ارز توافقی چیست و چطور در سال 1402 ارز دولتی بگیریم؟

حتما این سوال برای شما هم پیش آمده که از کجا دلار بخریم که ارزان‌تر از بازار آزاد باشد. بسیاری از مردم برای تامین یک سری از نیاز‌های ارزی خود، مثلا تحصیل در خارج از کشور، مسافرت یا سرمایه گذاری در بازار ارز اقدام به خرید دلار در بازار آزاد می‌کنند. به همین دلیل قیمت دلار برای این افراد اهمیت زیادی پیدا دارد.

یکی از راه‌های تامین دلار مورد نیاز افراد، مراجعه به بازار ارز و خرید از دلالان است که قیمت آن بر حسب عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و اصولا نسبت به سایر راه‌های تهیه ارز هم قیمت بالاتری دارد.

راه‌های دیگری برای تامین ارز مورد نیاز متقاضیان دلار وجود دارد، از جمله می‌توان به بازار ارز توافقی، ارز مسافرتی و بازار نیمایی اشاره کرد. در ادامه ابتدا به بازار نیمایی دلار و سپس به بازار ارز توافقی و ارز مسافرتی می‌پردازیم.

بازار نیمایی

بازار نیمایی، بازاری است که دولت برای عرضه و تقاضای کلان ارز‌های حاصل از صادرات تشکیل داده است. در این بازار عرضه کننده دلار شرکت‌های صادرکننده هستند که کالا و خدمات خودرا صادر کرده و دلار‌های حاصل از آن را در این سامانه عرضه می‌کنند. دولت نیز به عنوان صادرکننده نفت و میعانات گازی در این بازار یک عرضه کننده دلار است.

زیرا با صادرات منابع فسیلی، دلار‌های حاصل از آن را در این بازار به خریداران عرضه می‌کند. تقاضاکنندگان بازار نیمایی نیز شرکت‌هایی هستند که مواد اولیه، کالای واسطه‌ای یا کالای نهایی که مورد نیاز کشور است و در داخل تولید نمی‌شود را وارد می‌کنند.

یکی از ویژگی‌های اصلی بازار نیمایی این است که افراد عادی توانایی معامله در آن را ندارند. زیرا در این بازار عرضه و تقاضای دلار در حجم بالا معامله می‌شود و مختص به واردات کالاهای اساسی است. متقاضیانی که دلار را برای مصارف غیر از واردات رسمی می‌خواهند به هیچ عنوان نمی‌توانند نیاز‌های ارزی خود را در این بازار تامین کنند.

بازار توافقی ارز چیست؟

بازار ارز توافقی یکی دیگر از بازار‌هایی است که نتیجه سیاست‌های مالی دولت است. این بازار برای کسانی است که قصد واردات رسمی کالا و خدمات به کشور را ندارند و صرفا برای نیاز‌های دیگری به جز واردات است.

در این بازار به ازای هر شماره‌ی کارت ملی حداکثر 2000 دلار تخصیص داده می‌شود. قیمت دلار در بازار ارز توافقی مقداری پایین‌تر از قیمت دلار در بازار آزاد است.

عرضه کنندگان دلار در بازار توافقی صادرکنندگانی هستند که کالا و خدمات نهایی خود را به خارج از کشور صادر کرده‌اند و می‌خواهند دلار‌های حاصله را با قیمتی بالاتر از قیمت بازار نیمایی به متقاضیان بفروشند. تقاضا کنندگان بازار دلار توافقی نیز بیشتر کسانی هستند که نیاز‌های ارزی آن‌ها مقادیر کلان نیست.

دلیل تشکیل این بازار این بوده که فشار تقاضا بر بازار آزاد کاهش یابد. اما این اقدام چندان کارساز نبوده است. زیرا در این نوع تخصیص ارز ممکن است فساد در توزیع اتفاق بیافتد.

به عنوان مثال طبق قانون به هر شماره ملی 2000 دلار تخصیص داده می‌شود. اکثر افرادی که از این قانون اطلاع داشته باشند اقدام به خرید دلار با کارت ملی خود می‌کنند و سپس آن را در بازار آزاد به فروش می‌رسانند.

