پذیره نویسی چیست؟

پذیره نویسی، عملی حقوقی است که در آن افراد بر اساس تامین میزان مشخصی از سرمایه در شرکت سهامی عام مشارکت می‌کنند! این تعریف درست است اما ملموس و قابل فهم نیست. بهتر است با یک مثال بسیار آشنا شروع کنیم تا به راحتی به درک درستی از پذیره نویسی برسیم.

عبارت عرضه اولیه به گوش تک تک ما آشنا است؛ زمانی که همه ما منتظریم تا ساعت مشخص خرید عرضه اولیه برسد و هر کدام به اندازه مشخص شده شروع به خرید عرضه اولیه کنیم. اما شاید تعداد کم‌تری از ما بدانند که قبل از عرضه اولیه عمل پذیره نویسی انجام می‌شود. به این معنی که هر شرکت برای تاسیس و ورود به بازار سهام نیازمند افراد سرمایه گذار است.

سرمایه گذاران با عمل پذیره نویسی متعهد می‌شوند که قسمتی از سرمایه موردنیاز تاسیس شرکت را فراهم کنند. اما پذیره نویسی دارای فرایند و جزئیاتی است که به توضیح هر کدام خواهیم پرداخت. گفتنی است که به غیر از تاسیس شرکت‌ها،پذیره نویسی صندوق سرمایه گذاری نیز وجود دارد.

فرایند پذیره نویسی

همان‌طور که اشاره کردیم برای تاسیس یک شرکت سهامی عام نیاز به پذیره نویسی داریم. اما فرایند پذیره نویسی به چه شکل است؟ اول از همه، موسسان شرکت به بررسی سرمایه موجود برای تاسیس شرکت می‎پردازند. سپس اگر به این نتیجه رسیدند که میزان سرمایه موجود برای راه اندازی شرکت به اندازه کافی نیست، دست به کار پذیره نویسی می‌شوند. فرایند پذیره نویسی با نوشتن یک اظهارنامه آغاز می‌شود.

افراد موسس شرکت اظهارنامه‌ای با مشخصات مختلف مانند موضوع فعالیت شرکت، مرکز اصلی و نشانی شعب شرکت و کدپستی، سرمایه فعلی شرکت، موضوع افزایش سرمایه، محل افزایش سرمایه، مبلغ افزایش سرمایه، مبلغ سرمایه پس از افزایش، مدت شرکت، نوع سهام، ارزش اسمی هر سهم، مبلغ مشارکت شده توسط هر سهم، مبلغ مشارکت شده توسط سهامداران شرکت، تعداد سهام قابل عرضه به عموم، مشخصات اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت در اظهارنامه نوشته می‌شود.

بعد از تنظیم، اظهارنامه به اداره ثبت شرکت‌ها ارسال می‌شود. بعد از این، شرکت از طریق روزنامه و یا وبسایت خود شرکت و یا در بانکی که طرف حساب شرکت است و تعهد به شرکت دارد اقدام به اطلاع رسانی عمومی برای پذیره نویسی می‌کند.

فرایند پذیره نویسی صندوق های سرمایه گذاری

اگر به خاطر داشته باشیم دو صندوق به نام دارا یکم و دارا دوم از طرف دولت به مرحله پذیره نویسی رسیدند و دولت اطلاعات لازم از این دو صندوق را به اطلاع عموم مردم رساند و مردم نیز با بررسی‌های لازم به این نتیجه می‌رسیدند که آیا می‌خواهند در این صندوق‌ها عضویت داشته باشند یا نه. دارایی‌های هر دو صندوق از طریق سرمایه گذاری آنلاین قابله معامله بودند و البته هستند و افراد می‌توانند به راحتی در ساعت اداری بورس به خرید و فروش واحدهای سرمایه گذاری این دو صندوق بپردازند.

اگر به خاطر داشته باشیم در آغاز تاسیس این صندوق، ما به عنوان سرمایه گذار بعد از پرداخت پول، یک تا سه ماه صبر ‌می‌کردیم تا تعداد واحد مشخص شده به پرتفو شخصی‌مان وارد شود. در آن زمان بسیاری از ما بدون آن‌که بدانیم پذیره نویسی در صندوق سرمایه گذاری به چه شکل است با این کار دست به پذیره نویسی زدیم و با پرداخت پول و قبول وضعیت تاسیس صندوق به یکی از اعضا تبدیل شدیم.

پس با این حساب، این سوال پیش می‌آید که پس عرضه اولیه چیست؟ بسیاری از ما در زمان عضویت در این دو صندوق گمان می‌کردیم که عرضه اولیه را جلوتر از موعد مقرر خریداری کردیم. در صورتی که ما پذیره نویسی انجام داده بودیم.

تفاوت پذیره نویسی با عرضه اولیه

در این مرحله لازم است تفاوت پذیره نویسی صندوق سرمایه گذاری را با عرضه اولیه توضیح دهیم. عرضه اولیه به شرکت‌هایی مربوط می‌شود که تاسیس شده‌اند و تنها قصد دارند که سهام خود را برای اولین بار در بازار بورس عرضه کنند. اما همان‌طور که اشاره کردیم مراحل پذیره نویسی به شرکت‎‌هایی مربوط می‌شود که هنوز تاسیس نشدند و برای تامین مالی تاسیس خود از طریق پذیره نویسی می‌خواهند اقدام به جمع‌آوری سرمایه موردنیاز کنند. تفاوت دیگر میان پذیره نویسی و عرضه اولیه در قیمت آن‌ها است.

