بورس انرژی چیست؟

بورس ایران شامل 4 بازار مختلف است؛ بازار اصلی که همان بازار بورس می‌شود، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی. در کشوری مانند ایران که غنی از منابع طبیعی و سوخت‌های مختلف است، نمی‌شود جای بازاری مانند بورس انرژی را خالی گذاشت. فراوانی منابع و ظرفیت‌های موجود، باعث رونق این بازار در کشور شده و می‌توان به راحتی سرمایه گذاری در آن را شروع کرد. گفتنی است که بورس انرژی در کشورهای دیگر جهان نیز از محبوبیت بالایی برخوردار است. حیطه معاملاتی و فعالیت بورس انرژی در حامل‌های انرژی است. این نوع از بورس تلاش می‌کند تا فرآیندها و محصولات به دست آمده از منابع انرژی را در ساختاری قرار دهد که سرمایه گذاران بتوانند سهام موردنظر این حوزه را خرید و فروش کنند. البته بورس انرژی فراتر از چیزی است که توضیح دادیم و برای شناخت ابعاد متنوع آن نیاز است تا بیش‌تر به توضیح بپردازیم.

بازارهای بورس انرژی

بورس انرژی دارای 3 بازار متفاوت است. این بازارها شامل بازار فرعی، مشتقه و فیزیکی می‌شوند. هر کدام از این بازارها هویت و کارکرد ویژه خود را دارند. در بازار فیزیکی بورس انرژی، کالاهایی که در بورس پذیرفته شده‌اند مورد معامله قرار می‌گیرند. در بازار فرعی باز هم کالاها هستند که معامله می‌شوند اما این بار کالاهای تک محموله‌ای معامله می‌شوند. بازار مشتقه که سومین بازار زیر مجموعه بورس انرژی است به معامله دو کالای پذیرفته شده در بورس و کالاهای تک محموله‌ای می‌پردازد. همان‌طور که از نام آن پیدا است از دو بازار فیزیکی و فرعی تشکیل شده است. اما هر کدام از این بازارها شامل چه صنایع و محصولاتی می‌شوند؛

· بازار فیزیکی؛ این بازار سه صنعت انرژی نام‌آشنا را در خود جا می‌دهد؛ 1. برق 2. نفت و گاز 3. سایر حامل‌های انرژی

گفتنی است که هر کدام از این دسته بندی‌ها وجوه داخلی و بین المللی هم دارند. از دسته قراردادهایی که در بازارهای فیزیکی و مشتقه بورس انرژی وجود دارند می‌توان به گزینه‌های زیر اشاره کرد؛

· بازار فیزیکی؛ قراردادهای نقدی، قراردادهای سلف، قراردادهای نسیه و قراردادهای کشف پریمیوم

· بازار مشتقه؛ قراردادهای آتی، قراردادهای سلف موازی استاندارد و قراردادهای آتی

معاملات بازار فیزیکی بورس انرژی به اندازه حضور و تعداد عرضه‌کنندگان انجام می‌شود. لازم به ذکر است که انجام معاملات به شرایط چگونگی عرضه و نماد معاملاتی موردنظر ربط دارد. گفتنی است که شرایط عرضه به 3 حالت عرضه یک‌جا، حراج حضوری و معاملات تمام الکترونیکی انجام می‌شود.

عرضه کنندگان عمده در بورس انرژی ایران

این سوال پیش می‌‎آید که عرضه‌کنندگان بورس انرژی ایران کدامند؟ در فهرست ارائه شده نام هر کدام را به طور مجزا خواهیم گفت؛