برخی نیز افراد دیگری را به کار می‌گیرند و با دادن مقدار پولی در ازای کارت ملی آنها از ارز تخصیصی به این افراد استفاده می‌کنند. با توجه به اینکه قیمت دلار در بازار ارز توافقی پایین‌تر از قیمت دلار در بازار است باعث ایجاد دلالی در این دو بازار می‌شود.

عرضه کنندگان دلار در این بازار همانند بازار نیمایی صادرکنندگان کالا و خدمات هستند. تقاضا کنندگان نیز افراد عادی جامعه و غیر بازرگان هستند.

دلار مسافرتی

در سال‌های گذشته دولت برای کسانی که قصد مسافرت به سایر کشورها را داشتند مقدار خاصی ارز در نظر گرفته بود. این مقدار برای هر فرد بالای هجده سال تا سقف 2200 یورو می‌رسید. اما بعدا قانون تخصیص ارز مسافرتی از سوی دولت تغییر کرد. نحوه تخصیص ارز مسافرتی به سه گروه تقسیم شد:

گروه اول

در این گروه حداکثر ارزی که تخصیص داده می‌شود 2000 یورو یا معادل آن به سایر ارزها است. البته این مقدار ارز تخصیص یافته به شرطی است که مسافرت بصورت هوایی باشد و کشوری که قصد مسافرت به آن را دارند نیاز به ویزا داشته باشد. اخیرا بر اساس بخشنامه‌ای از سوی بانک مرکزی این مقدار به 500 یورو کاهش یافته است.

گروه دوم

این گروه برای سفر به کشورهایی است که نیازی به ویزا ندارند. در این گروه حداکثر ارزی که در نظر گرفته شده است 300 یورو یا معادل آن به سایر ارزهای معتبر است.

گروه سوم

گروه سوم مختص کسانی است که بصورت زمینی، ریلی یا دریایی قصد مسافرت دارند است. ارز تخصیص داده شده به این گروه همانند گروه دوم است و مقدار ارز تخصیص داده شده به آن حداکثر 300 یورو یا معادل آن به سایر ارزهای معتبر است.

ارز اربعین با قیمت دلار توافقی

در گذشته خبرهایی نیز در خصوص سفر اربعین و ارز پرداختی به زائران منتشر شده بود. بر این اساس زائران اربعین می‌توانند 100 دلار را با قیمت ارز توافقی دریافت کنند. طبق خبرهای منتشر شده، زائران قادرند با ارائه کارت ملی از طریق صرافی‌های کشور این میزان ارز را دریافت نمایند. البته باید منتظر قوانین برای امسال نیز ماند چرا که ممکن است قوانین تغییراتی داشته باشد.

حذف ارز توافقی از معاملات؟

در روز 4 بهمن 1401 خبرهایی منتشر شد مبنی بر این که دلار توافقی از معاملات حذف شده است. نگاهی به سامانه بازار متشکل ارزی نشان می‌دهد قیمت دلار در این سامانه با اختلاف قابل توجهی نسبت به روز قبل اعلام شده است. با این تفاسیر و با توجه به خبرهای منتشر شده به نظر می‌رسد این اتفاق افتاده باشد، هرچند هنوز اطلاع دقیقی در این خصوص منتشر نشده است. اما اگر این اتفاق رخ داده باشد، چه جایگزینی وجود دارد و افراد چه طور برای اهداف و نیازهایشان می‌توانند ارز تهیه کنند؟

دریافت ارز دولتی در سال 1402

در سال 1402 بر خلاف سال‌های گذشته فقط حضور فرد متقاضی برای دریافت ارز دولتی در صرافی‌ها کافی نیست. بلکه طبق قانون جدید، متقاضیان دریافت ارز دولتی حتما باید در بانک‌های عامل که بانک مرکزی اعلام کرده است اقدام به افتتاح حساب ارزی نمایند.

