آیا کلاهبرداری صندوق های سرمایه گذاری امکان پذیر است؟

بهتر است از همین ابتدا یک آزمایش را با هم انجام دهیم تا به غیر ممکن بودن کلاهبرداری صندوق های سرمایه گذاری پی ببریم و بعد به توضیحات ابعاد آزمایشی که انجام دادیم بپردازیم.

تصور کنید که دو صندوق در مقابل‌تان قرار گرفته است. یکی از آن‌ها از جنس کریستال است و داخل آن مشخص است و دیگری از جنس ماده دیگری مانند کاغذ است و چیزی از درون آن پیدا نیست. از شما خواسته می‌شود که اعتماد کنید و دست‌تان را در یکی از این جعبه‌ها فرو ببرید. بی شک همه ما دست‌مان را در صندوق کریستالی داخل می‌کنیم؛ چرا که محتوای آن مشخص است و ترس و ناشناختگی نسبت به آن نداریم.

صندوق‌های سرمایه گذاری به خاطر ویژگی‌هایی که دارند مانند همان صندوق شفاف هستند که سرمایه گذاران به راحتی می‌توانند تمام ابعاد و زوایای آن را به طور لحظه‌ای رصد کنند.

نظارت سازمان بورس، دارا بودن مجوز، گزارش‌های روزانه و ماهانه و سالانه، ارکان صندوق، اساسنامه و امیدنامه و تنوع در سرمایه گذاری از ویژگی‌هایی هستند که این ابزار سرمایه گذاری را تبدیل به یکی از شفاف‌ترین وجوه سرمایه گذاری در ایران و جهان کرده‌اند.

آشنایی با ساختار صندوق های سرمایه گذاری

اولین ویژگی که باعث می‌شود که کلاهبرداری صندوق های سرمایه گذاری غیر ممکن شود نوع ساختار صندوق‌ها است. صندوق های سرمایه گذاری سبدی متشکل از وجوه نقد سرمایه گذاران هستند که بنابر زمینه سرمایه گذاری که در آن فعالیت دارند این وجوه نقد را تبدیل به سرمایه و واحدهای سرمایه گذاری می‌کنند.

واحدهای سرمایه گذاری در صندوق هم همان دارایی‌های ما سرمایه گذاران است که تمام و کمال در اختیار ما هستند و هر موقع بخواهیم می‌توانیم اقدام به ابطال (فروش) آن‌ها کنیم و یا صدور واحد سرمایه گذاری یعنی اقدام به خرید واحدهای بیش‌تر کنیم. در واقع می‌توان گفت که به وجود آورندگان سرمایه صندوق‌ها، خود ما سرمایه گذاران هستیم.

انواع صندوق های سرمایه گذاری از صندوق سهامی گرفته تا صندوق بادرآمد ثابت و صندوق طلا و دیگر صندوق‌ها بنابر زمینه سرمایه گذاری که انتخاب کرده‌اند شروع به فعالیت می‌کنند؛ به عنوان مثال صندوق‌های سهامی معمولا 70 تا 90 درصد سبد خود را از سهام تشکیل می‌دهند با مقداری کمی هم سپرده بانکی.

صندوق بادرآمد ثابت سبدی متشکل از اوراق قرضه و اوراق بادرآمد ثابت دارد و مقدار کمی سهام دست‌چین شده و صندوق طلا هم دارایی خود را از اوراق مشتقه طلا تشکیل می‌دهد. تا به این‌جا مورد عجیبی و غیر قابل فهمی در ساختار صندوق های سرمایه گذاری ندیدیم. اما همه چیز به ساختار ختم نمی‌شود.

متنوع سازی و جلوگیری از ورشکستگی

با توجه به توضیح ساختارها، به ویژه صندوق‌های سهامی ممکن است علامت خطری در ذهن‎‌مان به صدا دربیاید که شاید نزول بازار سهام باعث ورشکستگی این صندوق‌ها خواهد شد. باید گفت که چنین نیست.

