عبرت‌هایی از شاخص بورس ایران، یک سال پس از سقوط تاریخی

نوزدهم مرداد سال گذشته روزی است که ریزش شاخص بورس آغاز شد. بازار سهام که به خصوص از ابتدای سال 99 رشد چشمگیری کرده و در طول چهار ماه و نیم از نیم میلیون واحدی به بیش از 2 میلیون واحد رسیده بود، به یکباره افت شدیدی را تجربه کرد. نوزدهم مرداد شاخص کل 2 میلیون و 78 هزار واحد بود، اما تا 3 ماه بعد یعنی نوزدهم آبان به شاخص 1.2 میلیون واحدی تنزل پیدا کرد. در نهایت در ابتدای خرداد امسال شاخص کل بازار سهام حتی به کمتر از 1.1 میلیون واحد رسید، اما تابستان 1400 روی متفاوتی داشت. بازار سرمایه در این 50 روز رشد خوبی داشته و بسیاری را به فکر سرمایه‌گذاری مجدد در این بازار انداخته است. از طرفی، بسیاری دیگر هنوز از تجربه تلخ یک سال اخیر می‌ترسند و نمی‌دانند کجا سرمایه‌گذاری کنند.

به فاصله یک سال پس از آغاز ریزش بورس، نگاهی می‌اندازیم به وضعیت بورس در ایران و به عبرت‌ها و درس‌هایی که از این ریزش یاد گرفتیم می‌پردازیم. علاوه بر این، دو پتانسیل‌ سرمایه‌گذاری در بورس در شرایط فعلی و ریسک‌های آن را به همراه راه‌های دیگر سرمایه‌گذاری در بازار سهام بررسی می‌کنیم.

نگاهی به تورم؛ یک سال پس از ریزش شاخص بورس

یکی از مهمترین عواملی که باعث رشد بورس در سال گذشته شد، تشدید تحریم‌ها و رشد تورم انتظاری بود. تورم از سال 97 به این سو و پس از خروج ترامپ از برجام شدت گرفت. با این حال، وضعیت در سال 99 تشدید شد. در ماه‌های نخست سال 99 با ورود سرمایه‌گذاران تازه‌کاری که آشنایی خاصی با بازار سهام نداشتند و خرید سهام از سوی آنها، تقاضا بالا رفت و قیمت بسیاری از سهم‌ها بیش از ارزش ذاتی خود بالا رفت. این حباب قیمت در 19 مرداد 1399 ترکید و بازار را به شدت به سمت پایین سوق داد. از پایان تیر ماه 1399 تاکنون تورم نه تنها کم نشده است، بلکه شتاب گرفته است.

پتانسیلی برای صعود؟

آخر تیر 1399 شاخص 1.9 میلیون واحدی بود و تورم نقطه‌ای نسبت به تیر سال 98 حدود 27 درصد بود. اکنون تورم نقطه‌ای نسبت به تیر 99 حدود 43.6 درصد است. تورم انتظاری نیز با توجه به کسری بودجه و آینده فعلا مبهم بازگشت به برجام همچنان بالا است. این سطح از تورم می‌تواند پتانسیلی برای رشد بازار سهام و سایر بازارهای سرمایه‌گذاری باشد. به خصوص این که بازار اصلاح شدیدی را در فاصله نیمه مرداد 1399 تا ابتدای خرداد 1400 انجام داده است.

قیمت دلار در بازار آزاد؛ موتور محرکه بازارها؟

یکی از موضوعاتی که روی بازارهای سرمایه‌گذاری به شدت تاثیر می‌گذارد، قیمت دلار در بازار آزاد است. قیمت دلار در تابستان سال گذشته رشد چشمگیری کرده بود. دلار در روزهای میانه مرداد 1399 به قیمت‌هایی در حدود 21500 تا 23500 تومان معامله می‌شد. پس از گذشت یک سال و با وجود کنار رفتن دونالد ترامپ از قدرت، امروز برابری دلار و ریال در کانال 26 هزار تومانی انجام می‌شود. به نظر می‌رسد تردیدها در خصوص دشواری‌های بازگشت به برجام و نااطمینانی‌های اقتصاد ایران هنوز هم قابل توجه است. با نرخ دلار 26 هزار تومانی و تورمی که در بالا اشاره کردیم، بازار سهام می‌تواند پتانسیل‌های بیشتری برای رشد داشته باشد. با وجود این، اگر قدم‌های مثبت و قابل توجهی در احیای برجام برداشته شود، دلار می‌تواند روندی نزولی پیدا کند اما احتمال ریزش چشمگیر بازار در شرایط فعلی بالا نیست.