شرایط دریافت ارز دولتی در سال 1402

همانند گذشته فردی که متقاضی دریافت ارز دولتی است، باید حداقل 18 سال تمام سن داشته باشد. بانک مرکزی قیمت ارز دولتی را به این صورت تعیین می‌کند، ابتدا قیمت ارز را در صرافی‌های مجاز دریافت می‌کند و سپس از قیمت ارز موجود کارمزد صرافی را کسر می‌کند و در نهایت از قیمتی که کارمزد از آن حذف شده است، دو درصد دیگر کسر می‌کند. این قیمت به دست آمده، قیمت فروش ارز دولتی به متقاضیان خواهد بود. در سال 1402 حداکثر میزان ارزی که به متقاضیان ارز دولتی اختصاص می‌‌یابد 2000 یورو است. البته یکی از شروط اصلی دریافت ارز 2000 یورویی دولتی این است که فرد حداقل در 365 روز اخیر ارز دولتی دریافت نکرده باشد.

از سوی دیگر، اگر فردی بجای حداکثر مقدار تعیین شده از کسری از آن استفاده کند تا 365 روز بعد نمی‌تواند برای دریافت ارز دولتی اقدام کند. به عنوان مثال فردی 500 یورو ارز دولتی دریافت می‌کند و بعد از چند روز تقاضا می‌کند که 1500 یورو باقی مانده را نیز دریافت کند اما این اتفاق نخواهد افتاد زیرا طبق قانون فرد فقط یک بار در سال می‌تواند برای دریافت ارز دولتی اقدام نماید. در حال حاضر قیمت هر دلار در بازار متشکل ارزی نزدیک به 42 هزار تومان است.

برداشت اسکناس دولتی از حساب ارزی

کسانی که متقاضی ارز دولتی هستند، همانگونه که گفته شد ابتدا باید یک حساب ارزی افتتاح کنند. سپس بانک مرکزی مقدار ارز مورد نظر تا حداکثر 2000 یورو را در این حساب واریز می‌‌نماید. حال این فرد برای دریافت فیزیکی اسکناس‌های خود باید تا پنج روز پس از واریز ارز به حساب ارزی خود صبر کند، زیرا برداشت ارزی از حساب ارزی برای متقاضیان ارز دولتی بعد از پنج روز کاری امکان پذیر است. البته برداشت اسکناس از حساب ارزی دارای کارمزد نیز هست. میزان کارمزد تعیین شده برای این اسکناس‌ها 5 درصد مبلغ ریالی میزان ارز موجود در حساب ارزی فرد متقاضی است.

جمع بندی

افراد برای تامین ارز مورد نیاز خود می‌توانند به سه بازار مراجعه کنند. اولین بازار، بازار آزاد است اما قیمت دلار در این بازار نسبت به سایر بازار‌ها است. بازرگانان و تجاری که قصد واردات کالاهای مورد نیاز کشور را دارند بهتر است به بازار ارز نیمایی مراجعه کنند و دلار‌های مورد نیاز خود را در سامانه نیما تامین کنند.

افرادی که بنا به هر دلیلی خواهان داشتن دلار هستند و دنبال قیمتی پایین‌تر از بازار آزاد هستند تا سقف 2000 دلار با در دست داشتن کارت ملی می‌توانند به صرافی‌های عامل مراجعه کنند و دلار مورد نیاز خود را تامین کنند. برخی از افراد نیز قصد مسافرت به خارج از کشور را دارند می‌توانند تا سقف محدودی که دولت تعیین کرده است ارز مسافرتی دریافت نمایند.

در حالیکه بازار نابه سامان ارز هر روز سردرگمی بیشتری را برای افراد جامعه ایجاد می کند، شاید بتوان راهکارهای کم ریسک تری مانند صندوق سرمایه گذاری را نیز امتحان کرد. این صندوق ها با اینکه سود کمتری به نسبت بازار ارز دارند اما ریسک کمتری را هم شامل می شوند و انواعی از آن ها مانند صندوق طلا سودی در رقابت با بازار ارز ایجاد می کنند.