صندوق‌های سرمایه گذاری به ویژه صندوق‌های سهامی به دلیل متنوع سازی سرمایه گذاری از خطر ریسک سرمایه‌گذاری تا حد بسیار زیادی دور هستند.

به عنوان مثال تصور کنید که تنها سهام فلزات را به روش مستقیم در پرتفوی شخصی خریدید و صنایع فلزات بعد از مدتی دچار افت قیمت جهانی می‌شوند. در این صورت بی شک متضرر خواهید شد. اما تصور کنید که یک صندوق سرمایه گذاری سهامی با خرید سهام مختلف متشکل از فلزات، بانک، نفت و خدمات سبد متنوعی تشکیل داده است.

آیا در این صورت باز هم دارایی و واحدهای سرمایه گذاری شما را خطر ورشکستگی تهدید می‌کند؟ حتی ورشکستگی هم در صندوق‌ها امکان بسیار کمی دارند چه برسد به کلاهبرداری صندوق های سرمایه گذاری.

نظارت سازمان بورس و جلوگیری از کلاهبرداری صندوق های سرمایه گذاری

هیچ صندوق سرمایه گذاری شروع به فعالیت نمی‌کند مگر با مجوز و نظارت لحظه‌ای سازمان بورس و اوراق بهادار تهران. یکی از طلایی‌ترین ثبت‌های اطلاعات که در حافظه تاریخ بورس قرار گرفته این است که از شروع فعالیت اولین صندوق سرمایه گذاری در ایران تا به امروز هیچ گونه گزارشی مبنی بر کلاهبرداری صندوق های سرمایه گذاری ثبت نشده است.

یادمان باشد که در اول بحث، صندوق‌های سرمایه گذاری را به صندوقی کریستالی و شفاف تشبیه کردیم. یکی از ابعادی که باعث ایجاد چنین شفافیتی می‌شود، حضور و نظارت سازمان بورس است.

همان‌طور که در اساسنامه و امیدنامه هر صندوق سرمایه گذاری اشاره شده است صندوق‌ها موظف به ارائه گزارش‌های ماهانه و سالانه به سازمان بورس هستند. این گزارش‌ها در سایت فیپ ایران و کدال به نمایش درمی‌آید و هر سرمایه گذار می‌تواند با جستجوی نماد صندوق موردنظرش گزارش‌ها را ببیند.

از طرف دیگر هر صندوق در سایت مربوط به خود به صورت لحظه‌ای یا روزانه – با توجه به ماهیتی که دارد – اقدام به نمایش گزارش‌های مالی و پرتفو خود و همچنین اساسنامه و امیدنامه مربوط به خودش می‌کند. جدا از تمام شفافیت‌ها و نظارت سازمان بورس باید به نظارت سازمان (مکنا) هم اشاره کرد.

سازمان نظارت بر امنیت اطلاعات بازار سرمایه – مکنا

جدا از نظارت سازمان بورس اوراق بهادار مرکز سازمان نظارت بر امنیت اطلاعات بازار سرمایه که به اختصار (مکنا) نام دارد بر صندوق‌های سرمایه گذاری که از فضای سرمایه گذاری آنلاین بهره‌مند هستند نظارت دارد.

سازمان مکنا شناسایی و رفع به موقع نقاط آسیب پذیر و مدیریت ریسک‌های امنیت سایبری است. مکنا با سیاست گذاری‌های کلان در زمینه امینت فناوری اطلاعات بازار سرمایه به طور ویژه به رصد می‌پردازد و بر کارکرد فضای سرمایه گذاری آنلاین نظارت دارد.

رابطه مستقیم سازمان‌های نظارتی با صندوق‌های سرمایه گذاری می‌تواند اعتماد به سرمایه گذاری غیر مستقیم در ابزار مالی نوینی مانند صندوق‌های سرمایه گذاری را بیش‌تر کند. گفتنی است که خود سرمایه گذاران در صندوق هم با بهره‌گیری از فضای آنلاین سرمایه گذاری می‌توانند نظارت داشته باشند.