در بورس سرمایه‌گذاری کنیم یا نه؟

علاوه بر دو پتانسیلی که در بالا معرفی شد و ریسک برجامی، موضوع مهم بازدهی بازارها است. ما سرمایه‌گذاری را به این علت انجام می‌دهیم که از سودی که در طول سال‌ها می‌کند، زندگی بهتری به دست بیاوریم. این موضوع در کشورهایی که اقتصاد آنها تورم بالایی دارد، مهمتر است. نگاهی به آمارهای بازدهی بازارهای مختلف در یک بازه طولانی نشان می‌دهد که بازار سهام از نظر بازدهی عملکرد بسیار خوبی داشته است. بورس نه تنها توانسته بر تورم بالا غلبه کند، بلکه از سایر بازارهای سرمایه‌گذاری نیز بهتر بوده است. به این ترتیب در بلندمدت سرمایه‌گذاری در بورس شما را ثروتمندتر می‌کند و قدرت خریدتان را هم بیش از سطح تورم افزایش می‌دهد. عدم سرمایه‌گذاری در این بازار باعث می‌شود فرصت خوبی برای سرمایه‌گذاری را از دست دهید. اما برای تازه‌واردان و کسانی که بخشی از سرمایه‌شان را در یک سال اخیر در بورس از دست دادند، چه توصیه‌هایی وجود دارد؟

عبرت‌های یک ساله پس از ریزش شاخص کل بورس

واقعیت این است که عبرت‌های زیادی را می‌توان از وضعیت یک سال اخیر بازار سهام به دست آورد. مهمترین علت کاهش سرمایه در این بازار عدم آگاهی سرمایه‎‌گذارانی بود که وارد این بازار شده بودند. کسانی که زیان دیده‌اند عمدتا افرادی بودند که با رسانه‌ای شدن و تبلیغات وارد شدند و سهم‌هایی را خریدند. انتظارات آنها با روند بلندمدت بازار معقول نبود و همخوانی نداشت. این شد که شرایط بازار را خوب نمی‌شناختند و هنگامی که بازار افت شدیدی کرد یا در گیر صف‌های فروش شدند و نتوانستند دارایی خود را بفروشند یا آنچه خریده بودند، حباب داشت و دارایی ارزشمندی با قیمت معقول نبود. در واقع گران خریدند و ارزان فروختند یا زیان شدیدی کردند. حالا که بورس دوباره رشد خوبی دارد می‌توانیم عبرت‌های یک ساله را با دقت بیشتری بررسی کنیم و راهکاری برای آن ارائه دهیم.

توصیه اول: دقت به نکات مهم در سرمایه‌گذاری و افزایش سواد مالی

چند نکته مهم و خطای رفتاری وجود دارد که بر عملکرد ما در بازار تاثیر می‌گذارند. وقتی مستقیما دست به معامله می‌زنیم، باید چند نکته را رعایت کنیم. یکی از مهمترین این موارد آن است که تک سهم نشوید. این کار بسیار خطرناک است و ریسک را بالا می‌برد. سعی کنید سبد سرمایه خود را متنوع سازید و از اقلام مختلفی مانند خرید طلا یا صندوق طلا و یا صندوق‌های درآمد ثابت برای کاهش ریسک استفاده کنید. علاوه بر این، بازار سهام را به دید بلندمدت یا بازه 3 تا 5 ساله نگاه کنید. همچنین یادتان باشد، سرمایه‌گذاری را با پول مازاد خود انجام دهید نه با پول فروش دارایی‌های ثابت مانند خانه یا خودرو. اما راهکارها و عبرت خوبی هم برای کسانی که با بازار آشنایی زیادی ندارند یا وقت ندارند، سراغ داریم که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

توصیه دوم: جایگزین مناسب برای سرمایه‌گذاری در بورس

عبرت‌های دسته دوم برای کسانی خوب است که دانش خاصی در خصوص سرمایه‌گذاری در بورس ندارند. اگر می‌خواهید از مزایای رشد بازار سهام بهره‌مند شوید ولی دانش خاصی در خصوص بازار ندارید، از صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام استفاده کنید. صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی ویژگی‌های خوبی دارند که برای کسانی که دانش بررسی بازار و سهم‌ها را ندارند، بسیار مناسب است. برخی از این صندوق‌های سهام با گذشت یک سال از ریزش شاخص کل بورس و رسیدن آن از 2 میلیون واحد به 1.4 میلیون واحد (یعنی افت حدودا 42 درصدی) زیان چندانی ندیده‌اند و بازدهی آنها کمتر از 5 درصد افت کرده است. صندوق‌هایی که مدیران با کفایت دارند، در 50 روز اخیر که بازار رشد داشته توانسته‌اند بازدهی بسیار خوبی کسب کنند. علاوه بر این، صندوق‌ها این ویژگی را دارند که اگر بخواهید دارایی خود را بفروشید، درگیر پدیده‌هایی مانند صف فروش نمی‌شوید.

به این ترتیب به کسانی که وقت و آگاهی خوبی از بازار سهام ندارند، پیشنهاد می‎کنیم صندوق‌های سهام خریداری کنند. در این صورت ریسک آنها هرچند صفر نیست اما بسیار پایین‌تر از شرایطی است که خودشان مستقیما اقدام به خرید و فروش کنند. بازدهی این صندوق‌ها هم بسیار خوب است. به عنوان مثال در 3 ماه گذشته صندوق آهنگ سهام کیان بیش از 30 درصد و صندوق آوای سهام کیان بیش از 36 درصد عایدی برای سرمایه‌گذاران خود داشته‌اند. روند بلندمدت این صندوق‌ها هم جالب است. اگر 4 سال پیش صندوق آوای سهام کیان را خریده بودید، حتی پس از این افت شدید شاخص کل بورس، پولتان تا آخر تیر حدودا 25 برابر شده بود! چه بازارهای بهتری برای سرمایه‌گذاری سراغ دارید؟