب شده از طرف مدیر صندوق)

• سیاست گذاری و تعیین خط مشی سرمایه گذاری صندوق
• تصمیم گیری در خصوص خرید، فروش و یا حفظ مالکیت‌های دارایی‌های صندوق در چارچوب مقررات

مدیر ثبت کیست؟

انجام امور پذیره نویسی و صدور و ابطال واحدهای سرمایه گذاری به دست مدیر ثبت صندوق سرمایه گذاری انجام می‌شود. مدیر ثبت با مکان کار مشخص و نیروی انسانی لازم به ثبت و دریافت مشخصات هویتی سرمایه گذاران صندوق و یا نماینده قانونی آن‌ها و دریافت مشخصات حساب بانکی معرفی شده از طرف این افراد می‌پردازد.

البته باید به یاد داشت که مدیر ثبت یکی از ارکان صندوق های سرمایه‌گذاری به حساب می‌آید که تنها در صندوق‌هایی به کار گرفته می‌شود که از اندازه بزرگی برخوردارند و تعداد سرمایه گذاران آن از شمار معمول بیش‌تر است.

در صندوق‌هایی با حجم معمول، مدیر ثبت به کار گرفته نمی‌شود و کارهای این عضو از ارکان صندوق را مدیر صندوق بر عهده دارد و سرمایه گذاران برای پذیره نویسی، صدور و ابطال واحدهای سرمایه گذاری به مدیر صندوق مراجعه می‌کنند. گفتنی است که در مجموعه صندوق های کیان ضامن نقد شوندگی صندوق کیان زیر مجموعه مدیران صندوق قرار می‌گیرد.

متولی صندوق

متولی صندوق شخصی حقوقی است که مجمع صندوق او را انتخاب می‌کند و مورد تایید سازمان بورس اوراق بهادار است. متولی صندوق در واقع، نماینده سرمایه گذاران صندوق است. از وظایف متولی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛

• نظارت بر عملکرد سایر ارکان صندوق های سرمایه‌گذاری برای اطمینان خاطر از رعایت مقررات و مفاد اساسنامه و امیدنامه صندوق
• ارائه به موقع گزارشات و نظرات حسابرس
• انتشار به موقع اطلاعات صندوق از طرف مدیر
• طرح دعوا به مراجع ذی صلاح در صورتی که ارکان دیگر صندوق از مقررات و مفاد ثبت شده در اساسنامه و امیدنامه صندوق تخلف کنند

ضامن نقد شوندگی

نقد شوندگی آورده سرمایه گذاران در بسیاری از صندوق‌های سرمایه گذاری تضمین می‌شود. یعنی هر وقت هر یک از دارندگان واحدهای سرمایه گذاری عادی درخواست ابطال واحدهای سرمایه گذاری خود و وجه نقد کند، مدیر صندوق باید ارزش روز آورده سرمایه گذار را محاسبه کند و پس از کسر کارمزدها، خالص مبلغ را به سرمایه گذار بپردازد.

در صورتی که هر کدام از سرمایه گذاران اقدام به ابطال واحد سرمایه گذاری خود کند و درخواست مبلغ کند، ضامن نقد شوندگی موظف است، حتی در صورتی که صندوق وجه نقد کافی نداشته باشد، با تبدیل دارایی‌های صندوق به وجه نقد، موجبات انجام پرداخت‌ها را در حساب‌های بانکی صندوق فراهم کند. امکان حضور ضامن نقد شوندگی صندوق کیان از برتری‌های قابل توجه برای سرمایه گذاران به حساب می‌آید.

نکته: میان دو مفهوم ضمانت نقد شوندگی و قابلیت نقدشوندگی تفاوت وجود دارد؛ در واقع، وجود ضامن نقد شوندگی مانند ضامن نقد شوندگی صندوق کیان که برای تعدادی از صندوق‌های این مجموعه وجود دارد برای یک صندوق یک امتیاز مثبت محسوب می‌شود.

اما باید توجه داشت که در صندوق‌هایی که این رکن وجود ندارد، مدیر صندوق با در نظر گرفتن تمام جوانب و برنامه ریزی دقیق، قابلیت نقد شوندگی را بالا می‌برد؛ تا حدی که آن صندوق دیگر نیازی به ضامن نقدشوندگی ندارد.