استفاده از اپلیکشن کیان دیجیتال

از همه موارد نظارتی که نام بردیم بهتر به زمانی مربوط می‌شود که خود ما به عنوان سرمایه گذار بتوانیم به سرمایه خود نظارت داشته باشیم و از سود و زیان و از میزان سرمایه‌ای که داریم باخبر شویم.

به عنوان مثال می‌توان با اپ کیان دیجیتال اشاره کرد که با قرار دادن تمام صندوق‌های سرمایه گذاری کیان توانسته این امکان را برای سرمایه گذاران خود فراهم کند تا هر ساعت از شبانه روز و در تمام روزهای هفته بتوانند به بررسی سرمایه در صندوق خود بپردازند و اقدام به خرید و فروش واحدهای سرمایه گذاری کنند. با استفاده از این فضا می‌توان گفت که هیچ ابهامی در سرمایه گذاری وجود نخواهد داشت.

ارکان صندوق، محافظان و متخصصین

ارکان صندوق به عبارتی همان هیئتی هستند که قدم به قدم تصمیمات و تحلیل‌های لازم را برای عملکرد هر چه بهتر صندوق انجام می‌دهند. از مدیر صندوق گرفته تا متولی که به عنوان وکیل ما سرمایه گذاران بر خرید و فروش‌های صندوق نظارت دارد. البته نه تنها متولی صندوق بلکه تک تک افرادی که به عنوان ارکان صندوق فعالیت می‌کنند هم به حفظ دارایی‌ها رسیدگی می‌کنند هم به رشد ارزش واحدهای سرمایه گذاری صندوق.

اسامی، سمت و حتی درصدها و کارمزدهایی که ارکان صندوق دریافت می‌کنند هم در امیدنامه صندوق وجود دارد. جدا از افراد غیر حرفه‌ای و نیمه حرفه‌ای که با سرمایه گذاری در صندوق‌های سرمایه گذاری از حضور متخصصین حوزه سرمایه گذاری بهره‌مند می‌شوند،

سرمایه گذارانی که سرمایه زیادی دارند هم به این دلیل که درصدها و کارمزدهای صندوق در مقابل سبدگردانی اختصاصی اصلا به چشم نمی‌آید، سراغ صندوق‌ها می‌آیند. جالب است بدانیم که این مخارج که در مقابل بازدهی صندوق‌ها مبلغ ناچیزی است میان تمام سرمایه گذاران سرشکن می‌شود و برای سرمایه گذاران بسیار به صرفه است.

گذشته از درصدها و کارمزدها باید گفت که چیدمان ارکان صندوق به شکلی است که گویی همه بر کار یکدیگر نظارت دارند. به همین دلیل امکان کلاهبرداری صندوق های سرمایه گذاری باز هم ناممکن‌تر می‌شود.

این یکی شیر است که آدم می خورد / و آن یکی شیر است که آدم می خورد

نباید با شباهت‌هایی که اصلا وجود ندارد دچار تردید و شک شد. متاسفانه به دلیل فساد بعضی موسسات مالی و اعتباری اعتماد مردم به ابزارهای سرمایه گذاری تا حد قابل توجه‎‌ای کم شده است.

جدا از این‌که افراد سودجو را باید بابت به وجود آوردن این بی اعتمادی نکوهش کرد باید تلاش کنیم تا با شفافیت هر چه بیش‌تر صورت درست سرمایه گذاری را به نمایش بگذاریم. با توجه به این که نظارت سازمان بورس از زمان تاسیس تا فعالیت روزانه هر صندوق سرمایه گذاری به صورت مستمر ادامه دارد و از طرف دیگر ارائه گزارش‌ها و عملکردهای هر صندوق راه قانون شکنی را بر هر شخص حاضر در صندوق می‌بندد.

می‌توان گفت که هیچ شباهتی میان صندوق‌های سرمایه گذاری و موسسات اعتباری وجود ندارد. برای رفع هر گونه ابهام و پاسخ به سوالاتی که در مورد اعتمادسازی صندوق‌های سرمایه گذاری دارید می‌توانید از قسمت نظرات همین مطلب با ما در تماس باشید.