پذیره نویسی با ارزش اسمی هزار ریال انجام می‌شود. در حالی که عرضه اولیه با یک بازه قیمتی عرضه می‌شود. و اما تفاوت آخر این است که ما برای ثبت سفارش عرضه اولیه تنها چند ساعت وقت داریم. اما در پذیره نویسی – همان‌طور که تجربه کردیم – تا 30 روز وقت مهلت پذیره نویسی و در واقع، ثبت سفارش داریم.

روش‌های انجام پذیره نویسی

روش‌های رایج در پذیره نویسی و البته می‌توان گفت تنها دو روش موجود در انجام پذیره نویسی؛ «تعهد پذیره نویسی» و «بهترین کوشش» است که هر کدام دارای مراحل خاص خود هستند. در روش «تعهد پذیره نویسی» با توجه به این که فرد متعهد با ارائه اسناد و گزارش‌های لازم به سازمان بورس و البته ارائه وثیقه این سازمان را از همه جهت مطمئن می‌کند می‌تواند به عنوان بهترین روش انجام پذیره نویسی نام برده شود.

از مزایای روش تعهد پذیره نویسی می‌توان به جلوگیری از سفته بازی و به وجود آمدن قیمت‌های غیرواقعی اشاره کرد. اما در روش «بهترین کوشش»، شرکتی که وظیفه تامین سرمایه را دارد این پیشنهاد را ارائه می‌دهد که اوراق خریدارای شود اما هیچ اجباری را برای خرید همه اوراق به کار نمی‌بندد. به همین دلیل شرکت تامین سرمایه بهترین تلاش خود را به کار می‌گیرد تا تمام اوراق به فروش برسد.

تعهد پذیره‌نویسی چیست؟

زمانی که اوراق بهادار به فروش نرود شخص ثالثی متعهد می‌شود که اقدام به خرید کل اوراق بهادار کند. گفتنی است که این شخص جزو خریداران اوراق نیست. همان‌طور که در پذیره نویسی تعهد می‌شود فرد متعهد پذیره نویسی در صورت فروش نرفتن تمام اوراق اقدام به چنین کاری کند، کارگزار پذیره نویس بعد از بررسی موارد لازم از اوراق در بازار بورس و دریافت استعلام لازم، سهام را قیمت گذاری می کند و شرکت را برای عرضه اولیه معرفی می‌کند و همچنین با ارائه وثیقه، سازمان بورس را مطمئن می‌کند که می‌تواند به تعهد پذیره نویسی خود عمل کند.

پذیره نویسی سهام در شرکت سهامی عام

ممکن است این سوال برای سرمایه گذاران بازار سرمایه به وجود بیاید که چطور می‌توانند اقدام به پذیره نویسی سهام در شرکت سهامی عام کنند؟ جالب است بدانیم قبل از این که یک شرکت به مرحله پذیره نویسی برسد باید حداقل 35 درصد از سهام آن به تآیید برسد. به این معنا که برای ورود به پذیره نویسی، لازم نیست که یک شرکت کل سرمایه خود را در پذیره نویسی قرار دهد. گفتنی است که مراحل مربوط به پذیرفته شدن 35 درصد از سرمایه و تایید آن از طریق بانک انجام می‌شود. بعد از انجام صورت جلسه به دست سهامداران و امضای هیئت مدیره شرکت، سرمایه مشخص برای پذیره نویسی به تصویب می‌رسد. هر کدام از اعضا در مقابل نام خود میزان سرمایه تعهد شده را با مبلغی مشخص پرداخت می‌کند. با این کار ورقه تعهد سهم که از تعهد و قبول پرداخت بهای سهم است مشخص می‌شود. در این مرحله گام اول پذیره نویسی از طرف شرکت سهامی عام انجام شده است. هر فرد که علاقمند به امضا ورقه تعهد سهم است می‌تواند به بانک مراجعه کند و با امضا و تکمیل ورقه تعهد سهم به معنای قبول اساسنامه شرکت از طرف سرمایه گذاران است. بعد از این مرحله، دو نسخه از ورقه تعهد سهم با تاریخ تنظیم می‌شود و به امضای پذیره نویس می‌رسد. نسخه دم با قید رسید وجه و مهر و امضای بانک به پذیره نویس ارائه می‌شود.

تعداد و ویژگی‌های پذیره نویسان

این کنجکاوی وجود دارد که تمایل به دانستن اطلاعات بیش‌تر در مورد پذیره‌نویسی داشته باشیم. به عنوان مثال این که تعداد پذیره نویسان باید چند نفر باشد؟ یا پذیره نویسان باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟ در پاسخ باید گفت که در شرکت سهامی عام، تعداد هیئت مدیره برای انجام مراحل پذیره نویسی باید حداقل 5 نفر باشد. از ویژگی‌های این 5 نفر باید گفت که باید صاحبان سهام شرکت باشند. برای تعداد حداکثر پذیره نویسان محدودیتی وجود ندارد.

نتیجه گیری

برای انجام پذیره نویسی شرکت‌های سهامی عام، گذر از مراحل و فرآیندهایی لازم است. شرکت‌هایی که می‌خواهند پذیره نویسی داشته باشند جدا از انجام مراحلی که توضیح داده شد باید ویژگی‌‎ها و شرایطی داشته باشند. تلاش شد تا آن‌چه که برای پذیره نویسی نیاز است برشمرده شود.