شرکت‌های عرضه کننده عمده بورس انرژی در حوزه برق؛

1. نیروگاه سیکل ترکیبی منتظر قائم، شرکت توسعه برق و انرژی سپهر

2. نیروگاه سیکل سنندج، شرکت تولید نیروی برق سنندج

3. نیروگاه سیکل ترکیبی نیشابور، ساینا گستر پردیسان

4. نیروگاه سیکل ترکیبی شریعتی، اندیشه سازان بهین سرآمد

5. نیروگاه سیکل ترکیبی سبلان، سبلان برق امید

6. نیروگاه سیکل ترکیبی ارومیه، تدبیرسازان سرآمد

7. نیروگاه زنبق یزد، تعاونی کارکنان نیروگاه یزد

8. نیروگاه پرند، تولید برق پرند مپنا

9. نیروگاه سیکل ترکیبی فارس، شرکت مولد نیروگاهی تجارت فارس

شرکت‌های عرضه کننده بورس انرژی در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی؛

1. شرکت پالایش نفت امام خمینی (ره) شازند

2. شرکت پالایش نفت تهران

3. شرکت پالایش نفت تبریز

4. شرکت پالایش نفت بهران

5. شرکت پالایش نفت بندرعباس

6. شرکت پالایش نفت اصفهان

7. شرکت پالایش نفت آبادان

8. شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران

9. شرکت ملی نفت ایران

مزایای پذیرش و معامله در بورس انرژی ایران

· معافیت از ابعاد تشریفاتی مناقصه و مزایده؛ بنا بر آن چه که در ماده 17 قانون توسعه ابزار مالیاتی تعریف شده است هر گونه بورس کالایی که زیر نظر قوانین و مقررات سازمان بورس اوراق بهادار معامله می‌شود، نیازی به برگزاری مناقصه و یا مزایده و تشریفات مربوط به معامله ندارد.

· معافیت مالیاتی؛ ماده 6 قانون توسعه ابزار نوین مالی می‌گوید 10 درصد از مالیاتی که بر درآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بازار فیزیکی و مشتقه بورس انرژی فروخته می‌شوند، مشمول بخشودگی مالیاتی قرار می‌گیرند.

· مدیریت ریسک؛ از دیگر مزایای ثبت نام و ورود به بورس انرژی این است که هم سرمایه گذاران و هم عرضه کننده‌ها امکان مدیریت ریسک دارند و در چارچوب قوانین بورس امکان به انجام نرسیدن تعهدات تا حد بسیار زیادی کاهش می‌یابد.

· بازاریابی کالاها؛ روش مطلوب در بازاریابی و عرضه کالاها را می‌توان در بورس انرژی پیدا کرد. ساختار منظم و قواعد و قوانین مشخص و از طرف دیگر شفاف سازی و اطلاع رسانی به موقع می‌تواند عرضه کالا را برای شرکت‌ها تا حد زیادی قابل انجام کند.

فرآیند و نحوه معامله در بورس انرژی

ورود به بورس انرژی و نحوه معامله در آن برای اشخاص حقوقی به این شکل است که باید اول اقدام به دریافت کد ویژه از بورس انرژی کنند و بر اساس نیازی که دارند در حلقه‌های داخلی و یا بین‌المللی فعالیت کنند. دسته‌بندی اشخاص مجاز به فعالیت در بورس انرژی به شرح زیر است؛

· رینگ داخلی؛ اشخاص حقوقی دارای پروانه بهره برداری مرتبط

· رینگ بین الملل؛ اشخاص حقوقی تولیدی یا بازرگانی که داخل یا خارج از کشور هستند.

· بازار مصرف کنندگان بزرگ برق؛ تمام مصرف کنندگان برق بالای 5 مگاوات ساعت

نتیجه گیری

بورس انرژی با بازارهای زیرمجموعه‌ای که دارد، یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین ابعاد معاملاتی را در ایران ایجاد کرده است. بورس انرژی می‌تواند جایی برای حمایت و تامین مالی شرکت‌هایی باشد که می‌خواهند در این زمینه اقدام به خدمات رسانی هر چه بهتر کنند و این خود باعث می‌‎شود تا چرخ اقتصادی کشور در این بازار بگردد و پابرجا بماند.