ضامن جبران خسارت یا حداقل سود

ضامن جبران خسارت نیز مانند مدیر ثبت یکی از ارکان صندوق های سرمایه‌گذاری به حساب می‌آید که در بعضی از صندوق‌ها وجود دارد ولی در برخی دیگر خیر. وظیفه ضامن جبران خسارت یا حداقل سود این است که اگر صندوق سرمایه گذاری در انتهای دوره نتوانست میزان بازدهی وعده داده شده را محقق کند، این رکن باید میزان مابه‌تفاوت بازده واقعی با بازده تضمین داده شده را به سرمایه گذاران صندوق سرمایه گذاری بپردازد.

این نکته لازم به ذکر است که با توجه به موازین شرعی، ضامن حداقل سود اجازه سرمایه گذاری در صندوق را ندارد و حتی نمی‌تواند با دیگر سرمایه گذاران صندوق شریک شود. مدیریت وجوه صندوق نیز قابل انتقال به این رکن نیست. همچنین، اگر یک بانک ضامن حداقل سود در یک صندوق باشد، صندوق مربوطه نمی‌تواند در آن بانک سپرده گذاری کند.

گفتنی است با توجه به توضیحات باید بدانیم که ضامن جبران خسارت با ضامن نقد شوندگی متفاوت است. با آگاهی ارائه شده سرمایه گذاران می‌توانند حضور ضامن نقد شوندگی صندوق کیان را بهتر درک کنند.

بیشتر بدانید: صندوق سرمایه‌گذاری طلا چیست؟

از سال ۱۳۹۶ طبق ابلاغیه سازمان بورس و اوراق بهادار، امکان تضمین نرخ سود توسط صندوق‌های سرمایه گذاری وجود ندارد و صندوق‌های سرمایه گذاری صرفاً قادر به ارائه پیشبینی سود به متقاضیان خواهند بود.

در صورت ارایه پیش‌بینی سود، اگر در دوره ذکر شده، صندوق نتواند به سود پیش بینی شده برسد، حداکثر به اندازه کارمزد مدیر برداشته می‌شود و به صندوق اضافه می‌شود تا به سرمایه گذاران پرداخت شود. بنابراین، فاصله میان بازده محقق شده و پیش بینی شده جبران می‌شود.

حسابرس صندوق کیست؟

طبق اساسنامه صندوق‌های سرمایه گذاری باید صورت‌های مالی سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه و سالانه خود را منتشر کنند. در پایان هر کدام از دوره‌‍‌های گفته شده، مدیر صندوق موظف به تهیه و ارائه این صورت‌های مالی است.

مدیر صندوق باید صورت‌های مالی شش ماهه و سالانه صندوق را به حسابرس جهت حسابرسی و اظهار نظر ارائه دهد. بعد از این که حسابرس صورت‌های مالی را بررسی کرد، اظهار نظر خود را ضمیمه صورت‌های مالی می‌کند و آن‌ها به مدیر برمی‌گرداند.

در این مرحله همان طور که در شرح وظایف متولی صندوق گفته شد؛ در این قسمت مدیر صندوق موظف به ارائه صورت‌های مالی به متولی صندوق است و متولی نیز برای اطلاع سرمایه گذاران و سایر افرادی که تصمیم به سرمایه گذاری در صندوق را دارند، صورت‌های مالی را در پایگاه اینترنتی صندوق منتشر می‌کند.

بیشتر بخوانید: راه‌های سرمایه گذاری با پول کم: با 500 هزار تومان کجا می‌شود سرمایه‌گذاری کرد؟

ماهیت کارگزار صندوق چیست؟

کارگزار صندوق، شخصی است که از میان کارگزاران دارای مجوز از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار تهران و مدیر صندوق سرمایه گذاری انتخاب می‌شود. ماهیت و وظیفه کارگزار صندوق این است که معاملات پذیرفته شده در بورس و فرابورس را در صندوق سرمایه گذاری به عهده بگیرد و در عوض انجام خدمات، کارمزد دریافت کند.

ارکان صندوق های سرمایه‌گذاری در توضیحاتی که داده شد و طبق دسته بندی‌های هر صندوق سرمایه گذاری به عنوان نقشی اساسی در حال ایفای نقش هستند. برای کسانی که می‌خواهند در صندوق‌ها به عنوان سرمایه گذار فعالیت کنند، بدیهی است که باید قبل از هر چیز، با رجوع به اساسنامه و امیدنامه صندوق مورد نظرشان نسبت به اعضای صندوق آگاهی پیدا کنند.